Jovan Komnin Asen
| Jovan Komnin Asen | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. vek |
| Datum smrti | 1363. |
| Porodica | |
| Potomstvo | Komnina Asen, Alexander Komnenos Asen |
| Roditelji | Sratsimir di Kran Keratsa Petritsa |
| Naslednik | Alexander Komnenos Asen |
Jovan Komnin Asen je bio vladar Kneževine Valone od oko 1345. do 1363, u početku kao srpski vazal i posle 1355. u velikoj meri kao nezavisni gospodar. Potiče od bugarskog plemsta visokog ranga. Jovan je bio brat cara Bugarske Jovana Aleksandra i carice Jelene Bugarske, supruge cara Srbije Stefana Dušana. Možda u potrazi za boljim mogućnostima, on je emigrirao u Srbiju, gde je bila udata njegova sestra. Tamo je dobio titulu despota od cara Stefana Dušana, koji ga postavlja da upravlja njegovim teritorijama u savremenoj južnoj Albaniji.
Kao despot Valone, Jovan je uspostavio trgovačke veze sa Venecijom i Dubrovačkom republikom. On je postao državljanin Venecije 1353. godine. Posle smrti cara Stefana Uroša IV Dušana 1355. godine, on se pridružio caru Simeonu Urošu u sukobu za srpski presto. Uz pomoć Mletaka, despot Jovan je zadržao u suštini nezavisni status Kneževine Valone. On je verovatno umro od kuge 1363. godine. Nasledio ga je Aleksandar Komnin Asen, koji je verovatno njegov sin sa njegovom nepoznatom prvom suprugom.[1][2] Njegova druga žena je bila Epirska plemkinja Ana Paleolog.
Poreklo i despotstvo[uredi | uredi izvor]
Iako datum rođenja Jovana Komnina Asena nije poznat, njegovo poreklo je jasno dokumentovano u izvorima. Sa obe strane, on je potekao iz najviših redova bugarskog plemstva 14. veka. Bio je sin Kerace Petrice, kćerke despota Šišmana od Vidina, i Stracimira despota od Krana. Jovanova majka je potomak dinastije Asena i praunuka cara Jovana II Asena. Njegovi brat i sestra su bili car Jovan Aleksandar, koji se popeo na bugarski presto 1331. godine,i carica Jelena, koja se udala za srpskog vladara cara Stefana Dušana 1332. godine. Iako se Jovan pominje kao Komnin u nekim izvorima, njegovi odnosi sa tom vizantijskom porodicom su prilično oskudni. On je imao pravo na to prezime zbog porekla njegove majke iz porodice Asena, koji su bili u srodstvu sa Komninima, ili preko svog braka sa despinom Anom Palaiolog.[3][4]
Neizvesno je kako i zašto je Jovan emigrirao u Srbiju, umesto da preuzme visoku poziciju u Bugarskoj, u skladu sa njegovim poreklom i porodičnim vezama. Bugarski istoričar Ivan Božilov je mišljenja da Jovan nije tražio političko utočište u Srbiji. Umesto toga, on se najverovatnije preselio u tu zemlju sa uverenjem da će mu teritorijalno proširenje i politički uticaj Srbije u tom periodu obezbediti bolju karijeru. Pretpostavlja se, da je došao sa svojom sestrom Jelenom kada se ona preselila u Srbiju i udala za kralja Stefana Dušana 1332. godine.[4]
Jovan se prvi put pominje kao despot Valone 1350. godine. Njegova dokumentovana prisutnost u albanskim zemljama datira iz 1349. godine. Međutim, njemu je najverovatnije podarena titula već 1345. ili 1346. godine, kada se kralj Stefan Dušan proglasio za cara.[4][5]. Američki naučnik Džon Fini veruje da se to desilo odmah posle krunisanja Stefana Dušana 1346. godine. Uz Stefan Dušanovog polubrata Simeona Uroša i Jovana Oliver, Jovan je bio jedan od trojice ljudi koji su nosili tu titulu tokom vladavine Stefana Dušana.[6][7]
Jovan je uspostavljen kao vladar u Valoni krajem 1345. godine, u osvit srpskog osvajanja južne Albanije od Vizantije, koje je okončano do avgusta 1345. godine.[8] Pored Jadranske luke Valone (moderna Valona), Jovanov posed obuhvata obližnju kasarnu i unutrašnji dvorac Berata na severoistoku. Osim toga, obim njegovog domena je neizvestan. Procene velične oblasti pod Jovanovom kontrolom se kreću od većeg dela centralne Albanije do samo pomenuta tri grada, sa ostatkom teritorije pod upravom lokalnog albanskog plemstva, koje ima vazalni odnos sa Jovanom ili direktno sa carem Stefanom Dušanom.[5][9]. Na jugu se Jovanova oblast graniči se zemljama cara Simeona Uroša, vladara Epira.[10]
Odnosi sa Venecijom i nezavisnost[uredi | uredi izvor]
Despot Jovan je opljačkao 1349. godine, venecijanski trgovački brod koji je bio nasukan nakon brodoloma na obalu pod njegovom kontrolom, u skladu sa srednjovekovnom principom јus naufragii.[8] Ovaj čin je zahtevao učešće cara Stefana Dušana, radi rešavanja spora između Venecije i despota Jovana, o čemu svedoči zvanični dokument od 13. aprila 1350. godine.[11] Uprkos ovog sukoba, pod despotom Jovanom je kneževina Valona bila aktivni partner Venecije i Dubrovačke republike u pomorskoj trgovini. Dva računa od 27. aprila 1350. godine, dokumentuju ulogu despota Jovana kao posrednika u trgovini stokom, šećerom i biberom i pokazaju da je on imao značajan prihod od Valonske carine.[8] Carina je bila profitabilna, jer su trgovački brodovi često posećivali luku. Mada su svi ti dokumenati pisani na slovenskim jezicima, despot Jovan je potpisao njegovo ime na grčkom, što svedoči o njegovoj helenizaciji. U to vreme, despot Jovan je imao veze i sa Mamlučkim vladarima Egipta, koji su ga oslovljavali sa „Kralj Srbije i Bugarske“ u prepisci.[12]
