Jaser Arafat

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jaser Arafat
Jaser Arafat 1996. godine
Lični podaci
Puno imeMuhamed Jaser Abdul Rahman Abdul Rauf Arafat el Kudva el Haseini
Datum rođenja4/(1929-08-24)24. avgust 1929.
Mesto rođenjaKairo, Egipat
Datum smrti11. novembar 2004.(2004-11-11) (75 god.)
Mesto smrtiKlamar, Senski visovi, Francuska
Mesto ukopaArafatovo imanje
NarodnostArapin
Religijasunitski islam
UniverzitetUniverzitet kralja Fuada I
ProfesijaCivilni inženjer
Porodica
SupružnikSuha Arafat
Deca1
Politička karijera
Politička
stranka		Fatah
5. jul 1994. — 11. novembar 2004.
NaslednikRavi Fatuh (privremeni)
4. februar 1969 — 29. oktobar 2004.
PrethodnikJahja Hamuda
NaslednikMahmud Abas
Potpis

Muhamed Jaser Abdul Rahman Abdul Rauf Arafat el Kudva el Haseini (arap. محمد ياسر عبد الرحمن عبد الرؤوف عرفات القدوة الحسيني; 4[1][2]/24.[3][4] avgust 1929 — 11. novembar 2004), poznatiji kao Jaser Arafat (arap. ياسر عرفات) ili po kunji Abu Amar (arap. أبو عمار) bio je palestinski politički vođa. Bio je predsjedavajući Palestinske oslobodilačke organizacije od 1969. do 2004. i predsjednik Palestinske narodne samouprave od 1994. do 2004. godine.[a] Ideološki nastrojen kao arapski nacionalista i socijalista, bio je jedan od osnivača političke stranke Fatah, na čijem čelu je bio od 1959. do 2004. godine.

Od 1983. do 1993. Arafat se nalazio u Tunisu i počeo je da menja svoj pristup sa otvorenog sukoba sa Izraelcima na pregovore. Godine 1988, priznao je pravo Izraela na postojanje i tražio rešenje sa dve države za izraelsko-palestinski sukob.[5] Godine 1994, vratio se u Palestinu, nastanio se u gradu Gaza i promovisao samoupravu za palestinske teritorije. Učestvovao je u nizu pregovora sa izraelskom vladom da okonča sukob između nje i PLO. To uključuje Madridsku konferenciju 1991. godine, Sporazume iz Osla 1993. i Samit u Kemp Dejvidu 2000. godine. Uspeh pregovora u Oslu doveo je do toga da je Arafat dobio Nobelovu nagradu za mir, zajedno sa izraelskim premijerima Jicakom Rabinom i Šimonom Peresom, 1994.[5] U to vreme, podrška Fataha među Palestincima je opala sa rastom Hamasa i drugih militantnih rivala. Krajem 2004. godine, nakon što ga je izraelska vojska efektivno zatvorila u svoju ramalu više od dve godine, Arafat je pao u komu i umro. Dok je uzrok Arafatove smrti ostao predmet spekulacija, istrage ruskih i francuskih timova su utvrdile da nisu u pitanju bilo kakve nelegne radnje.[6][7][8]

Arafat je i dalje kontroverzna ličnost. Palestinci ga generalno vide kao mučenika koji je simbolizovao nacionalne težnje svog naroda. Izraelci su ga smatrali teroristom.[9][10][11][12] Palestinski rivali, uključujući islamiste i nekoliko levičara PLO-a, često su ga prozivali kao korumpiranog ili previše pokornog u svojim ustupcima izraelskoj vladi.

Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]

Jaser Arafat rođen je 1929. godine kao peto od sedmoro dece palestinskog trgovca tekstilom koji je poslovao u Egiptu.[13] Tačan datum i mesto Arafatovog rođenja predmet su spora njegovih biografa[5], iako se u nekim njegovim biografijama kao mesto rođenja navodi grad Jerusalim, po svoj prilici Jaser Arafat je rođen na području Egipta, moguće u Kairu. Arafat po očevoj strani ima egipatske krvi dok su majčini ugledna jerusalimska porodica. U detinjstvu se Jaser Arafat seli između Jerusalima i Kaira. Izbijanjem prvog Izraelsko-arapskog rata 1948. godine, tada devetnaestogodišnji Arafat pridružuje se loše naoružanim arapskim dobrovoljcima koje je egipatska vojska vratila sa ratnog područja pre nego što su dobili priliku da se bore. Posle rata mladi Arafat se upisao na Kairski univerzitet[5] gde je 1956. godine stekao diplomu inženjera građevinarstva. U Egiptu je razvio interes za politiku pridruživši se Muslimanskom bratstvu i delovao je kao aktivan član palestinske Studentske unije. Tokom Sueckog rata 1956. godine služio je kao oficir u egipatskoj vojsci ali nije direktno učestvovao u borbama s Izraelcima i anglo-francuskim snagama.[5]

