Jaša Tomić

Za druge upotrebe, pogledajte Jaša Tomić (višeznačna odrednica).

Jaša Tomić
Tomić oko 1920.
Lični podaci
Puno ime	Jakov Tomić
Datum rođenja	(1856-10-23)23. oktobar 1856.
Mesto rođenja	Vršac, Austrijsko carstvo
Datum smrti	22. oktobar 1922.(1922-10-22) (65 god.)
Mesto smrti	Novi Sad, Kraljevina SHS
Porodica
Supružnik	Milica Tomić

Zbirka pesama Jaše Tomića

Jakov Tomić (Vršac, 23. oktobar 1856 — Novi Sad, 22. oktobar 1922) bio je srpski novinar, političar i književnik.

Studirao je medicinu i književnost u Beču i Pragu, ali ga je politička borba odvukla sa studija. Osnivač je grupe tzv. vršačkih socijalista. Tomićeva porodica je 1881. godine prešla iz Vršca u Beograd, a Jaša postao stalni saradnik radikalskog lista "Samouprava". Kada se vraćao iz Nemačke 1884. godine krenuo je u Veliki Bečkerek, gde je nameravao da pokrene jedan politički list; prvi srpski u tom gradu, koji bi se zvao "Rodoljub". Ali do toga nije došlo, ostao je taj list samo kao zamisao. Jaša je otišao u Novi Sad, gde je nakon ženidbe sa Miletićevom kćerkom Milicom, preuzeo list "Zastavu". Godine 1884. postaje urednik „Zastave“ i Miletićev naslednik u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci, koja će uskoro dobiti naziv Srpska Radikalna stranka (1891). Jaša je bio uvek samo "vođ", koji nije imao nikakvu zvaničnu funkciju u radikalnoj stranci. Književni istoričari navode da njegova literarna dela predstavljaju pokušaj obrade političkih teza, koje su u prvom periodu imale socijalističku, a kasnije građansko-radikalnu sadržinu.

Delatnost

Za vreme Prvog i Drugog balkanskom rata bio je vojni izveštač za časopis Zastava, a kasnije je iz tih izveštaja napisao tri odlično prihvaćene knjige.

Jaša Tomić je 23. decembra 1889. (4. januara 1890. po novom kalendaru) ubio političara Mišu Dimitrijevića naočigled supruge i prijatelja, zbog toga što je Dimitrijević navodio da je Tomić došao na čelo lista Zastava kroz miraz svoje supruge i kao dokaz naveo ljubavno pismo koje je napisala u mladosti. Tomić je počinio zločin, navodno štiteći svoju porodicu od kleveta, zbog čega je stekao simpatije ženskog sveta. Jaša i Miša su se posle samo godinu dana saradnje, novinarske i političke, razišli 1885. godine, kada je Dimitrijević pokrenuo liberalni list "Branik". Tomić je robijao šest godina u zloglasnoj kaznioni u tvrđavi Vac (1891-1896). Godine 1892. potpisalo je peticiju za njegovo oslobađanje 3000 Novosađanki, jer je branio čast svoje supruge Milice. Pre ubistva Dimitrijevića, osuđivan je "zbog štamparskog prestupa na tri meseca državnog zatvora".

Bio je jedan od najuglednijih Srba na Narodnoj skupštini, koja je u novembru 1918. donela odluku da se Banat, Bačka i Baranja priključe Kraljevini Srbiji. Bio je poslanik do nekoliko dana pre smrti, kada je dao ostavku zbog bolesti a njegovo mesto preuzeo Jovan Lalošević, advokat iz Sombora. Umro je u Novom Sadu 1922. godine.

Tokom svog rada u skupštini u Novom Sadu 25. novembra 1918. godine zalagao se za direktno ujedinjenje Vojvodine sa Kraljevinom Srbijom, što je bilo suprotno idejama pojedinih političara da ujedinjenje Vojvodine u Kraljevinu SHS ide preko Zagreba i države Slovenaca, Hrvata i Srba. Na ovoj skupštini učestvovala je i njegova žena Milica Tomić (1859—1944), ćerka Svetozara Miletića.

U knjizi „Reč našoj braći u Srbiji”, 1907, zamera Srbima u Srbiji što nedovoljno prate srpske i hrvatske novine i generalno, političko stanje Srba izvan Srbije, pa dolaze u zabludu po mnogim političkim pitanjima. Opravdava istupanje radikalne stranke iz hrvatsko srpske koalicije, jer su Srbi diskriminisani, traži im se da se pretope u Hrvate, što Srpska samostalna stranka i čini, ne pominjući Hrvatsku i Slavoniju već samo hrvatsku domovinu. Zamera što su u Baniji već neki Srbi, postali politički Hrvati. Njih pak, koalicija optužuje da su pangermani i da raskidaju jedinstvo zbog veće narodno crkveno autonomije. Tomić to odbacuje kao klevetu, uz argumente da radikali već imaju većinu u crkvenom odboru i da baš braća Pribićević žele eparhiju u Zagrebu i čak da Valerijan Pribićević bude i patrijarh.

U knjizi "Jevrejsko pitanje" ima, za razliku od ranijeg perioda, negativan stav o njima, nakon što je dobro proučio to pitanje. Optužuje ih da preko 11 od 13 bečkih dnevnih novina seju razdor među narodima, po principu zavadi pa vladaj. Zbog takvih stavova Jevrejska zajednica se protivila postojanju njegovog spomenika u Novom Sadu, ali branioci njegovog lika i dela iznose pozitivne strane koje je imao u sjedinjenju Vojvodine Srbije sa Kraljevinom Srbijom, kao i celokupno očuvanje nacionalnog identiteta Srba u Ugarskoj, Hrvatskoj i Slavoniji. Tomićev antisemitizam nije verske ili nacionalne prirode već etičke. Zamera Jevrejima što imaju drugu vrstu morala od većine drugih naroda, tj. talmudizmu koji kao i Kuran, koji po Talmudu i nastaje (po Tomiću), nameće misao da treba biti dobar prema Jevrejinu ili muslimanu a nečovečan prema ostalima. On tako objašnjava antisemitizam kroz čitavu istoriju od faraona do njegovog vremena, da je uzrok upravo u duplim standardima i varanju onih koji bi trgovinom i traženjem rupa u zakonu ostvarivali materijalnu dobit. Kritikuje i pravo koje nema dovoljno paragrafa da često osudi krivce, koji se dobro snalaze da učine bezakonje ali da se formalno o njega ne ogreše.

Bibliografija

• "O uzrocima zločina", Novi Sad 1896. godine
• "Nazareni", Novi Sad 1896. godine

Galerija

• 
  Sahrana Jaše Tomića
• 
  Spomenik Jaši Tomiću u Novom Sadu, rad Aleksandra Zarina
• 
• 
  Spomenik Jaši Tomiću u Vršcu
• 
  Naslovna strana romana Trulež Jaše Tomića

Vidi još

• Jaša Tomić - naselje u opštini Sečanj, koje je dobilo ime po ovom političaru

Literatura

• Krestić, Vasilije (1980). Istorija srpske štampe u Ugarskoj 1791-1914. Novi Sad: Matica srpska. 

Spoljašnje veze

• Prvo srpska košulja („Večernje novosti“, 7. decembar 2009)
• Jaša Tomić u datumima