Američki dolar

Američki dolar
Novčanica od jednog američkog dolara
ISO 4217 kod	USD
Centralna banka	Savezne rezerve Sjedinjenih Američkih Država
Veb-sajt	Званична презентација
Korisnici	SAD Panama Ekvador El Salvador
Inflacija	3.39%
Simbol	$
Deo valute	100 centa

Dolar je sredstvo plaćanja, obračuna i razmene u SAD. Takođe je rasprostranjen kao rezervna valuta u nekim drugim zemljama u svetu. Trenutno izdavanje dolara kontrolišu američke Federalne rezerve. Simbol koji je najčešće u upotrebi za američki dolar je znak dolara ($). ISO 4217 kod za američki dolar je USD; američki dolar je takođe označen kao US $ od strane MMF-a. Američki dolar se sastoji od 100 centi.

U 1995. godini u upotrebi je bilo preko 380 milijardi američkih dolara širom sveta, od toga dvije trećine van Sjedinjenih Država, a od aprila 2004. godine gotovo 700 milijardi dolara je u opticaju i to još uvek dve trećine van Amerike. Sjedinjene Države su jedna od nekoliko zemalja koje koriste naziv dolar za svoju valutu. Nekoliko zemalja koriste američki dolar kao svoju zvaničnu valutu, a u mnogima se dolar upotrebljava kao dozvoljeno sredstvo plaćanja. Amerikanci često koriste i reč „bak“ (buck) za dolar. Ovaj termin je nastao prilikom trgovine kožama u kolonijalno doba.

Istorija

Odmah posle rata za nezavisnost 1785. godine, prvi ministar finansija nove vlade, Aleksandar Hamilton, je kao sredstvo plaćanja, obračuna i razmene predložio dolar. Kao prva sredstva plaćanja kod kolonista „novog sveta“ su bila pirinač, duvan, žito, indigo i vampum, indijanski novac, nanizane probušene školjke, ali takođe i engleski, i francuski i španski zlatnici i srebrnjaci.

Španski kovani srebrnjak godinama je služio kao neslužbena valuta američkih kolonija. Međutim, njegova razmena je bila vrlo nepraktična. Naime, da bi se mogao razmeniti, morao je, doslovno, biti razbijen na osam komadića. Godine 1690, kolonija Zaliv Masačusets je bila prva kolonija koja je izdala papirnati novac. U vreme rata za nezavisnost, kako bi uspeo finansirati vojsku na čelu sa generalom Džordžom Vašingtonom, Kontinentalni Kongres je 1775. godine odobrio neograničeno izdavanje papirnih novčanica, poznatih kao „kontinentalci“. Budući da su bile bez pokrića, ubrzo su postale bezvredne. Odtad u Americi postoji čak i izraz „Nije vredan ni kontinentalca“.

Novčanice

Po potpisivanju Deklaracije o nezavisnosti, reč „Sjedinjene Države“ po prvi put su se pojavile na papirnom novcu, ali zbog propasti kontinentalca, ljudi su bili sumnjičavi prema tom novcu. Zbog toga je Kontinentalni kongres, kako bi pridobio dodatnu podršku za rat, 1781. godine osnovao u Filadelfiji Banku Severne Amerike, prvu komercijalnu banku, a četiri godine kasnije je uveo dolar kao nacionalnu valutu koja je zamenila one iz pojedinačnih kolonija. Dolar je bio kovan od srebra.

Posle 181 godine kovanja, srebrni dolar je 1873. godine prestao biti standarda vrednost. Otkrića zlata na Aljasci, dovela su do povećanja zlatnih rezervi. Amerika je, službeno, 1900. godine, uvela kao standard „zlatne rezerve“.

Godine 1913. utemeljena je federalna struktura zvana Federalni sistem rezervi, kao i Središnja banka koja od tada stavlja u opticaj i papirnati i kovani novac u SAD.

Izgled novčanice od 10 dolara koja se trenutno štampa sa portretom Aleksnadra Hamiltona.

