Alaverdi

Koordinate: 41° 05′ 57″ S; 44° 38′ 55″ I / 41.0993° S; 44.6487° I / 41.0993; 44.6487
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Alaverdi
Ալավերդի
Centralni deo grada i reka Debed
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Jermenija
PokrajinaLori
Osnovanprvi pomen u 2. veku p. n. e.
grad od 1938.
Stara imenaManes (do 1935.)
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.16.509 [1]
 — gustina917,17 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate41° 05′ 57″ S; 44° 38′ 55″ I / 41.0993° S; 44.6487° I / 41.0993; 44.6487
Vremenska zonaUTC+4 (leti UTC+5)
Aps. visina1.000 m
Površina18 km2
Alaverdi na karti Jermenije
Alaverdi
Alaverdi
Alaverdi na karti Jermenije
Ostali podaci
GradonačelnikArtur Nalbandijan
Poštanski broj1701―1708
Pozivni broj+374 (253)
Veb-sajt
www.alaverdi.am

Alaverdi (jerm. Ալավերդի) je grad na severoistoku jermenskog marza Lori, u blizini granice sa Gruzijom. Grad je smešten u kanjonu reke Debed, 167 km severoistočno od glavnog grada Jerevana. Industrijski i trgovački je centar regiona sa oko 16.500 stanovnika.

Kroz grad prolazi jedina železnica koja direktno povezuje Jermeniju sa Gruzijom. U blizini grada se nalazi manastirski kompleks Sanain sagrađen između X—XIII veka koji je na listi svetske kulturne baštine UNESKO-a.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad je smešten na strmim obalama Debeda na nadmorskoj visini između 750 m i 1.400 m, 167 km severoistočno od Jerevana, u marzu Lori. Okružen je visokim planina i bujnim četinarskim šumama. Groz grad prolazi auto-put koji povezuje Tbilisi sa Vanadzorom i pruga Tbilisi - Jerevan.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvo naselje na mestu današnjeg grada osnovano je između 3. i 2. veka pre nove ere pod imenom Manic Gom ili Manes. U starim izvorima naselje se pominje kao utvrđenje oko koga se nalaze kuće. Od 13. veka spominje se kao mesto gde se vadi bakar.

Današnje ime datira iz 17. veka i vodi poreklo od imena jednog od plemenskih starešina lokalnog nomadskog plemena Borčali (Alahverdi Mulaoglu Tarkan).[2] Reč je tursko-arapskog porekla i znači Bogom dano i verovatno se odnosila na ovo nešto pitomije područje u odnosu na okolne visokoplaninske oblasti.

Godine 1770. u grad dolaze grčki rudari koji tu, i u susednoj Šamlugi grade topionice bakra. Već 1801. područje današnjeg Alaverdija ulazi u sastav Rusije koja na ovom području proizvodi skoro četvrtinu tadašnjeg bakra. Godine 1887. koncesija na rudnike bakra dodeljena je Francuzima.

Grad je počeo snažnije da se razvija u industrijskom smislu nakon izgradnje pruge Gjumri-Tbilisi 1889. i hidroelektrane na Debedu 1909. godine.

Status grada dobija 1938. godine a 1963. status grada republičke subordinacije. U Sovjetsko doba (nakon 1921.) grad se industrijski ubrzano razvija. Grade se brojne fabrike, a 1957. je izgrađen veliki bakarni kominat koji je činio privrednu okosnicu cele oblasti.

U poslednje vreme postoje diskusije o preimenovanju grada u Lavlar - ime obližnje planine i staro jermensko ime celog tog kraja.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Rudnik i topionica bakra u Alaverdiju

Privredna aktivnost celog područja Alaverdija još od najranijih dana počiva na rudarstvu, na proizvodnji bakarne rude. Počev od 1770. kada je tadašnji gruzinski kralj Iraklije II uz pomoć grčkih rudara otvorio prve topionice pa sve do danas. Izgradnja velike hidroelektrane na Debedu 1909. i kasnije pruge imala je pozitivan uticaj na razvoj grada.

Najveći napredak ostvaren je u sovjetsko doba, kada je ubrzanom i intenzivnom industrijalizacijom Alaverdi od seoskog naselja prerastao u moderan industrijski grad. Veliki kombinat bakra izgrađen 1957. godine danas je najveće preduzeće u gradu u kome je zaposleno preko 500 radnika.

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

U samom gradu i u blizini nalaze se mnogobrojni kulturno istorijski spomenici. Najpoznatiji je manastirski kompleks Sanain i Ahpat osnovani u 10. veku koji se nalaze na listi kulturne baštine Uneska. Tu su još i Odzunski manastir iz 5. veka, kameni most iz 1195. te tvrđava od crnog tufa Kajan Berd izgrađena 1233. godine.

Sport[uredi | uredi izvor]

Fudbalski klub Metalurg Alaverdi koji je osnovan 1936. bio je učesnik prvog izdanja fudbalskog prvenstva Sovjetskog Saveza kao predstavnik tadašnje Jermenske SSR. Nakon sticanja nezavinsoti Jermenije, klub je preimenovan u FK Debed, ali se takmičio samo jednu sezonu (1992) nakon čega je rasformiran.

U Sovjetsko doba grad je bio poznat po vrhunskim rukometašima a od 1962. u njemu se nalazi Rukometna akademija Olega Gorbunova (ime dobila u čast nekadašnjeg sovjetskog igrača).[3] U okviru iste škole danas postoje i dečji trening kampovi za košarku i rvanje. Godine 2006. otvoreni su i dečji klubovi za šah i boks.

Jedini stadion u gradu je Gradski stadion sa 1.000 sedišta na kojem svoje utakmice uglavnom igraju lokalni juniorski timovi. U gradu ne postoje profesionalne sportske ekipe.

Gradovi pobratimi[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Reka Debed u Alaverdiju
    Reka Debed u Alaverdiju
  • Odmaralište Avan Dzoraget
    Odmaralište Avan Dzoraget
  • Kameni most iz 1195.
    Kameni most iz 1195.
  • Železnička stanica
    Železnička stanica
  • Pogled na grad sa žičare
    Pogled na grad sa žičare

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ World Gazetteer/Alaverdi. Архивирано на сајту Wayback Machine (22. јун 2011), Pristupljeno 10. 1. 2012.
  2. ^ Т. Х. Акопян, Ст. Т. Мелик-Башхян, О. Х. Барсегян. Словарь топонимов Армении и прилегающих территорий = Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան — Ереван: Издательство Ереванского университета, 1986. — Т. 1. — 992 с. — 30000 экз
  3. ^ "Sport in Alaverdi". Архивирано на сајту Wayback Machine (31. мај 2011) Alaverdi town official website.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Alaverdi na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Алаверди&oldid=26058584”