Jugoslovenska vojska

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili drugo značenje, pogledajte članak Jugoslovenska vojska (višeznačna odrednica).
Jugoslovenska vojska
Pukovska zastava Jugoslovenske vojske
Osnovana1. decembar 1918.
Raspuštena18. april 1941.
(kapitulacija)
7. mart 1945.
(osnivanje DFJ)
Vidovi vojskeSuvozemna vojska
Ratno vazduhoplovstvo
Ratna mornarica
Vođstvo
Vrhovni komandantKralj Petar II poslednji
Ministar vojske i mornariceBogoljub Ilić poslednji
Načelnik Glavnog GeneralštabaDanilo Kalafatović poslednji
Srodni članci
ČinoviČinovi JV
Srpska vojna istorija
Srpska vojska u srednjem veku
Vojska Kneževine Srbije
Crnogorska knjaževska i kraljevska vojska
Srpska kraljevska vojska
Jugoslovenska vojska
Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
Srpska vojska Krajine
Vojska Republike Srpske
Vojska Jugoslavije
Vojska Srbije i Crne Gore
Vojska Srbije
Pet predstavnika raznih vera, sveštenici pravoslavni, rimokatolički, protestantski, mojsijevski i muslimanski, vrše zakletvu oficira i vojnika vojske 1921. novome kralju Aleksandru I posle smrti kralja Petra I

Jugoslovenska vojska (JV) je bila oružana sila Kraljevine Jugoslavije. Postojala je od 1. decembra 1918, a nastala je sa proglašenjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Posle Prvog svetskog rata u aktivnu službu u vojsku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pored 3500 oficira vojske Kraljevine Srbije, primljeno je 2590 bivših oficira Austrougarske, 469 Crne Gore, 12 iz carske ruske vojske i trojica iz albanskih Esad-pašinih jedinica.[1]

Jugoslovenska vojska delila se na Vojsku i Ratnu mornaricu. Vojsku je činila pešadija, artiljerija, konjica, inženjerija i vazduhoplovstvo, i druge pomoćne jedinice. Imali su generalštabnu, ekonomsku, tehničku, sanitetsku, sudsku, svešteničku, veterinarsku i muzičku struku, i specijalne jedinice; graničare, žandarmeriju, padobranske, jurišne i planinske čete. Tenkovi su tretirani kao borbeno sredstvo koje pomaže napadu pešadije, a vazduhoplovstvo je izviđalo, vršilo zaštitu snaga i teritorije i napadalo neprijateljske objekte. Vazduhoplovstvo se delilo na operativno i armijsko. Kad je rat počeo u aprilu 1941. ono je imalo 459 aviona (125 lovaca, 173 bombardera, 161 izviđača), od čega je 265 bilo savremenih aviona novije generacije, raspoređenih na 23 aerodroma. Oklopne jedinice su činile dva tenkovska bataljona, koji su u svom sastavu imali 110 tenkova i borbeno oklopnih vozila.

Ratna mornarica je imala 32 ratna broda, razarača. Na Savi i Dunavu je bila smeštena rečna ratna flota, a pomorsko vazduhoplovstvo imalo je 150 hidroaviona. Pomorska obalska komanda imala je 14 obalskih artiljerijskih baterija sa 45 topova.

Jugoslovenska vojska u Drugom svetskom ratu[uredi | uredi izvor]

Aprilski rat[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Aprilski rat
Vidi još: Jugoslovensko kraljevsko ratno vazduhoplovstvo