Despot Jovan i njegova porodica su dobili mletačko državljanstvo 1353. godine, što nagoveštava da je njegov domen bio pod zaštitom Venecije.[3] Prerana smrt cara Stefana Dušana 1355. godine, je uzrokovala građanski rat u srpskom carstvu. U tom sukobu, despot Jovan je stao na stranu zeta njegove supruge, cara Simeona Uroša protiv legitimnog naslednika cara Stefana Uroša, koji je bio sin cara Stefana Dušana i sinovac cara Simeon Uroša. Dok je Simeonov pokušaj uzimanja prestola bio zlosretan, i car Stefan Uroš čak je zaposeo Berat 1356. godine, despot Jovan je uspeo da očuva svoje preostale posede i da se osamostali i od cara Simeona i cara Stefana Uroša.[13] Pretnja od despota Nićifor II Orsinija, koji je sticao nadmoć u Tesaliji i Epiru, primorala je despota Jovana da zatraži dostavljanje jednog mletačkog ratnog broda i administratora iz Venecije da preuzmu kontrolu nad njegovim domenom.[8][11]
Bugarski istoričar Hristo Matanov pretpostavlja da je posle 1355. godine, despot Jovan je možda kovao svoj novac namenjen razmeni sa partnerima izvan unutrašnjeg Balkana. On ovu teoriju zasniva na novom čitanju nekoliko latinskih natpisa na novčićima Monita despoti Ioanni umesto Monita despoti Oliveri, kao što se ranije mislilo. Novo čitanje, koje bi identifikovalo novčiće kao iskovane od strane despota Jovana je predložio jugoslovenski numizmatičar Nedeljković, koji odbacuje početno pripisivanje ovih kovanica despotu Jovanu Oliveru.[14]
Trgovački dokument od 30. januara 1359. godine, svedoči o nastavku Jovanovih trgovačkih odnosa sa Venecijom. To je hronološki poslednja referenca na njegove aktivnosti u savremenim izvorima. Iako datum njegove smrti nije zabeležen, verovatno je da je despot Jovan stradao tokom epidemije kuge koja je pogodila Valonu i Drač 1363. godine.[10][11][15]
Porodica[uredi | uredi izvor]
Jovanov prvi brak verovatno datira nakon njegovog dolaska u Srbiju, iako je identitet njegove prve žene, ako je uopšte bilo, nepoznat. Da je sledeći vladar Valone, Aleksandar Komnin Asen, bio njegov sin, onda bi se rodio oko 1346–1348. godine, pošto je već bio punoletan 1363–1366. Ovo bi dovelo do Jovanovog potencijalnog prvog braka nekoliko godina pre procenjenog Aleksandrovog rođenja. Oko 1350–1355, despot Jovan se oženio despinom Anom Paleolog, unukom vizantijskog cara Mihaila VIII Paleologa i udovicom despota Jovana II Orsinija, epirskog despota. Ovaj brak sa epirskom plemkinjom učvrstio je i legitimisao Jovanov položaj u regionu.[16] Pored Aleksandra, pretpostavlja se da je imao još jedno izvesna Komnina, bila je žena Balše II koja je nasledila Aleksandra na mestu vladara Valone početkom 1372. godine.[17][18]
Porodično stablo[uredi | uredi izvor]
| 2. Sratsimir di Kran | ||||||||||||||||
| 1. Jovan Komnin Asen | ||||||||||||||||
| 3. Keratsa Petritsa | ||||||||||||||||
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Božilov, str. 181–182
- ^ Fine, str. 372
- ^ a b Andreev, str. 184
- ^ a b v Božilov, str. 179
- ^ a b Soulis, str. 136
- ^ Fine, str. 310
- ^ Matanov, str. 30
- ^ a b v g Božilov, str. 180
- ^ Fine, str. 320
- ^ a b Fine, str. 347
- ^ a b v Soulis, str. 137
- ^ Soulis, str. 136–137
- ^ Fine, str. 357
- ^ Matanov, str. 38
- ^ Božilov, str. 180–181
- ^ Soulis, str. 136
- ^ Božilov, str. 181–182
- ^ Fine, str. 372
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
- Soulis, George Christos (1984). The Serbs and Byzantium During the Reign of Tsar Stephen Dušan (1331–1355) and His Successors. Dumbarton Oaks. ISBN 978-0-88402-137-7.
- Andreev, Йordan; Lazarov, Ivan; Pavlov, Plamen (1999). Koй koй e v srednovekovna Bъlgariя [Who is Who in Medieval Bulgaria] (na jeziku: Bulgarian). Petъr Beron. ISBN 978-954-402-047-7.
- Božilov, Ivan (1994). Familiяta na Asenevci (1186–1460). Genealogiя i prosopografiя [The Family of the Asens (1186–1460). Geneaology and Prosopography] (na jeziku: Bulgarian). Sofiя: Izdatelstvo na Bъlgarskata akademiя na naukite. ISBN 978-954-430-264-1.
- Matanov, Hristo (1986). Юgozapadnite bъlgarski zemi prez XIV vek [The Southwestern Bulgarian Lands in the 14th Century] (na jeziku: Bulgarian). Sofiя: Nauka i izkustvo. OCLC 246876653.
| Normativna kontrola: Ljudi |
|---|
