Jovan Derok

Jovan Derok
Jovan Derok
	Kapetan Jovan Derok
Lični podaci
Datum rođenja	20. april 1912.
Mesto rođenja	Krezo, Francuska
Datum smrti	7. novembar 1941. (29 god.)
Mesto smrti	Ljubić, Okupirana Srbija
Obrazovanje	Niža škola Vojne akademije u Beogradu
Porodica
Rođaci	Nikola Deroko (stric); Evžen Deroko (stric); Dragutin Deroko (stric); Aleksandar Deroko (brat od strica); Hipokrat Vladan Đorđević (deda);
Vojna karijera
Vojska	Jugoslovenska vojska; Četnički odredi Jugoslovenske vojske
Rod	artiljerija
Čin	kapetan II klase
Učešće u ratovima	Drugi svetski rat Aprilski rat; Oslobođenje Čačka; Opsada Kraljeva;

Jovan V. Derok (Krezo, 7/20. april 1912 — Ljubić kod Čačka, 6. novembar 1941) bio je artiljerijski kapetan II klase Jugoslovenske vojske i pripadnik Jugoslovenske vojske u Otadžbini.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Porodica i obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Rođen je 7/20. aprila 1912. godine u francuskom gradu Krezou, kao sin pukovnika Vladislava J. Deroka i Natalije Đorđević, kćerke sanitetskog pukovnika dr Vladana Đorđevića, predsednika Ministarskog saveta Kraljevine Srbije. Očeva porodica je bila iz Dubrovnika, a deda Jovan Deroko je bio profesor Beogradskog Liceja i imao je, pored Vladislava, još četiri sina: divizijskog generala Nikolu Deroka, zamenika direktora Državnih železnica Evžena, vojnog veterinara Marka Deroka i kartografa Dragutina.^[1] Jovanov brat od strica je Aleksandar Deroko, a po majci rođak mu je i kraljev ađutant pešadijski brigadni general Jovan Leko.

Završio je 56. klasu Niže škole Vojne akademije u Beogradu 1931. godine. U kapetanski čin je unapređen 1940. godine, a iste godine se i oženio.

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Njegov divizion je bio raspoređen na periferiji Zagreba gde je doživeo izdaju hrvatskih oficira. Pošto je nemačka armija bez borbe ušla u Zagreb, kapetan Derok se povukao u pravcu Crne Gore da bi izbegao zarobljavanje i nastavio eventualni otpor na Bojani, po planu „R-41”, generala Dušana Simovića.

Nakon potpisivanja kapitulacije, sa nekolicinom oficira otišao je u Boku kotorsku u nameri da se poveže sa izbegličkom vladom u Londonu i stavi joj se na raspolaganje kao oficir koji želi da nastavi borbu. Tu mu se pridružio i poručnik Zvonimir Vučković koji je posle kapitulacije pobegao u Crnu Goru.

Kapetan Derok je u Boki kotorskoj saznao da se negde u zapadnoj Srbiji krije i pukovnik Mihailović i tražio je vezu da dođe do njega. Uskoro je uhvatio vezu sa istaknutijim političarima koji su mu otkrili gde se nalazi pukovnik Mihailović. Na Ravnu goru je stigao polovinom juna i ubrzo se istakao kao jedan od najsposobnijih komandanta.

Pored toga, Jovan Derok je bio najmlađi kapetan u čitavoj četničkoj organizaciji. Posle organizacije prvih četničkih odreda, Derok je dobio zadatak da organizuje Ljubićki srez.

U prvim četničko-partizanskim akcijama u zapadnoj Srbiji, Jovan Derok je učestvovao u oslobođenju Čačka zajedno sa Jeličkim partizanskim odredom. U gradu su zarobljena dva nemačka topa koja su odmah predata kapetanu Deroku koji ih je uvrstio u svoju jedinicu.

Tako je Derok postao komandant prve artiljerijske jedinice četničkih snaga u zapadnoj Srbiji.

Po oslobođenju grada, Derok je postavljen za privremenog predstavnika četničke komande u Čačku, dok je Ratko Mitrović bio određen za predstavnika partizanske komande.

Pukovnik Mihailović je zatim kapetanu Deroku poverio dužnost načelnika štaba Vrhovne Komande, a zatim mu je dodeljena komanda nad artiljerijskom jedinicom koja je učestvovala u opsadi Kraljeva.

Opsada Kraljeva je izvedena u toku prvih dana oktobra i trajala je skoro mesec dana.