Jugoslovenska kraljevska vojska je još uvek bila uglavnom opremljena oružjem i materijalom iz Prvog svetskog rata, iako su izvršene neke modernizacije čehoslovačkom opremom i vozilima. Od oko 4000 artiljerijskih oruđa, mnogo njih je bilo zastarelo i zavisilo od konjske vuče, ali oko 17.000 artiljerijskih oruđa je bilo relativno moderno, uključujući 812 čehoslovačkih antitenkovskih topova od 37mm i 47mm. Tu je bilo i oko 2.300 minobacača, uključujući 1600 modernih minobacača od 81mm, kao i 24 od 220 i 305mm. Od oko 940 protivavionskih topova, njih 360 su bili čehoslovački i italijanski modeli od 15 i 20mm. Sva ova oruđa su bila uvožena, iz različitih izvora, što je za posledicu imalo da su različiti tipovi često nisu imali propisno održavanje [2] Jedine mehanizovane jedinice su bili šest motorizovanih pešadijskih bataljona u tri konjičke divizije (Prva, Druga, Treća), šest motorizovanih artiljerijskih pukova, dva tenkovska bataljona sa 110 tenkova, od kojih je jedan imao tenkove Reno FT-17 još iz vremena Prvog svetskog rata, a drugi 54 moderna francuska tenka Reno R-35, uz nezavisnu tenkovsku četu sa 8 čehoslovačkih tanketa Škoda T-32. Oko hiljadu kamiona za vojne potrebe je uvezeno iz SAD nekoliko meseci pre invazije.[3]

Potpuno mobilisana, Jugoslovenska kraljevska vojska je mogla da razmesti 28 pešadijskih divizija, 3 konjičke divizije i 35 nezavisnih pukova. Od nezavisnih pukova, njih 16 je bilo na graničnim utvrđenjima, a 19 je bilo organizovano u odrede, snage ojačane brigade. Svaki odred je imao jedan do tri pešadijska puka i jedan do tri artiljerijske baterije, a tri odreda su organizovana kao brdske jedinice. Međutim, nemački napad je zatekao jugoslovensku vojsku još uvek u procesu mobilizacije, i samo oko 11 divizija je bilo na njihovim planiranim položajima na početku napada. Procenat popunjenosti tih jedinica je bio između 70 i 90%, pošto mobilizacija još uvek nije bila završena. Brojnost Jugoslovenske kraljevske vojske je bio oko 1.200.000 vojnika u trenutku nemačkog napada.[4]

Jugoslovensko kraljevsko ratno vazduhoplovstvo je imalo 450 borbenih aviona domaćeg (najpoznatiji IK-3), nemačkog, italijanskog, francuskog i britanskog porekla, od kojih su polovina bili moderni tipovi. Vazduhoplovstvo je bilo organizovano u 22 bombarderske i 15 lovačkih eskadrila. Glavni tipovi aviona u upotrebi su bili 73 lovaca Meseršmit Bf 109 109 E, 38 Hoker hariken I (dok se još proizvodilo pod licencom u Jugoslaviji), 30 Hoker fjuri II, 8 Ikarus IK-2 i 6 lovaca Rogožarski IK-3 (i još u procesu proizvodnje), 63 bombardera Dornije Do 17 K (uključujući 40 izrađenih u Jugoslaviji pod licencom), 60 Bristol Blenim I (oko 40 izrađenih pod licencom) i 40 Savoja Marketi SM-79 K. Jedinice mornaričkog vazduhoplovstva su se sastojale od 8 eskadrila opremljenih, pored ostalih, sa 12 Dornije Do 22 K i 15 domaćih Rogožarski SIM-XIV-H patrolnih aviona.

Avione jugoslovenskog prevoznika Aeroput, u koje su spadali 6 Lokid Elektra, 3 Spartan kruzera i jedan de Heviland dragon su rekvivirani da pruže prevozne usluge za vazduhoplovstvo.[5]

Jugoslovenska kraljevska ratna mornarica je bila opremljena jednom zastarelom bivšom nemačkom lakom krstaricu (pogodnom jedino za obuku), jednog velikog razarača Dubrovnik britanskog porekla, 3 moderna razarača klase Beograd francuskog porekla (dva izrađena u Jugoslaviji i još jednim u izgradnji), jednim nosač hidroavionanosača hidroaviona, 4 moderne podmornice (2 francuske i 2 britanske) i 10 modernih notornih torpednih čamaca i od starijih plovila, tu je bilo 6 bivših austrougarskih srednjih torpednih čamaca, 6 minopolagača, 4 velika oklopljena rečna monitora i brojna pomoćna plovila.[6]