Na kraju pedesetih godina dvadesetog veka Jaser Arafat napušta Egipat i odlazi u Kuvajt gde radi kao građevinar. U Kuvajtu je 1957. godine Arafat jedan od osnivača pokreta Fatah[5] — palestinske skupine koja je prihvatila borbu protiv Izraela vojnim sredstvima. Fatah je narednih godina s jordanske teritorije izveo brojne upade u Izrael, s brojnim civilnim žrtvama, zbog čega je postao posebno ozloglašen među Izraelcima. U jednom od izraelskih osvetničkih napada 1968. godine, meta napada izraelskih komandosa bila je baza Fataha u jordanskom selu Al Kuvajta u kojem je poginulo više od 150 palestinskih gerilaca. Uprkos velikim gubicima u okršaju s izraelskom vojskom, sraz u Al Kuvaiti je, zahvaljujući odlučnom palestinskom otporu, pretvoren u Arafatovu pobedu. Iste godine Jaser Arafat uvodi pokret Fatah u Palestinsku oslobodilačku organizaciju a u februaru 1969. godine zamenjuje Ahmada Šukeirija na čelu izvršnog veća PLO-a. Dve godine kasnije postaje i vrhovni vojni zapovednik organizacije.[5]

Nesporni palestinski vođa[uredi | uredi izvor]

Brojne palestinske izbeglice nakon izraelsko-arapskih ratova svoje su utočište većinom pronašle u susednom Jordanu. Do početka sedamdesetih godina PLO je stvorio paralelnu državu u Jordanu, međutim nakon serije palestinskih otmica stranih aviona u septembru 1970. jordanskom je strpljenju došao kraj. Jordanski kralj Husein je zapovedio napad na baze PLO-a u Jordanu i teško ih porazio, a Jaser Arafat je bio prisiljen napustiti Jordan. Tokom sedamdesetih godina, nekoliko američkih izveštaja govori o Arafatu kao organizatoru terorističkih akcija koje su ranih sedamdesetih izveli Palestinci, uključujući bombaški napad na saudijsku ambasadu u Sudanu i egzekucije nekoliko stranih diplomata. U septembru 1972. palestinska organizacija „Crni septembar“, koja je povezana s Arafatovim Fatahom, izvodi terorističku akciju na Olimpijskim igrama u Minhenu u kojoj je ubijeno jedanaest izraelskih sportista. Iako se Arafat ogradio od svih terorističkih akcija, a 1974. godine izdao zabranu o napadima PLO-a izvan teritorije Izraela, Zapadne obale i Gaze, tragovi njegove povezanosti s međunarodnim terorizmom su ostali.

Važan korak u etabliranju Jasera Arafata kao nespornog palestinskog vođe je došao 1974. godine kada Arapska liga priznaje PLO kao jedinog predstavnika palestinskog naroda, nakon čega Arafat postaje relevantna politička figura i u međunarodnim okvirima. Ubrzo potom uslijedio je poziv Ujedinjenih naroda Arafatu da se obrati Glavnoj skupštini OUN.[5] U obraćanju svetskoj javnosti preko govornice UN-a, Arafat je — s pištoljem oko kaiša — pozvao na stvaranje palestinske države i obećao nastavak rata ne bude li rešeno palestinsko pitanje. Jedna od Arafatovih rečenica izrečenih pred UN-om ostala je do danas paradigma palestinske borbe; „u jednoj ruci držim maslinovu granu a u drugoj pištolj. Nemojte dopustiti da mi maslinova grana ispadne iz ruke“.

