Almanah
Almanah (arap. ألمناخ [al-manākh]— astronomski kalendar), prvobitno kalendarske astronomske table.[1] U 15. veku almanasi si prenose sa Orijenta u Evropu i dopunjuju korisnim savetima, obaveštenjima o istorijskim događajima, praznicima, svetkovinama, vašarima i sl. Sve do 18. veka, je sinonim za kalendar.[1] Otada, almanah je zbirka radova iz određenih oblasti, najčešće književnih i umetničkih, obično tematski grupisanih. [1]Almanah se obično izdaje jednom u godini, ili s vremena na vreme, ali ne periodično kao časopisi. Izdavač ili urednik ne stiču njegovim objavljivanjem autorsko pravo nad prilozima, već njima i dalje slobodno raspolažu autori. [2][3][4]
Kod Srba ih počinje 1815. godine Dimitrije Davidović Zabavnikom, a nastavlja Vuk Karadžić Danicom 1826.[2][1] Najpoznatija pored nje bila je Serbska pčela (1830−1841) Pavla Stamatovića, a najduže izlazio i mnogo čitan Ljubitelj prosveštenija, nastavljen u Srpsko-dalmatinskom magazinu (1836−1869, 1897). U Bosni fra Ivan Jukić pokrenuo Bosanskog prijatelja (1850). Između dva svjetska rata izlazili su Bratstvo (izdavač Društvo svetog Save od 1887) i Godišnjica Nikole Čupića (od 1877) sa popularnim i naučnim sadržajem. Već tada zamjenjuju almanah kalendari, koji se trude da imaju što obilatiji sadržaj i nove i originalnije priloge. Poslije Drugog svjetskog rata izdavanje almanaha je rijetko.
Poznat po starini i preciznosti bio je Almanah Gota, koji je izlazio u Goti na francuskom i nemačkom jeziku od 1763. i donosio administrativne i statističke podatke o raznim državama i genealogije vladarskih i kneževskih porodica.[5] Poslije Prvog svjetskog rata almanah je izgubio od svog značaja.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Zabavnik Dimitrija Davidovića (1816) -
Zabavnik Danica Vuka Karadžića (1826) -
Banatski almanah (1829) -
Srbsko-dalmatinski almanah (1836) -
Serbska pčela (1837) -
Zbirka razni polezni i zabavni predmeta (1847) -
Sremski zabavnik (1861)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Opšti enciklopedijski leksikon Sveznanje, Beograd, 1937, 53.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Stambolić, Miloš, ur. (1986). Rečnik književnih termina. Beograd: Nolit. str. 15. ISBN 86-19-00635-5.
- ^ a b Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 18—19.
- ^ Havliček, Ivan (17. 01. 2024). „almanah - Hrvatska enciklopedija”. enciklopedija.hr. Arhivirano iz originala 17. 01. 2024. g. Pristupljeno 17. 01. 2024.
- ^ „almanah - Hrvatska enciklopedija”. enciklopedija.hr. Pristupljeno 2024-01-17.
- ^ „Narodne su boje: crvena, plavetna i bijela”. old.dan.co.me. Pristupljeno 16. 1. 2022.