Nakon Aprilskog rata[uredi | uredi izvor]

Jugoslovenska vojska u Drugom svetskom ratu sastojala se iz tri dela:

Vojna obaveza i vojska Kraljevine Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Vojna obaveza i vojska Kraljevine Jugoslavije bila je zakonska obaveza, i jedan od oblik državnosti, u novoosnovanoj državi koja je postojala oko dve decenije koliko Kraljevina. Ona je bila ustrojena prema zakonima i uredbama Kraljevine koji su donošeni i menjani nekoliko puta, posebno 1923, 1929. i 1931. godine.[8] Vojna obaveza je bila opšta i u svim slučajevima trajala od navršene 20. godine do četrdesete u operativnoj, a od navršene 40. do navršene 50. godine u rezervnoj vojsci. Kadrovski rok u Kopnenoj vojsci trajao je 18 (pod kraj perioda 24 mjeseca), dok je u Mornarici i Vazduhoplovstvu kroz čitav period trajao 24 meseca. Đacima, hraniocima i nekim drugim kategorijama vojni rok je skraćivan na 9 meseci.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Vojna obaveza i vojska Kraljevine Jugoslavije, bila je uvedena i ustrojena, kao oružana sila Kraljevine Jugoslavije, u godini kada je okončan Prvi svetski rat, 1. decembra 1918, a nakon proglašenja novostvorene države na Balkanskom poluostrvu — Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.[9]

Odmah po činu ujedinjenja, već 3. decembra 1918. godine u Zagrebu je formirana Srpska vojna komisija da po srpskim propisima i formacijama reorganizuje Vojsku Narodnog veća Slovenaca, Hrvata i Srba, čije jezgro su trebali da predstavljaju jugoslovenski dobrovoljci. Reorganizacija je okončana u 1919. godini. Nakon ove reorganizacije u aktivnu službu u vojsku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pored 3.500 oficira vojske Kraljevine Srbije, primljeno je 2.590 bivših oficira Austrougarske, 469 Crne Gore, 12 iz carske ruske vojske i trojica iz albanskih Esađpašinih jedinica.

Osnovu oficirskog kadra činili su oficiri Srpske vojske (osim Mornarice), a i školovanje se vršilo po predratnom sistemu. Za vaspitanje vojnika i starešina u školama i trupi vrlo često je primjenjivan dril, odnosno sistem obuke je bio zasnovan na njemu.

Za vrhovnog komandanta Vojske imenovan je kralj. U miru je komandovanje ostvarivano preko Ministarstva vojske i mornarice, a u ratu preko Štaba Vrhovne Komande i Komande pozadine.[10]

Vojna obaveza[uredi | uredi izvor]

Vojni obveznici na odsluženju vojnog roka polažu zakletvu

Vojna obaveza u vojsci Kraljevine Jugoslavije bila je opšta i u svim slučajevima trajala je:

  • od navršene 20. godine do četrdesete u operativnoj vojsci,
  • od navršene 40. do navršene 50. godine u rezervnoj vojsci.

Kadrovski rok u Kopnenoj vojsci trajao je 18 meseci (a nešto kasnije i 24 meseca), dok je u Mornarici i Vazduhoplovstvu kroz čitav period trajao 24 meseca.[11]

Đacima, hraniocima i nekim drugim kategorijama vojni rok je skraćivan na 9 meseci.

Na sva tri popisa sprovedena u Kraljevini Jugoslaviji, vojnici na odsluženju vojnog roka su popisani u njihovim garnizonima, a ne u mestima stalnog boravka. Pored drugih manipulacija popisom, to je znatno menjalo i otežavalo utvrđivanje nacionalne strukture stanovništva. Za dvadeset i dve godine postojanja Kraljevine Jugoslavije stanovništvo se povećalo se za nekoliko miliona, stanovnika, što je značajno uticalo i na mobilizacijske mogućnosti za odbranu zemlje, koje su bile uveliko povećane i na kraju u odnosu na 1919. godinu gotovo udvostručene.[12]

Vojnoteritorijalna podela vojske[uredi | uredi izvor]

U januaru 1919. godine izvršena je i vojnoteritorijalna podela Kraljevine Jugoslavije. Stvorene su četiri armijske, sa 16 divizijskih oblasti. Svaka divizijska oblast imala je po tri vojna okruga od po četiri vojna sreza (ukupno 192).

