Đuro Daničić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
„Đorđe J. Popović” preusmerava ovde. Za druge upotrebe pogledajte stranicu Đorđe Popović.
Đuro Daničić
Đuro Daničić, rad Steve Todorovića.
Lični podaci
Puno imeĐorđe Popović
NadimakĐuro
Đura
Datum rođenja(1825-04-04)4. april 1825.
Mesto rođenjaNovi Sad, Austrijsko carstvo
Datum smrti17. novembar 1882.(1882-11-17) (57 god.)
Mesto smrtiZagreb, Austrougarska
ObrazovanjeUniverzitet u Beču

Đuro Daničić (ili Đura Daničić; Novi Sad, 4. april 1825 — Zagreb, 17. novembar 1882) bio je srpski filolog, leksikograf i prevodilac.

Daničić je bio branilac Vukovih pogleda i veliki poštovalac njegovog rada, jedan od najznačajnijih radnika na proučavanju srpskog i hrvatskog jezika.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Đuro Daničić rođen je pod imenom Đorđe Popović,[1] kao četvrti sin novosadskog sveštenika Jovana Popovića i Ane,[2] u Novom Sadu, 1825. godine. Rano je ostao bez oca (1838), a uspeo je da se obrazuje zahvaljujući požrtvovanoj majci.[3] Od četvorice braće, dvojica su poznati – Miloš Popović (urednik „Srpskih novina” i „Vidovdana”) i Vasilije Popović.

Prve škole učio je u Novom Sadu i Požunu, a pravne nauke u Pešti i Beču, gde je došao 1845. Pod uticajem Karadžića i Miklošiča počeo je da se bavi slovenskom filologijom, kojoj je kasnije, a naročito proučavanju srpskog jezika, posvetio ceo život. Za vreme studija materijalno su mu pomagali knez Mihailo Obrenović i Jovan Gavrilović. Godine 1856. postao je bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu i sekretar Društva srpske slovesnosti, a 1859. profesor Liceja (Velike škole). Godine 1865. ostavio je profesuru, i na kratko vreme postao činovnik Uprave pošta, a 1866. otišao je u Zagreb za sekretara tada osnovane Jugoslovenske akademije. Godine 1873. se vratio na katedru srpskog jezika u Veliku školu u Beogradu, predajući u njoj do 1877.

Rodna kuća Đure Daničića u Novom Sadu, ulica Zlatne grede br. 31

Otišao je zatim na odmor u Zagreb, da produži rad na započetom velikom Rječniku hrvatskoga ili srpskoga jezika. Tokom obavljanja tog posla je preminuo. Njegovo telo preneseno je novembra iste godine (1882) u Beograd i tu je sahranjeno na Markovom groblju.[4]

Svoje prezime zamenio je 1847. prezimenom Daničić (po junaku iz narodne pesme),[1] kojim se potpisao na prvom svom naučno-polemičkom radu Rat za srpski jezik i pravopis, i pri tom prezimenu je posle stalno ostao. Razlog je bio jednostavan; samo da se izbegne državna cenzura te knjige. Kasnije je našao da novo prezime ima i te kako smisla, jer je govorilo "o sinu Vukovih "Danica" (kalendara).[5] Tada je imao samo 22 godine, i sa tim radom se uz novo prezime istakao u svetu kulture. Tokom života živeo je usamljeno, nije se nikad ženio, domaćinstvo mu je vodila majka.[6]

Naučni rad[uredi | uredi izvor]

Đuro Daničić, bista na Kalemegdanu, Beograd

Daničić je jedan od najvećih radnika na području ispitivanja srpskog jezika.

Đuro Daničić

Njegov prvi rad objavljen je 1845. (u Podunavci) u zaštitu Vuka. Naučno obaranje teorije Vukovih protivnika, Daničić je izneo u raspravi Rat za srpski jezik i pravopis (1847)[1], kojom je doprineo brzoj pobedi Vukovih ideja. Zatim je dao Malu srpsku gramatiku (1850), u kojoj je srpski književni jezik prvi put naučno okarakterisan. Kasnije (od 1863) to je malo delo izlazilo u više izdanja (1—7), pod nazivom Oblici srpskog jezika.[1] Dela Daničića, u kojima je obrađivao različite strane srpskog jezika, jesu: Srpska sintaksa (1858)[1], samo sa odeljkom o padežima sa i bez predloga, zasnovana na tadašnjoj lokalističkoj teoriji o padežima, Osnove (1876)[1], klasifikacija, sasvim mehanička, nastavaka za obrazovanje reči, Korijeni (1877)[1], bez velike teorijske vrijednosti, Istorija oblika (1874[1]), najzad slavne akcenatske studije (Slav. Bibi., Miklošić, I, Glasnik, 8—9. Rad, 6, 14, 20), koje su obrazovale osnovu proučavanja slovenskog akcenta.

Daničićeva veća izdanja srpskih starih spomenika, većinom još nezamenjena, jesu: Žitije Sv. Save (Teodosijevo, 1860, u izdanju pripisano Domentijanu), Žitija Sv. Simeona i Sv. Save od Domentijana (1865),[7] Nikoljsko jevanđelje (bosanske redakcije, 1864), Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih (Danila i drugih, 1866),[8] i mnoga druga manja dela, razvijena po naučnim izdanjima.[9]

Preveo je Stari zavet (Vuk je preveo Novi).[10] Redigovao je Vukov prevod Novoga zaveta bez većih izmena.[1]

Reforma latiničnog pisma[uredi | uredi izvor]

Sahrana Đure Daničića

U svom započetom delu Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Daničić je predložio reformu latiničnog pisma po ugledu na Vukovu reformu ćirilice, u kojoj bi se digrafi dj, lj, nj, dž zamenili grafemama đ, ļ, ń, ģ, i time postigla puna kompatibilnost latinice sa ćirilicom, i izbegle nedoumice u kojima grafeme iz digrafa stoje jedna do druge, ali se posmatraju odvojeno (npr. nadživeti, injekcija, podjednako itd.).

Od Daničićevih grafema, u širu upotrebu je jedino ušla grafema Đ đ, umesto dotadašnjeg dj.

Odabrana dela[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 135. 
  2. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1882. godine
  3. ^ "Politika", Beograd 1925. godine
  4. ^ Informacija o njegovom grobu, Pristupljeno 20. 4. 2016.
  5. ^ "Otadžbina", Beograd 1882. godine
  6. ^ Mihailo Polit_desančić: "Pokojnici", Novi Sad 1899.
  7. ^ a b Daničić 1865.
  8. ^ a b Daničić 1866.
  9. ^ „Đuro Daničić: Čovek srpskog jezika”. iserbia.rs. Pristupljeno 23. 1. 2022. 
  10. ^ „Novi prevod Starog zaveta posle gotovo 150 godina”. politika.rs. Pristupljeno 23. 1. 2022. 
  11. ^ Daničić 1882.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Mala enciklopedija Prosveta, Beograd, 1978
  • Belić, Aleksandar (1927). „Đuro Daničić”. Narodna enciklopedija. 
  • St. Novaković, Beleške o Đ. Daničiću (Godišnjica Nikole Čupića, 8, 1885);
  • Rad. Vrhovac, Karakter i rad Đure Daničića (knjige Matice srpske, 48, 1923);
  • Bibliografija radova, Đ. S. Đorđevića (Kolo za 1889), 232 do 236.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Funkcije u institucijama kulture
Direktor Narodne biblioteke Srbije
1856—1859
Direktor Narodnog muzeja Srbije
1856—1859
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ђуро_Даничић&oldid=27470471”