Dolar kakav mi danas poznajemo izdaje se u denominacijama do 100 dolara. Sve veće vrednosti su ukinute 1969. godine. Veličina dolara je promenjena i smanjena 1929. godine, kada je i odlučeno da sve novčanice do 100 dolara na licu nose portret, a na naličju zgradu ili spomenik. Godine 1955. na novčanice su dodate reči „U Boga verujemo“.

Izgled novčanice od 100.000 dolara

Bimetalizam

Zakon Sjedinjenih Država o kovanju novca iz 1792. godine uspostavio je kovnicu Sjedinjenih Država. i postavio sledeću definiciju dolara (sledi približan prevod). Dolari ili jedinice – svaki pojedinačno će da budu vrednosti Španskog dolara, i sadržavaće 24,06 grama čistog, ili 26,96 grama standardnog srebra.

Takođe je određen kurs po kojem će se razmenjivati čisto srebro i čisto zlato i on je iznosio 15:1. Prema tome vrednost dolara je bila definisana kao količina od 24,06 grama čistog srebra, ili 1,6 grama čistog zlata i sam novac je mogao biti razmenjen u kovnici ili za srebro, ili za zlato, i to u odnosu od 15:1. Ovaj standard, poznatiji kao bimetalizam, bio je na snazi kroz veći deo 19-tog veka.

U 1834. godini usled pada vrednosti srebra odnos od 15:1 je promenjen na odnos 16:1. Ovo je dovelo do toga da je novi američki dolar imao podlogu od 1,5 grama zlata, dok je prethodni kurs iznosio 1,6 grama za dolar. Ova promena vrednosti je izazvala devalvaciju dolara, prvu u istoriji, i smanjila je njegovu vrednost podloge u zlatu za oko 6%.

Otkriće velikih nalazišta rude srebra u Zapadnim SAD krajem 19. veka, izazvalo je političke kontroverze. S jedne strane su stajali interesi zemljoradnika čije stavove je zastupala U.S. Greenback Party (Partija Zelene pozadine – doslovno prevedeno). Oni su se zalagali za zadržavanje bimetalizma, uz inflaciju, što bi olakšalo vraćanje dugova zemljoradnicima. Na drugoj strani bili su bankarski i komercijalni interesi iz istočnih delova SAD koji su se zalagali za jaki novac i prelazak na zlatni standard. Ova debata podelila je Demokratsku stranku u 1896. Dovela je i do čuvenog govora „prelaza na zlato“, koji je održao Vilijam Dženings Brajan i koji je, moguće, inspirisao mnoge delove Čarobnjaka iz Oza.

Godine 1878. godine donesen je Bland-Alisonov zakon da obezbedi slobodno kovanje srebra. Ovaj zakon zahtevao je od vlade da mesečno obezbedi srebrne poluge u vrednosti između 2 i 4 miliona dolara, po tržišnim cenama, i da od tog srebra iskuje srebrne dolare. Ovo je, u stvari, bio podsticaj za politički uticajne proizvođače srebra.

Zlatni standard

Bimetalizam, kao standard, postojao je do 14. marta 1900. godine, kada je donesen Zakon o zlatnom standardu koji je određivao da će dolarska vrednost iznositi 1,67 grama zlata, i da će to biti standardna jedinica vrednosti, a da će sve novčanice ili novčići izdavani od strane Sjedinjenih Država održavati vrednost ovog tečaja.

Ovo je uvelo Sjedinjene Države u doba zlatnog standarda, napravilo zlato jedinim legalnim sredstvom obračuna vrednosti novca i postavilo vrednost dolara na 20.67 američkih dolara za uncu zlata. Ovo je dalo mogućnost zamene dolara u iznosu od $1,5 (otprilike) za jedan gram zlata – istu mogućnost zamene koju je dolar imao i u bimetalizmu.

Za vreme perioda poznatog kao Velika depresija, predsjednik Franklin Delano Roosevelt promenio je vrednost dolara i tada se dolar mogao zameniti u iznosu od 1.125 američkih dolara za gram zlata. To je predstavljalo pad vrednosti dolara, i on je, odlukom vlade, bio devalviran za gotovo 41%. Godine 1928. dolarska novčanica je identifikovana kao „novčanica Sjedinjenih Država“ i na njoj je stajalo odštampano „Plaća se donosiocu po zahtjevu“, što ne stoji na današnjim novčanicama.

