Džordž II

Džordž II
Džordž II
Lični podaci
Datum rođenja	(1683-11-10)10. novembar 1683.
Mesto rođenja	Hanover, Sveto rimsko carstvo
Datum smrti	25. oktobar 1760.(1760-10-25) (76 god.)
Mesto smrti	London, Velika Britanija
Porodica
Supružnik	Karolina od Brandenburg-Ansbaha
Potomstvo	Frederik, princ od Velsa, Anne, Princess Royal and Princess of Orange, Amelia of Great Britain, Caroline of Great Britain, George William of Great Britain, Vilijam Avgust, vojvoda od Kamberlenda, Marija od Velike Britanije, Lujza od Velike Britanije, Johan Ludvig od Valmoden-Gimborna
Roditelji	Džordž I Sofija Doroteja od Cele
Dinastija	Hanover
Kralj Velike Britanije i Irske, knez-izbornik Hanovera
Period	11. jun 1727 − 25. oktobar 1760.
Prethodnik	Džordž I
Naslednik	Džordž III
Potpis

Džordž II (engl. George II of the United Kingdom; Džordž Avgust; 10. novembar 1683 — 25. oktobar 1760) je bio kralj Velike Britanije i Irske, vojvoda od Brunzvik-Linberga i knez-izbornik Svetog rimskog carstva od 11. juna 1727. godine do svoje smrti. Sin engleskog kralja Džordža I. Drugi monarh iz dinastije Hanover bio je poslednji engleski monarh rođen van Engleske i poslednji koji je lično predvodio vojsku (bitka kod Detingena 1743).

Bio je poznat po brojnim sukobima sa svojim ocem i kasnije sa svojim sinom. Oženio se princezom Karolinom od Brandeburg-Anzbaha 1705. godine sa kojom je imao tri sina i pet kćeri.

Sa Španijom je 1729. godine potpisao mir, ali je 1749. ponovo ušao u rat koji je zatim postao deo rata za Austrijsko nasleđe.

Za vreme njegove vladavine 1752. u Engleskoj je prihvaćen gregorijanski kalendar. Patriotska pesma „Bože spasi kralja“ je napisana za vreme njegove vladavine.

Mladost

Rođen je u Hanoveru, kao sin Džordža Ludovika, nasljednog princa od Braunšvajg-Lineburga, i njegove supruge, Sofije Doroteje od Celea. Oboje njegovih roditelja su imali ljubavnike, ali je njihov brak završio razvodom 1694. godine.

Godine 1705. oženio je markgroficu Karolinu od Brandenburg-Ansbaha, nakon što bračni pregovori sa švedskom princezom Hedvigom Sofijom nisu uspjeli.

Džordž je imao jako slab odnos sa ocem. Porodični odnosi su se pogoršali nakon što je Džordžva supruga, sada princeza od Velsa, rodila njihovo peto dete. Džordžov otac želio je da kum njegovom unuku bude njegov mlađi brat, dok je Džordž želio da to bude njegov prijatelj. Nakon što se javno sukobio sa ocem, Džordž je bio uhapšen, a zatim izbačen iz očeve palate i isključen iz javnih ceremonija.

Princ od Velsa je zato ohrabrivao svu opoziciju svoga oca. Njegova londonska rezidencija postala je okupljalište oponenata Džordža I, uključujući i Roberta Volpola. Volpol je 1720. godine ohrabrivao oca i sina da se pomire, nakon čega je vraćen u svoj ured iz kojeg je bio isključen 1717. godine. Već sledeće godine, nakon velike ekonomske katastrofe, Volpol se uzdigao na čelo vlade.

Volpol i njegova partija, vigovci, bili su dominantni u politici, jer se Džordž I bojao da torijevci neće podržati Akt o nasleđivanju iz 1701. godine, koji ga je, kao seniornog protestantskog naslednika kraljice Ane, doveo na britanski tron. Moć vigovaca sprječavala je torijevce da dođu do moći još narednih pedeset godina. Volpol je kontrolisao britansku vladu, ali je prešavši na stranu Džordža I izgubio poverenje njegovog sina.