Nakon proterivanja palestinskih gerilaca iz Jordana, glavni štab PLO-a premešten je libanski grad Bejrut gde gerilci PLO-a učestvuju u libanskom građanskom ratu. Do kraja sedamdesetih godina PLO je iz Libana izveo brojne napade na izraelsku teritoriju. Izraelska vojska 1978. godine u operaciji Litani i ponovno 1982. u operaciji Mir za Galileju upada na libansku teritoriju sa svrhom uništenja PLO-a. Nakon vojnog poraza palestinskih gerilaca i primirja koje su organizovali Amerikanci, PLO i Arafat se izvlače iz Bejruta i treći put sele, ovaj put u dve hiljade kilometara istočnije u Tunis. Poraz u Libanu je oslabio Arafatov uticaj među Palestincima no on ipak zadržava status palestinskog vođe. Pokolji u palestinskim izbjegličkim kampovima Sabra i Šatila koje su počinili hrišćanski Falangisti je izazvao simpatije sveta za palestinsko pitanje što je Arafat vešto iskoristio.

Smrt[uredi | uredi izvor]

Umro je u novembru 2004. nakon bolesti koja je trajala oko mesec dana. Prema kasnijim istraživanjima utvrđeno je postojanje polonijuma, radioaktivnog elementa, na njegovoj odeći i četkici za zube[14], kao i na posmrtnim ostacima[15], pa se došlo do zaključka da je tim otrovan.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kumaraswamy, P. R. (24. 7. 2009). The A to Z of the Arab-Israeli Conflict (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. 26. ISBN 978-0-8108-7015-4. Pristupljeno 13. 10. 2023. 
  2. ^ „Yasser Arafat Mausoleum”. Alluring World. 17. 3. 2016. Pristupljeno 13. 10. 2023. 
  3. ^ Hart, Alan (1989). Arafat, a Political Biography (na jeziku: engleski). Indiana University Press. str. 67. ISBN 978-0-253-32711-6. Pristupljeno 13. 10. 2023. 
  4. ^ Dunn, Michael (2004). „Arafat, Yasir”. Ur.: Mattar, Philip. Encyclopedia of the Modern Middle East & North Africa: D-K (na jeziku: engleski). Macmillan Reference USA. str. 269—272. ISBN 978-0-02-865771-4. Pristupljeno 13. 10. 2023. „Arafat and his family have always insisted that he was born 4 August 1929. in his mother's family home in Jerusalem. Nevertheless, an Egyptian birth registration exists, suggesting that he was born in Egypt on 24 August 1929...” 
  5. ^ a b v g d đ e ž Greška kod citiranja: Nevažeća oznaka <ref>; nema teksta za reference pod imenom британика 1.
  6. ^ „Yasser Arafat: French rule out foul play in former Palestinian leader's death”. The Guardian. 16. 3. 2015. 
  7. ^ „France drops investigation into Arafat's death”. The Jerusalem Post. 2. 9. 2015. 
  8. ^ „Yasser Arafat investigation: Russian probe finds death not caused by radiation”. CBS News. 26. 12. 2013. 
  9. ^ Major Richard D. Creed Jr., Eighteen Years In Lebanon And Two Intifadas: The Israeli Defense Force And The U.S. Army Operational Environment, Pickle Partners Publishing, 2014 p.53.
  10. ^ As'ad Ghanem Palestinian Politics after Arafat: A Failed National Movement:Palestinian Politics after Arafat, Indiana University Press, 2010 p.259.
  11. ^ Kershner, Isabel (4. 7. 2012). „Palestinians May Exhume Arafat After Report of Poisoning”. The New York Times. Pristupljeno 5. 8. 2012. 
  12. ^ Hockstader, Lee (11. 11. 2004). „A Dreamer Who Forced His Cause Onto World Stage”. The Washington Post. Pristupljeno 31. 10. 2007. 
  13. ^ Not certain; Disputed; Most sources including Tony Walker, Andrew Gowers, Alan Hart and Said K. Aburish indicate Cairo as Arafat's place of birth, but others list his birthplace as Jerusalem as well as Gaza. See here [1] and here [2] for more information. Some believe also that the Jerusalem birthplace might have been a little known rumor created by the KGB [3].
  14. ^ Arafat otrovan polonijumom (B92, 12. oktobar 2013)
  15. ^ Arafat sigurno otrovan radioaktivnim polonijumom („Večernje novosti“, 6. novembar 2013)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnji video-zapis
Booknotes interview with John and Janet Wallach on Arafat: In the Eyes of the Beholder, 23 December 1990, C-SPAN

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Jaser Arafat na Vikimedijinoj ostavi.


Greška kod citiranja: Postoje oznake <ref> za grupu s imenom „lower-alpha“, ali nema odgovarajuće oznake <references group="lower-alpha"/>

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јасер_Арафат&oldid=27548087”