Posle Drugog svetskog rata ugovorom iz Breton Vudsa određeno je da će vrednost svih ostalih valuta biti merena vrednošću američkog dolara, i tako su i ostale valute indirektno povezane sa zlatnim standardom. Pokušaji američke vlade da održi oboje, utvrđenu vrednost dolara prema zlatu, kao i razmenjivost dolara s drugim valutama, stvorili su pritiske na trgovinu i ekonomiju. Do ranih šezdesetih pritisci su postajali sve veći, i sve je teže bilo održavati taj sistem.

U martu 1968. godine pokušaji da se održi propisana cena zlata na slobodnom tržištu, napušteni su. Počeo je dvoredni sistem. U ovom sistemu sve transakcije zlata centralnih banaka bile su izolovane od slobodnih tržišnih cena. Centralne banke mogle su da trguju međusobno zlatom po dotadašnjoj propisanoj ceni, ali nisu smele da trguju na slobodnom tržištu. Na slobodnom tržištu moglo se trgovati prema važećim realnim cenama (cenama koje su se određivale ponudom i potražnjom), i ne bi se intervenisalo protiv toga. Cene na tržištu su odmah skočile na 1.383 američkih dolara za gram zlata (1,383 $/g). Cene su se potkraj 1969. godine nakratko vratile na staro, da bi ubrzo nakon toga cena zlata započela postojani rast. Ova cena plafon je dostigla krajem 1972. godine (2,29 $/g). Do tog vremena pojavile su se i slobodne kursne liste po kojima se zlato razmenjivalo i van slobodnog tržišta, što je defakto ukazivalo na prestanak važenja Breton Vudsovog ugovora. Dvoredni sistem je napušten u novembru 1973. godine. Do tada cena zlata je narasla na (3,22 $/g).

U ranim sedamdesetim, inflacija izazvana rastućim cenama uvoznih dobara, naročito nafte, i povećana budžetska potrošnja zbog Vijetnamskog rata, a koja nije praćena odgovarajućim rezovima troškova u drugim oblastima, kombinovana sa trgovinskim deficitom, dovela je do toga da je dolar vredeo manje nego zlato koje mu je služilo kao podloga.

U 1972. godini Sjedinjene Države su odredile vrednost dolara od 1.22 američkih dolara po gramu zlata. Zato što su druge valute vrednovane preko američkog dolara, ovo je stvorilo zabunu i neke poremećaje na tržištu valuta. Od 1975. godine Sjedinjene države su pustile da se vrednost dolara odredi na slobodnom tržištu. S ovim potezom vrednost dolara je po prvi put u istoriji određivana slobodnim kursom.

Iznenadni skok cene zlata, nakon što su centralne banke odustale od njegovog kontrolisanja, signalizirao je gubitak poverenja u dolar. U odsustvu garantovane vrednosti dolara u odnosu na zlato, investitori su odlučili da poklone poverenje zlatu. Posledica toga je da je cena zlata rasla s 1.125 $/g u 1969. godini na čak 29$/g u 1980. godini.

Grafikon kretanja vrednosti dolara

Ubrzo nakon što je, u ranim sedamdesetim, cena zlata počela sa svojim rastom, cene drugih dobara kao što je nafta također su počele da rastu. Dok su cene drugih dobara bile prilično nestalne i promenjive, odnos između cena nafte i zlata ostao je uglavnom sličan u devedesetim, kao što je to bio u šezdesetim, sedamdesetim i osamdesetim.

Bojeći se pojave ekonomije bazirane na novčićima sa zlatnom podlogom i slobodnim određivanjem vrednosti, odvojene od centralne banke, i sa nadolazećom pretnjom kolapsa američkog dolara Vlada Sjedinjenih Država odobrila je nekoliko promena u trgovini putem COMEX-a. Ove promene rezultirale su naglim padom opadanja obima trgovine plemenitim metalima od 1980 naovamo.