Bosna i Hercegovina je ovom vojnoteritorijalnom podelom „potpuno neprirodno rasparčana”. Uključena je u Prvu, Drugu i Primorsku armijsku 355 oblast. U tom okviru njeni delovi uključeni su u četiri divizijske oblasti. Drinska divizijska oblast sa sedištem u Valjevu obuhvatila je Srebrenicu (uključenu u Valjevski vojni okrug), Zvornik i Bijeljinu (uključene u Šabački vojni okrug); Bosanska divizijska oblast sa sedištem u Sarajevu, obuhvatala je Sarajevski, Tuzlanski i Travnički vojni okrug i jedino u njoj su svi vojni srezovi bili bosanskohercegovački; Vrbaska divizijska vojna oblast sa sedištem u Banja Luci obuhvatila je u Bosni samo Banjalučki vojni okrug i srezove Bosanski Novi, Bihać i Cazin (koji su pripali njenom Petrinjskom vojnom okrugu); Jadranskoj divizijskoj oblasti sa sedištem u Šibeniku pripao je Mostarski vojni okrug i vojni srez Livno Sinjskog vojnog okruga sa sedištem u Sinju. Zetskoj divizijskoj oblasti sa sedištem u Cetinju pripao je Trebinjski vojni okrug, uključujući i Dubrovnik iz Hrvatske.[13]

Organizacija vojske[uredi | uredi izvor]

Artiljerija VKJ
Konjica VKJ
Tenkovske jedinice VKJ
Piloti Ratnog vazduhoplovstva VKJ
Ratni brod „Dubrovnik” RM VKJ

Jugoslovenska vojska delila se na Vojsku i Ratnu mornaricu.[14]

Vojska[uredi | uredi izvor]

Vojsku je činila

  • pešadija,
  • artiljerija,
  • konjica,
  • inženjerija
  • vazduhoplovstvo,
  • pomoćne jedinice.

U svom sastavu Vojska je imale generalštabnu, ekonomsku, tehničku, sanitetsku, sudsku, svešteničku, veterinarsku i muzičku struku, i specijalne jedinice; graničare, žandarmeriju, padobranske, jurišne i planinske čete. Tenkovi su tretirani kao borbeno sredstvo koje pomaže napadu pešadije, a vazduhoplovstvo je izviđalo, vršilo zaštitu snaga i teritorije i napadalo neprijateljske objekte. Vazduhoplovstvo se delilo na operativno i armijsko.[15]

Kopnena vojska

Kopnenu vojsku, imala je pešadijske divizije (28), koje su pored numeričke oznake nosile i nazive oblasti (teritorijalna popuna) sa kojih su se mobilisali rezervisti, a pukovi (84) samo unapred određene numeričke nazive. Oklopne jedinice su činile dva tenkovska bataljona, koji su u svom sastavu imali 110 tenkova i borbeno oklopnih vozila.

U Kopnenoj vojsci su potom formirani divizijski artiljerijski pukovi a potom i armijski konjički; artiljerijski teški (150 mm) haubički i topovski pukovi (105 mm), kao i armijska inžinjerija (pionirski bataljon, pontonirski polubataljon, minerska, telegrafska i reflektorska četa).

