Jovan Đorđević (književnik)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Jovan Đorđević.
Jovan Đorđević
Jovan Kešanski - Jovan Đorđević, Galerija Matice srpske
Lični podaci
Datum rođenja(1826-11-25)25. novembar 1826.
Mesto rođenjaSenta, Austrijsko carstvo
Datum smrti22. april 1900.(1900-04-22) (73 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina Srbija

Jovan M. Đorđević (Senta, 25. novembar 1826 — Beograd, 22. april 1900) bio je srpski književnik i kulturni delatnik. Osnivač je Srpskog narodnog pozorišta[1] i autor teksta himne Bože pravde.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Jovan se rodio novembra 1826. godine u Senti, od roditelja, oca Filipa trgovca i majke Ane rođ. Malešević. Otac se uz trgovinu rado bavio ekonomijom i pčelarstvom, čak je i knjigu o tome objavio 1860. godine. Majka ga je naučila da čita i piše pre nego što je pošao u školu. Posle završetka osnovne škole u rodnoj Senti, učio je gimnaziju: prvi razred privatno kod kuće i nastavio u Segedinu (2-4; 6), Novom Sadu (5) i Temišvaru (7), filozofiju u Pešti (8), a 1845. godine upisao se na peštanski medicinski fakultet. Tri godine studija u Pešti proveo je kao Tekelijin stipendista. Revolucionarne 1848. godine definitivno je prekinuo studije, jer je očevo imanje propalo, a stipendija od 60 f. bila nedovoljna. Sledeće 1849. godine bački veliki župan, Isidor Nikolić-Džaver, i sam poznati pisac, pozvao ga je k sebi u Sombor. Župan ga je zaposlio kao dijurnistu, (gde je proveo dve i po godine) a zatim poslao u Zagreb,[2] da završi studije i položi ispit; za to vreme čekalo ga je njegovo činovničko mesto, nepopunjeno.

Đorđević je nakon diplomiranja iz Sombora otišao u Lugoš, za sudskog činovnika, a 1852. godine, na poziv patriota, prešao je u Novi Sad za profesora velike srpske gimnazije. Ovde je zbog Vukovskih i narodnjačkih ideja, došao u sukob s nekim članovima patronata, te je (1857) primio u Pešti sekretarstvo Matice srpske i uredništvo Letopisa. Bio je urednik Letopisa Matice srpske u periodu 1857-1859. godine, i jedini iz matičinog odbora književnik, bez prava glasa. Naišavši i ovde na neprijateljstvo istih činilaca, odazvao se 1859. godine ponudi Danila Medakovića i prihvatio je, uz Đ. Popovića, sauredništvo Srpskog dnevnika u Novom Sadu.[3]

Jovan Đorđević je uglavnom vodio administraciju i punio prosvetni dio lista. Po njegovu karijeru odlučne su bile 1860. i 1861. godine. On je 1860. godine počeo da objavljuje niz onih važnih članaka o pozorištu, kojima je ustalasao vojvođansko Srpstvo i time neposredno doprineo osnivanju stalnog Srpskog narodnog pozorišta (16/7 1861) pod okriljem Srpske čitaonice.[4] 1861, kao poslanik na blagoveštenskom saboru. je pisao beleške sa saborskih sednica, koje je posle izdao u knjizi: Radnja Blagoveštenskog Sabora. 1861. Kad je Đorđe Popović-Daničar istupio iz uredništva, Đorđević je nastavio rad sa Đ. Vukićevićem. U te dane, Đorđević je bio glavni činilac celokupnog kulturnog poleta u Vojvodini. Sve prosvetne manifestacije, kao što je bila i svečanost o Tekelijinoj stogodišnjici (17/7 1861), koju je on organizovao, bile su smišljene prilike da se u vreme apsolutizma, nacionalni duh održi kompaktan i aktivan. 1863. Jovan Đorđević je faktički predao uređivanje Srpskog dnevnika Svetozaru Miletiću, a sam se sve više posvetio pozorištu, zavodeći neprekidno turneje. Godine 1864. Srpski dnevnik je bio obustavljen, a Đorđević kao odgovorni urednik stavljen pod vojni sud. Iako je 1865. došlo do opšte amnestije, list više nije pokrenut. 1867. je doveo novosadsku trupu na gostovanje u Beograd. Na predstavi 5/11 1867 knez Mihailo je obećao lično Đorđeviću da će o svom trošku sazidati zgradu za pozorište u Beogradu.

Jovan Đorđević je 1868. godine pozvan za prvog direktora Narodnog pozorišta u Beogradu, a kad je (1870). kreirano zvanje dramaturga, on je imenovan na to mesto. Osnovao je privremenu Pozorišnu školu 1870. godine.[5] Godine 1873. Narodno pozorište je zatvoreno, protiv Đorđevićeve volje, a on je postavljen za nastavnika. Godine 1876. postao je direktor polugimnazije u Šapcu, 1878. direktor gimnazije, a 1880. godine direktor učiteljske škole u Beogradu. 1888. izabran je za profesora opšte istorije u Velikoj školi. Pošto je još 1892. bio kratko vreme ministar Prosvjete u Avakumovićevom ministarstvu, i iste godine svečano, u prilikama opšteg narodnog slavlja, proslavljena pedesetogodišnjica njegovog književnog rada. Penzionisan je 1896. godine, a 1887. godine je bio nastavnik kralju Aleksandru za istoriju i geografiju, i pratio ga je na putu u Krim.