U septembru 1987. godine, američki sekretar finansija u administraciji predsednika Regana, Džejms Bejker, načinio je predlog za MMF (Međunarodni monetarni fond) da se načini korpa roba (uključujući i zlato) koja će služiti kao referentno merilo prilikom određivanja vrednosti svetskih valuta. Međutim krah tržišta deonica u oktobru 1987. godine, praćen iranskim skandalom udaljio je administraciju od tih planova, i povoljan politički momenat je bio propušten. Maja 2004. godine aktiva rezervi Sjedinjenih Država iznosila je $11,045,000.000 u zlatu (koje je vrednovano 1.36 $/g).

Dekretni novac

Danas je, kao i mnoge valute u svetu, i dolar dekretni novac bez ikakve unutrašnje vrednosti i bez odgovarajuće pozadine u zlatu ili košari roba odgovarajuće protivvrednosti, ali ljudi su nagovoreni (ili im je određeno) da ga koriste.

Godine 1963. reči „biće plaćeno donosiocu po zahtevu“ su povučene sa svih novoštampanih novčanica. Zatim je 1968. godine zamena starih novčanica s tim natpisom za zlato ili srebro, zvanično okončana. Zakonom o kovanicama iz 1965. godine uklonjeno je svo srebro iz novčića od četvrt dolara i iz dajmova (novčića od 10 centi), koje su bile do 90%-tno od srebra. Ostala je zakonska odredba koja je dozvoljavala da novčići sadrže do 40% srebra, ali je kasnije i ova odredba povučena, i današnji novčići nemaju u sebi ni trun srebra.

Važno je napomenuti da su sve novčanice izdate od 1861. godine naovamo, priznate od vlade kao legalno sredstvo plaćanja u njihovoj nominalnoj vrednosti, iako nisu zamenjive za zlato ili srebro, jer je taj vid obaveze prestao važiti poslije 1968. godine. Neke od tih novčanica imaju veoma visoku vrednost za numizmatičare. Jedini izuzetak od ovog pravila su novčanice od 10.000 američkih dolara isplative u zlatu, serija 1900, koje su nenamerno puštene u promet zbog požara 1935. godine. Jedna kutija ovih novčanica je doslovno bačena kroz prozor. Za ovaj set novčanica se ne računa da je u prometu, i u stvari računa se kao ukradeno vlasništvo. Ipak čini se da vlada i nije previše zabrinuta zbog njih, pošto su sve novčanice te vrednosti otkazane i prema tome van prometa. Njihova unutrašnja vrednost je ništavna, a njihova kolekcionarska vrednost iznosi, prema gruboj proceni, oko $1,000.

Prema podacima Biroa za graviranje i štampanje, od 31. jula 2000. godine $539,890,223,079 ukupno je bilo u svetskoj cirkulaciji, od čega $364,724,397,100 vrednosti u novčanicama od $100. Procenjuje se da kada bi, računajući od septembra 2004. godine, sve zlato koje drže Sjedinjene Države (8 140 tona) bilo ponovo upotrebljeno kao podloga za izdate novčanice dolara ($733,170,953,704) zlato trebalo biti cene od 90 $/g.

Novčanice

Američki dolar
Izgled Američkih novčanica
Denominacija ($)	Osoba
1	Džordž Vašington
2	Tomas Džeferson
5	Abraham Linkoln
10	Aleksandar Hamilton
20	Endru Džekson
50	Julisiz Simpson Grant
100	Bendžamin Frenklin
500 †	Vilijam Makinli
1.000 †	Grover Klivlend
5.000 †	Džejms Medison
10.000 †	Selmon P. Čejs
100.000 †	Vudro Vilson
† Nisu u opticaju

Federalna vlada je za vreme Američkog građanskog rata počela s izdavanjem novčanica, čija su podloga bili španski dolari. Kako fotografska tehnika tog doba nije mogla raditi slike u boji, odlučeno je da pozadina dolarske novčanice bude u nekoj boji (samo ne crnoj). Izbor je pao na zelenu, pošto ona simbolizuje stabilnost. Novčanice su postale poznate kao greenbacks („zelembaći“) zbog boje pozadine, a s njima je započela tradicija da se američke novčanice štampaju sa zelenom podlogom. Za razliku od mnogih drugih valuta, američke novčanice uvek se štampaju u istoj boji (crnoj sa zelenom pozadinom i zelenim prelivima preko crne), ne računajući jedva primjetne prelive drugih boja na novijim novčanicama od $20 i $50. Novčanice Federalnih rezervi su se štampale u istoj boji veći deo 20. vijeka, iako starije novčanice zvane srebrne imaju plave prelive napred, a novčanice Sjedinjenih Država crvene prelive napred.

