Ćilim

Pirotski ćilim

Ćilim je vrsta tepiha rađena na tkačkom razboju najčešće od vune. Ćilim se najviše radi na području Bliskog istoka i Balkana. Reč potiče od turske reči "kilim" što u prevodu znači prostirač ili pokrivač. Iako je osnovna namena ćilima pokrivanje podova zbog svoje lepote se mogu naći na zidovima kao tapiserije ili zidnjak. Takođe zbog mekoće mogu lako zameniti i klasične prekrivače naročito u zimskim mesecima.

Karakteristike

Podni ćilimi se najčešće rade na razboju pomoću dve tehnike tkanja: postupkom provlačenja vunenih niti odozgo i odozdo i umetanjem petljice kojom se ostavlja čupav izgled na površini. Ćilimi se najčešće prave od kvalitetne vune mada se mogu koristiti i konoplja, svila ili lan.

Vrste

Klasičan Persijski ćilim

Postoje veliki broj vrsta i podvrsta ćilima i uglavnom se razlikuju po geografskim lokalitetima na kojima se prave ćilimi sa određenim osobenostima.

Persijski ćilim

Najpoznatija vrsta ćilima je persijski ćilim. Najdragoceniji primerci persijskih ćilima nastali su od XV do XVII veka u Persiji, Siriji, Turkmenistanu i drugim provincijama Male Azije. Kasnije radionice se vezuju za mnoge lokalitete kao što su Širaz, Širvan ili Tabriz. Persijski ćilim/tepih je izuzetno cenjen na zapadu i na aukcijama dostiže ogromne cene. Na jednoj aukciji 2011. godine jedan "persijanac" je dostigao cenu od 7,2 miliona evra, i on se smatra najskupljim tepihom/ćilimom na svetu. U Sjenici je 1905. osnovana ćilimarska škola, prvobitno sa persijskim šarama. U Beogradu je gđa Vana Janić 1938. osnovala radionicu persijskih tepiha.

Balkanski ćilim

Za zlatno doba ćilimarstva na Balkanu uzima se period od sredine 19. do sredine 20. veka. Smatra se da se tokom tog razdoblja ćilimarstvom bavilo više od 3/4 ženske populacije na Balkanu. U to vreme izdvojili su se ćilimarski centri čiji proizvodi su postali poznati zbog svojih osobenosti po nazivu: bosanski, pirotski, lički, sjeničko-pešterski, staparski i ćiprovački (bugarski) ćilim. Zanimljivo da pirotski ćilim nema naličje, nego dva identična lica. Od sredine 20. veka zbog migracije selo-grad, idustralizacije i urbanizacije dolazi do velike stagnacije u izradi ćilima. A, na početku 21. veka u balkanskom zemljama čine se veliki napori na očuvanju starih zanata između ostalog i ćilimarstva.

Ostale vrste

Među ostalim vrstama najznačajniji je turski ćilim a u regionu i bosanski ćilim. Pored ovih postoje i: Ukrajinski ćilim, Poljski narodni ćilim, Čiprovski ćilim u Bugarskoj i drugi.

Galerija

• 
  Tkani ćilim od konoplje protkan perjem. Potiče iz perioda XX veka. Služio je kao nadzidnik ili ukrasni ćilim za krevet. Deo je zbirke tekstila Narodnog muzeja u Leskovcu.
• 
  Fotografija iz časopisa „Zorica” na kojoj je prikazana devojčica sa majkom koja tka pirotski ćilim
• 
  Tkani ćilim, ukrašen geometrijskim elementima.Deo je zbirke tekstila Muzeja Hercegovine u Trebinju
• 
  Šara Sova
• 
  Šara kornjača sa pirotskog ćilima
• 
  Čilimi iz kolekcije Narodnog muzeja u Nišu

Vidi još

• Ćilimarstvo u Srbiji
• Ćilimarstvo u Turskoj
• Tepih
• Zidnjak

Spoljašnje veze

• Na izvorištu: Pirotske zlatne niti (RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal)
• Šapat kroz večnost: Razboj, tkanje i ćilim (Narodni muzej u Kraljevu - Zvanični kanal)
• Pirotski ćilim (Stari zanati - AgroTV - Zvanični kanal)
• Čiprovački ćilim malo poznat a na listi UNESKO-a (Aldžazira, 26. maj 2015.)
• Priča bosanskog ćilima (Oslobođenje, 26. septembar 2017)
• Vojvođanske priče: Staparski ćilim za bogati miraz (Večernje novosti, Jovica Bekić, 6. april 2016.
• Magic and mystery of Pirot carpets (CNN, 22.12.2014)
• Staparski ćilim na engleskom dvoru (RTV, Zlata Vasiljević, 16. maj 2017)
• Carpet weavers in east Serbia won′t let old craft die out (Dailymail, 9.02.2015)
• Staparski ćilim - da tradicija živi (Danas, Ljiljana Bukvić, 21. oktobar 2018)
• Kakve tajne skriva tradicionalni bosanski ćilim (Radio Sarajevo, 4. avgust 2018)