Vladavina

Džordž je, kao Džordž II, naslijedio britansku krunu nakon očeve smrti 11. juna 1727. godine i već tada su počeli njegovi sukobi sa njegovim najstarijim sinom i prijestolonasljednikom. Džordž II je možda planirao protjerati sina u neku od britanskih kolonija, ali to nije učinio. Džordž i njegova supruga krunisani su kao kralj i kraljica 11. oktobra 1727. godine u Vestminsterskoj opatiji.

Verovalo se da će novi kralj otpustiti Volpola, koji ga je naljutio prešavši na stranu njegovog oca, i da će ga zamijeniti Spenserom Komptonom. Džordž je čak tražio od Komptona, a ne od Volpola, da napiši njegov prvi kraljevski govor. Kompton je, međutim, tražio pomoć od Volpola, zbog čega je kraljica Karolina, koja je podržavala Volpola, zaključila da je on nesposoban i uticala na muževu odluku da zadrži Volpola na mestu premijera. Volpol je ubrzo počeo da popravlja svoj odnos sa kraljem i osigurava svoju poziciju. Takođe je ubeđivao torijevce da priznaju Akt o nasleđivanju iz 1701. Sa druge strane, Džordž II je stvarao plemiće naklonjene vigovcima kako bi pomogao Volpolu da zadrži većinu u Domu lordova.

Za vreme života kraljeve supruge Volpolova pozicija je bila osigurana. Kontrolisao je i unutrašnju i spoljnu politiku. Dok je Džordž želio da ratuje u Evropi, Volpol ga je posavetovao da potpiše mirovne sporazume, poput onoga sa Španijom iz 1729. godine.

Porodični problemi

Frederik, princ od Velsa

Džordžov i Karolinin odnos sa njihovim najstarijim sinom se izuzetno pogoršao sredinom 1730-ih. Nakon što se princ od Velsa oženio, izbila je otvorena svađa između oca i sina. Džordž je Frederika i njegovu porodicu izbacio sa dvora 1737. godine.

Nedugo nakon protjerivanja sina sa dvora, Džordž je izgubio i svoju dominantnu suprugu, koja je umrla 20. novembra 1737. godine. Legenda kaže da ga je Karolina na samrti zamolila da se ponovo oženi nakon njene smrti, na što joj je on na francuskom odgovorio "Non, j'aurai des maîtresses!" ("Neću se ženiti, ali ću imati ljubavnice!").

Džordž je već imao jednog vanbračnog sina, Johana Ludviga od Valmoden-Gimborna, kojeg je rodila njegova ljubavnica, Amelija fon Valmoden. Najpoznatija njegova ljubavnica bila je Henrijeta Hauard, grofica od Safoka, koja je bila jedna od Karolininih dvorskih dama.

Ratovi

Protivno Volpolovom savjetu, Džordž je opet bio u ratu, i to opet sa Španijom, 1739. godine. Cijela Evropa je bila umiješana u rat nakon smrti Karla VI, cara Svetog rimskog carstva, 1740. godine. Razlog za rat bilo je pitanje da li Karlova kćerka, Marija Terezija, ima pravo na nasljeđivanje njegovih posjeda. Džordžov sukob sa Španijom ubrzo se stopio sa Ratom za austrijsko nasleđe.

Robert Volpol nije mogao učiniti ništa da spriječi veliki rat u Evropi. Susreo se i sa opozicijom nekoliko političara koje je predvodio Džon, baron Kartret, kasnije 2. grof od Grenvila. Volpol je bio optužen za varanje na izborima, te je 1742. godine, nakon više od dvadeset godina na funkciji premijera, otišao u penziju. Zamjenjen je Spenserom Komptonom, 1. grofom od Vilmingtona, kojem je put do premijerove fotelje ostao otvoren nakon smrti kraljice Karoline. Kompton je, međutim, bio samo marioneta - pravu političku moć držao je Džon Kartret. Nakon Komptonove smrti 1743. godine, premijer je postao Henri Pelam.