Godine 1929. veličina novčanica je standardizovana (što je dovelo do 25%-tnog smanjenja njihove tadašnje veličine). Moderne novčanice, bez obzira na denominaciju, široke su 66,3 mm, duge 156 mm, a debljina im je 0,109 mm. Novčanica teži otprilike jedan gram, i troškovi njene proizvodnje su oko 4,2 centa po komadu.

Mikroprintanje i sigurnosna nit uvedeni su u seriji 1991. Druga serija, započeta 1996. godine, uvela je sledeće novine: mnogo veći portret, pomeren iz centra, da bi se dobilo više prostora za vodeni žig. Vodeni žig, smešten desno od portreta, prikazuje istu sliku kao i portret. Vidljiv je samo ako se zadrži pod svetlom i dugo je predstavljao jednu od glavnih zaštitnih mera većine glavnih valuta. Sigurnosna nit daje crveni odsjaj pod ultraljubičastim svetlom i pozicionirana je drugačije na novčanicama različitih denominacija. Tinta koja menja boju ako se posmatra iz različitih uglova se pojavljuje na rednom broju u donjem desnom uglu prednje strane novčanice. Mikroprintanje na rednom broju u donjem levom uglu, kao i na kaputu Bendžamina Frenklina. Printanje koncentrisanim finim linijama u pozadini portreta i na zadnjem dijelu novčanice. Ovaj način printanja je veoma teško kopirati.

Novčanica od $50 iz juna 1997. sadrži veliki tamni broj sa svjetlijom pozadinom sa zadnje strane novčanice, tako da olakša ljudima da raspoznaju denominaciju. Novčanica od $20 iz 1998. sadržavala je nove mogućnosti za mašinsko registrovanje, što je trebalo olakšati registrovanje na skener uređajima. Sigurnosna nit svetli zeleno pod svetlošću i „USA TWENTY“ kao i zastava su otprintane na niti, dok je broj 20 odštampan ispred polja sa zvezdama na zastavi. Mikroprintanje je izvedeno na donjem levom uglu slike, kao i na donjem lijevom uglu prednjeg dijela novčanice. Kako je od 1998. godine novčanica od $20 bila najviše falsifikovana od svih novčanica, od 13. maja 2003. godine, Trezor je odlučio da će predstaviti nove boje na toj novčanici, što je bilo po prvi put da novčanice sadrže drugu boju, osim crne ili zelene, još od 1905. godine. Potez je bio više namijenjen suzbijanju falsifikovanja, nego tome da poveća vizuelnu razliku između novčanica različite denominacije. Glavne boje svih novčanica ipak su i dalje crna i zelena, a druge boje su prisutne samo kao sporedne i to na manje važnim elementima novčanice. Ovo predstavlja kontrast evru i drugim valutama, čije se novčanice različitih denominacija upadljivo razlikuju. Tako se teško može desiti da se novčanica veće vrijednosti zamijeni za onu manje vrijednosti, što se u Sjedinjenim Državama često dešava, naročito turistima, pošto su oni manje upoznati sa detaljima koji čine razliku između novčanica različitih vrijednosti.

Uprkos relativno kasno načinjenim izmenama na dizajnu koje su za cilj imale da spreče falsifikovanje, kritičari kažu da je ono još uvek dosta lako izvedivo. Mogućnost reproduciranja boja kod modernih štampača i njihova dostupnost svima značajno olakšavaju posao falsifikatorima. Predlaže se uvođenje holografskih crta na novčanice, kao što je urađeno kod većine drugih novčanica i što bi bilo mnogo teže i skuplje imitirati. Druga tehnika koja bi se mogla koristiti je razvijena u Australiji i usvojilo je nekoliko zemalja, štampanje polimerskih (plastičnih) novčanica.