Komandant četničkih snaga bio je major Radoslav Đurić, a kapetan Derok je imao funkciju Načelnika Štaba i istovremeno komandanta artiljerijskih jedinica koje su bile locirane na Ibru. Tokom opsadnih dejstava, Derok je uspeo da onesposobi nemački aerodrom u okolini Kraljeva i da preseče komunikaciju Kraljevo-Beograd.

Neuspeh opsade Kraljeva je bio praćen i početkom građanskog rata između partizana i četnika. Posle četničkog napada na Užice 2. novembra 1941. godine (Bitka na Trešnjici), Derok je poseo nove položaje. Po otpočinjanju prvih ozbiljnijih borbi između četnika i partizana, kapetan Derok je predstavljao četničku delegaciju na pregovorima o prestanku sukoba.

Prvi sastanak je održan u selu Drakčići blizu Kraljeva. Na tom sastanku se pored Deroka pojavio i major Đurić sa četničke i Sredoje Urošević sa partizanske strane. Međutim pregovori su završeni bez rezultata. Za vreme pregovora, Derok je naredio da se uhapsi partizanska delegacija kao odgovor na napad partizana na četnički štab u Čačku. Posle mučnih pregovora, Derok je ipak oslobodio delegaciju, ali su partizani tada već opkoljavali selo.

Tako je došlo do oružanog obračuna koji je trajao sve do proterivanja Deroka i njegove grupe iz sela.

Pogibija[uredi | uredi izvor]

Tada je Derok poseo sa topovima novi položaj na Ljubiću u nameri da izvrši bombardovanje Čačka kojeg su tada držali partizani. Partizanska izvidnica otkrila je Derokov položaj na Ljubiću, pa je kao preventiva upućen Jelički partizanski odred da osujeti Deroka. Do borbe je došlo u popodnevnim časovima 6. novembra 1941. na Ljubiću. Partizani su gledali da unište dva topa kojima je Derok raspolagao. Derok je zauzeo položaje na brdašcu pored jednog potoka sa kojeg je imao dobar uvid u situaciju na terenu. Međutim u pokušaju da odbije partizansku kolonu koja je napredovala uz brdo, poginuo je pored svojih topova kada ga je puščano zrno pogodilo u glavu. Posle toga, partizani su preoteli dva topa i uvrstili ih u sastav svojih jedinica.

Po drugoj verziji, Derok je bio lakše ranjen, pa je sišao do potoka da previje ranu. Tu ga je pronašao jedan partizanski vod i streljao na licu mesta.

Kapetan Jovan Derok je ubijen 7. novembra 1941. godine, po podacima iz crkvene matične knjige Preljina. Njega je nakon ranjavanja i zarobljavanja ubio sa više uboda nožem 16 godišnji partizan Milutin Milošević iz sela Prislonica kod Čačka. Sahranjen je 18. januara 1942. godine kod spomenika Tanaska Rajića u Ljubiću kod Čačka.^[2]

Kada je poginuo Derok je imao svega 29 godina. Osim što se pokazao kao sposoban komandant, bio je i odličan pisac. Pošto je živeo u Topličkom regionu u godinama otpočinjanja slavnog Topličkog ustanka 1917. godine, Derok je napisao knjigu „Toplički ustanak”, još kada se pripremao da stupi u generalštabnu pripremu.

Pesma Dva Dražina momka opevala je njegovu pogibiju. „Nad Kraljevom živa vatra seva, / da vidimo kog četnika nema. / Nema Sime, nema ni Deroka, / to su Draži dva najbolja momka. (...) A Deroka mladog kapetana, / mučki ubi četa partizana”, glase stihovi.

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Orden Karađorđeve zvezde IV stepena (posthumno, 1943)

Reference[uredi | uredi izvor]

^ M. Bjelajac, Generali i admirali vojske Kraljevine Jugoslavije, Beograd (2004). str. 141.
^ MKU Preljina; „Prislonica. Prilozi za proučavanje sel”, Prislonica 1977, str. 141; Goran Davidović, Miloš Timotijević, „Zatamnjena prošlost. Istorija ravnogoraca čačanskog kraj”, Čačak 2002, str. 318)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] M. Bjelajac, Generali i admirali vojske Kraljevine Jugoslavije, Beograd (2004). str. 141.

[2] MKU Preljina; „Prislonica. Prilozi za proučavanje sel”, Prislonica 1977, str. 141; Goran Davidović, Miloš Timotijević, „Zatamnjena prošlost. Istorija ravnogoraca čačanskog kraj”, Čačak 2002, str. 318)

[1]

[2]

Normativna kontrola
Međunarodne	FAST ISNI VIAF
Državne	Francuska BnF podaci Sjedinjene Države
Ostale	COBISS.SR IdRef