Vazduhoplovstvo

Osnovu Vazduhoplovstva činilo je nekoliko eskadrila Srpske vojske i ono se uglavnom sporo razvijalo. Prvo je formirana Vazduhoplovna komanda u Novom Sadu, koja je pored Novog Sada imala po jednu eskadrilu u Zagrebu, Skoplju i Sarajevu. U i oko Novog Sada su i kasnije bile glavne komande, jedinice, ustanove i škole Vazduhoplovstva. Jedna od četiri Vazduhoplovne komande na teritoriji Bosne i Hercegovine formirana je u Sarajevu, a potom u Mostaru, gdje je bila i Podoficirska pilotska škola. Do 1939. godine razvijene su 3 vazduhoplovne brigade, sa po nekoliko vazduhoplovnih pukova i više vazduhoplovnih baza. Četiri vazduhoplovna puka 2. brigade stacionirana su u Sarajevu i Mostaru. Kad je rat počeo u aprilu 1941. vazduhoplovstvo je imalo 459 aviona (125 lovaca, 173 bombardera, 161 izviđača), od čega je 265 bilo savremenih aviona novije generacije, raspoređenih na 23 aerodroma.[16]

Ratna mornarica[uredi | uredi izvor]

Ratna mornarica se kupovinom brodova i zahvaljujući činjenici da je od Austrougarske nasledila Jadransku flotu: i baze (u Šibeniku i Boki kotorskoj) i činjenici da su njenu osnovu činili kadrovi Austrougarske mornarice, do 1939. godine razvila u značajnu snagu.

Ratna mornarica je imala 32 ratna broda, razarača. Na Savi i Dunavu je bila smeštena rečna ratna flota, a pomorsko vazduhoplovstvo imalo je 150 hidroaviona. Pomorska obalska komanda imala je 14 obalskih artiljerijskih baterija sa 45 topova.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Oficirska uniforma JV izložena u Vojnom muzeju u Beogradu.
    Oficirska uniforma JV izložena u Vojnom muzeju u Beogradu.
  • Uniforma pešadinca, moderna rekonstrukcija.
    Uniforma pešadinca, moderna rekonstrukcija.
  • Zastava Triglavskog puka 1930.
    Zastava Triglavskog puka 1930.
  • Defile jugoslovenskih tanketa Škoda T-32 u maskirnim bojama na velikoj vojnoj paradi održanoj na Banjici, 1940.
    Defile jugoslovenskih tanketa Škoda T-32 u maskirnim bojama na velikoj vojnoj paradi održanoj na Banjici, 1940.
  • Vežbe inženjerske jedinice kod Čukarice i prelaz trupa preko Save (1940).

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Poštovali jedino zakletvu Habzburgovcima („Večernje novosti“, 4. avgust 2013)
  2. ^ Tomasevich 1975, str. 58.
  3. ^ Tomasevich 1975, str. 59.
  4. ^ Fatutta, et al., 1975.
  5. ^ Shores, Cull & Malizia 1987, str. 260.
  6. ^ Conways 1980
  7. ^ „Formacija Jugoslovenske vojske krajem 1943. godine”. Arhivirano iz originala 04. 11. 2013. g. Pristupljeno 15. 10. 2013. 
  8. ^ „Službene novine Kraljevine Jugoslavije“, broj 200/1931
  9. ^ Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, U: „Službene novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca“, godina III, broj 142 a, utorak, 28. juni 1921.
  10. ^ „Službene novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca“, godina III, broj 142 a, utorak, 28. juni 1921.
  11. ^ Grupa autora, Vojni leksikon, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1981.
  12. ^ Grupa autora, Enciklopedija Jugoslavije, I-VIII, Prvo izdanje 1955-1971.
  13. ^ Muharem Kreso Iskustva odbraneBosne i Hercegovine, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnostii međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo 2013.
  14. ^ Bjelajac, Mile (1988). Vojska Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918—1921. Beograd: Narodna knjiga. ISBN 978-86-331-0245-2. 
  15. ^ Grupa autora, Vojna enciklopedija, I-XI, Beograd, 1975.
  16. ^ Adžić, Novak, Sudbine crnogorskih patriota 1918-1941, DUKS, Cetinje, 2004.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Jugoslovenska vojska na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Југословенска_војска&oldid=27675034”