Frakciju koja je podržavala rat predvodio je Kartret, koji je tvrdio da će, ukoliko Marija Terezija ne naslijedi očeve posjede, moć Francuza u Evropi opasno povećati. Džordž II je poslao vojne trupe da pomognu Mariji Tereziji i njenim trupama, te da spriječe prodiranje neprijateljske vojske u Hanover. Bilo je prošlo već dvadeset godina otkako se britanska vojska borila u ratu u Evropi, a u međuvremenu vlada ju je ignorisala i nije održavala. Bez obzira na to, Džordž II je velikodušno slao podršku Mariji Tereziji, te je čak i sam predvodio vojsku u bici kod Detingena 1743. godine. Njegovu vojsku kontrolisao je njegov sin, vojvoda od Kamberlenda, inače veoma zainteresovan za vojna pitanja. Rat nije podržavao britanski narod, koji je smatrao da kralj i Kartret zapostavljaju interse Britanaca u korist interesa Hanovera.

Godine 1748. završen je Rat za austrijsko nasleđe. Marija Terezija je naslijedila sva očeva kraljevstva, nadvojvodstva i vojvodstva, te de facto zavladala muževim carstvom i vojvodstvom. Uprkos podršci Britanaca, Marija Terezije im nije vjerovala jer su bili protestanti, te ih je isključila iz saveza.

Jakobističke pobune

Novčić sa likom Džordža II

U međuvremenu, dok se vodio Rat za austrijsko nasleđe, Džordžovi protivnici u Francuskoj ohrabrivali su pobune jakobita. Jakobiti su bili plemići koji su podržavali rimokatoličkog kralja Džejmsa II, koji je bio zbačen u Slavnoj revoluciji 1689. godine i zamijenjen ne njegovim rimokatoličkim sinom Džejmsom Frensisom Edvardom, već najstarijom protestantskom kćerkom Marijom II i protestantskim sestrićem Vilijamom III kao savladarima.

Džejms Frensis Edvard Stjuart, poznat kao "Stari pretendent", pokušao je preuzeti tron pomoću dvije pobune; onom iz 1715. godine, nakon koje je pobjegao u Francusku, i onom iz 1719. godine, koja ga je ostavila u bankrotu. Njegov sin, Čarls Edvard Stujart, vodio je mnogo jaču pobunu u ime svoga oca 1745. godine. U julu te godine Čarls Edvard je pristao u Škotsku, gdje je dočekan sa velikom podrškom. Škotski pobunjenici su uspjeli poraziti Džordžovu vojsku u septembru. Zatim je pokušao ući u London, gdje ga čak ni rimokatolici nisu dočekali sa oduševljenjem. Luj XV, takođe je obećao poslati dvanaest hiljada vojnika kako bi pomogao pobuni, ali nije ispunio obećanje. Britanska armija pod vodstvom Džordžovog sina Vilijama Avgusta, vojvode od Kamberlenda, potisnula je jakobite nazad u Škotsku. Dana 16. aprila 1746. godine Čarls Edvard i vojvoda od Kamberlenda vodili su posljednju bitku vođenu na britanskom ostrvu. Jakobiti su izgubili, a Čarls Edvard je pobjegao u Francusku, ali mnogi Škoti koji su učestvovali u pobuni bili su uhvaćeni i pogubljeni. Nakon ove bitke više nije bilo ozbiljnih pokušaja restauriranja dinastije Stjuart.