Đorđević je počeo da piše stihove posvećene ranom preminuloj sestri 1842. godine (Spomen sestri Milici). I kasnije je radio na poeziji, spevavši popularnu pozorišnu alegoriju Markova sablja, i u njoj pesmu - buduću srpsku himnu (Bože pravde) itd. Objavio je u "Srpskom narodnom listu" pesmu "Na Sv. Savu", a u almanahu srpske omladine "Slavjanci", pesmu "Knez Pavao".[6] Ali od svega književnoga rada, važnije je njegovo inicijatorsko i organizatorsko delovanje na kulturnom, posebno na pozorišnom polju. Ovamo spada i Glumačka škola, koju je osnovao 1870. i u kojoj je predavao on sam s Bačvanskim do 1893, kao i dokumentirani memoar o Pozorištu i i njegovoj krizi, koji je predao ministru Prosvete 1873. godine. Od književnih radova, osim spomenutih, valja spomenuti još: biografije o Dvojici Stanimirovića i o Čučuk-Stani. Latinsko-srpski rečnik (1886). Opšta istorija u dva toma (1898). mnogobrojna pozorišna dela s mađarskog i njemačkog (Šilerova Spletka i ljubav), ocene za mnoge udžbenike i književne pojave, putopisi (Letopis, 133, 134, 135). zanimljive uspomene u Javoru od 1892. itd.

Jovan Đorđević je umro aprila 1900. godine u Beogradu. Sahranjen je na Novom groblju, u zajedničkoj grobnici sa rođacima, gde je kasnije sahranjen i njegov sestrić Stevan Sremac.[7]

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

U izvorima se navodi da je bio drag i poštovan prijatelj, kojeg su novosadski prijatelji zvali Foter.[8] Đorđević je po karakteru bio neumoran, istrajan, temeljan, svestran, ozbiljan, neobično darovit i mudar. Odrekao se kućne radosti i porodične sreće da može revnosno i nepomućeno apostolisati srpskoj prosveti, služiti srpskom napretku.[9] Nije se Jovan nikad ženio, ali uvek ostao privržen porodici. Brinuo je o starim roditeljima, poudavao sestre i zbrinuo njihovu decu.

U znak sećanja na Jovana Đorđevića ulica koja se proteže od hotela „Rojal“ u Senti do keja na reci Tisi 1923. godine nazvana je po Jovanu Đorđeviću. Verovatno iste te godine i gvozdeni most u Senti, na reci Tisi, nazvan je njegovim imenom. Na žalost most je 12. aprila 1941. godine, pred dolazak okupatora, morao biti srušen od strane vojske Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U vreme rušenja mosta promenjen je i naziv ulice, ali je 1982. godine vraćen i ona do današnjih dana nosi ime Jovana Đorđevića.[7]

Srpsko narodno pozorište je jednu scenu nazvalo Jovan Đorđević, takođe dodeljuje medalju „Jovan Đorđević”.[10]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Đorđević, J. (1881) Narodno pozorište u Beogradu. Pozorište, vol. 8, br. 8. p. 30
  • Đorđević, J. (1882) Srpska himna, Složio u note za prvi glas sa pratnjom klavira Davorin Jenko. Srbadija, vol. II, sv. 3
  • Đorđević, M. J. (1884) Lira : sa 800 pozorišnih pesama. Pozorišna lira, Beograd (Zadruga štamparskih radenika), COBISS.SR 52454151

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „JOVAN ĐORĐEVIĆ”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 25. 1. 2022. 
  2. ^ Isidor Nikolić: "Predteča Dušana", Sombor 1861.
  3. ^ "Branik", Novi Sad 14. april 1892.
  4. ^ "Bosanska vila", Sarajevo 15. april 1898. godine
  5. ^ „Vek i po srpske škole glume”. Politika. 23. 1. 2020. Pristupljeno 24. 1. 2020. 
  6. ^ "Bosanska vila", Sarajevo 1898. godine
  7. ^ a b Terzić, Petar. „Jovan Đorđević - biografija”. Istoričar zavičajne kulture. Arhivirano iz originala 20. 08. 2017. g. Pristupljeno 14. 2. 2017. 
  8. ^ "Branik", Novi Sad 1900.
  9. ^ "Branik", novi Sad 13. april 1900.
  10. ^ K, S (29. 3. 2022). „Obeležen Dan Srpskog narodnog pozorišta”. Politika. Pristupljeno 30. 3. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Jovan Đorđević na Vikimedijinoj ostavi.
Političke funkcije
Ministar prosvete Srbije
1894
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јован_Ђорђевић_(књижевник)&oldid=26234413”