Kasniji život i smrt

Statua Džordža II

Do krada svog život Džordž II više nije aktivno učestvovao ni u politici ni u ratovima. Posljednjih godina njegovog života polažu se temelji za buduću Industrijsku revoluciju. Britanska dominacija u Indiji porasla je pobjedama u bitkama kod Arkota i Plesija.

Princ od Velsa umro je iznenada 1751. godine. Njegov sin Džordž odmah je naslijedio titulu vojvode od Edinburga, a ubrzo je proglašen princom od Velsa kao naslednik svoga dede. Džordž II ni nakon smrti sina nije uspio provoditi vrijeme se unucima, budući da mu Frederikova udovica Augusta nije verovala i trudila se da ih drži odvojeno.

Godine 1752. Velika Britanija je reformisala kalendar, pa je sa julijanskog prešla na gregorijanski kalendar. Promjena je uključivala preskakanje jedanaest datuma; 2. septembar je pratio 14. septembar. Dan 1. januar je postao dan Nove godine, umjesto 25. marta, na koji je još dugo vremena neformalno proslavljavna Nova godina.

Džordžov premijer, Henri Pelam, umro je 1754. godine i njegovu funkciju naslijedio je njegov brat, Tomas Pelam-Hols, 1. vojvoda od Njukasla na Tajnu, a njega je naslijedio Vilijam Kevendiš, 4. vojvoda od Devonšira. Još jedan zapaženi ministar bio je Vilijam Pit Stariji, koji je bio državni sekretar tokom Kevendišovog mandata. Njega Džordž II nije volio jer se protivio Ratu za austrijsko naslijeđe, a svoje nezadovoljstvo njime Džordž je iskazivao i početkom 1757. godine. U aprilu te godine Džordž je otpustio Pita, ali ga je aksnije ponovo pozvao. U istom periodu Tomas Pelam-Hols vratio se na mesto premijera.

Kao državni sekretar Pit Stariji je vodio politiku vezanu za Sedmogodišnji rat, koji je bio svojevrsni nastavak Rata za austrijsko nasleđe. Marija Terezija je sklopila savez sa svojim nekadašnjim neprijateljima, Rusijom i Francuskom, i tako postala neprijatelj Velike Britanije i Hanovera. Džordž II se bojao da će mu članovi ove alijanse oteti Hanover, te se zato udružio sa Pruskom. Velika Britanija, Hanover i Pruska su tako bili u sukobu sa najvećim evropskim silama - Austrijom, Rusijom, Francuskom, Švedskom i Saksonijom. Konflikti su se proširili i na njihove sjevernoameričke i indijske kolonije .

Dana 25. oktobra 1760. godine Džordž II se srušio u toaletu. Odnesen je u krevet odakle je tražio da vidi svoju kćerku, princezu Ameliju Sofiju, ali je umro prije nego što je ona stigla. Bio je posljednji britanski monarh sahranjen u Vestminsterskoj opatiji. Naslijedio ga je unuk koji je postao Džordž III.

Porodično stablo

8. George, Duke of Brunswick-Lüneburg (=12)

4. Ernst Avgust, izbornik od Braunšvajg-Lineburga

9. Anne Eleonore of Hesse-Darmstadt (=13)

2. Džordž I

10. Fridrih V Palatinski

5. Sofija Hanoverska

11. Elizabeta Stjuart

1. Džordž II

12. George, Duke of Brunswick-Lüneburg (=8)

6. Georg Vilhelm, vojvoda od Braunšvajga-Lineburga

13. Anne Eleonore of Hesse-Darmstadt (=9)

3. Sofija Doroteja od Cele

14. Alexandre II Desmier, Seigneur d'Olbreuse

7. Éléonore Desmier d'Olbreuse, Countess of Wilhelmsburg

15. Jacquette Poussard de Vandré

Literatura

• Luka, Zrnić (1927). Istorija novoga veka. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca. 
• Senjobos, Šarl (1908). Istorija savremene civilizacije. Beograd: Srpska književna zadruga.