Dve najbitnije komponente novčanice papir i tinta posebnog su sastava i pravljene su po specijalnim recepturama koje se čuvaju kao tajna. Teksture koje taj papir i tinta u kombinaciji proizvode, teške su za imitaciju bez određene opreme i materijala. Dolar opet ostaje dosta nesigurniji od drugih valuta, i dok u bankama postoje uređaji koji su u stanju razlikovati pravu tintu i papir od lažnih, ta sigurnost se gubi na nižim nivoima (u prodavnicama, na ulici i sl.).

Neke druge kritike spominju to da je novčanice različitih denominacija teško razlikovati, jer su sve istih dimenzija. Zastupnici osoba sa slabim vidom i slepih osoba predlažu da bi se na dizajnu novčanica trebalo naći mjesta i za oznake na Brajevom pismu, što bi olakšalo raspoznavanje novčanica osobama oštećenog vida. Neke od takvih osoba tvrde da dolare uspevaju raspoznati po osjećaju, dok se drugi oslanjaju na čitače novčanica.

Zatim različita veličina novčanica, osim pomoći slijepima, pomaže i u borbi protiv jedne vrste falsifikovanja, kojoj je američki dolar podložan. Falsifikatori mogu jednostavno izbijeliti novčanicu manje denominacije (obično onu od jednog dolara), i poslije je preštampati dodajući joj veću vrijednost (obično 100 dolara). Kao protivudarac Vlada Sjedinjenih Država predlaže da se novčanice rade u dvije dimenzije. Tako bi novčanice od $1 i $5 bile za jedan inč kraće u dužinu i pola inča kraće u visinu. Tako bi dobili dve dimenzije novčanica za šest denominacija. Ipak ovo dvodimenzionalno štampanje novčanica, umesto povećavanja dimenzije s povećanjem vrednosti, ne bi doprinijelo tome da slepci bolje razlikuju novčanice.

Novčići

U normalnoj upotrebi su novčići denominacije 1¢ (penny), 5¢ (nickel), 10¢ (dime), 25¢ (quarter), 50¢ (pola dolara, rjeđe se koristi) i $1 (rjeđe se koristi). Srebrni dolar se koristio od 1794. pa sve do 1935. godine uz par kraćih perioda nekorištenja; niklo-bakarni dolar iste veličine kao prethodni kovan je u periodu 1971-1978. Dolarski novčić sa likom Suzan Entoni je predstavljen u 1979. godini. Pokazao se kao nepopularan jer je često bio brkan sa novčićem od 25¢, zbog približne veličine, izglodane ivice i slične boje. Kovanje ovog novčića je brzo obustavljeno, ali je, kao i svi prethodni novčići, ostao u upotrebi kao zakonsko sredstvo plaćanja. Godine 2000. predstavljen je novi novčić od $1 sa likom Sagagaveje, i na ovom novčiću su ispravljene neke od grešaka prethodnog dolara sa likom Entonijeve, pa su tako novčići dobili glatke ivice i zlatnu boju. Kako god ni ovaj novčić nije uspio dostići popularnost novčanice od $1 i rijetko se koristi.

Sjedinjene Države su kovale i novčiće drugih denominacija od 1793. godine: 0,5¢, 2¢, 3¢, 20¢, zatim $2,50, $3,00, $5,00, $1,.00, i 20.00. američkih dolara Tehnički ovi novčići se još uvek mogu koristiti kao legalno sredstvo plaćanja u nominalnom iznosu (iznosu koji je naznačen na samom novčiću), ali oni ipak vrede mnogo više onima koji se bave numizmatikom.

Za razliku od većine valuta vrednost na novčićima nije ispisana brojem. Umesto toga vrijednost je napisana engleskim rečima, što predstavlja potencijalni problem za strane posetioce koji loše poznaju engleski jezike.

Iz istorijskih razloga, veličina ovih novčića ne raste u skladu s porastom njihove vrednosti. I jedan cent i pet centi su veći od novčića od deset centi, a novčić od pola dolara je veći od trenutnih novčića vrijednosti jednog dolara (onih sa likom Entoni Suzan i Sakagaveje).

Simbol dolara

Evolucija simbola dolara

Porijeklo simbola „$“ objašnjavano je na različite načine. Najčešće prihvaćena teorija, prema Birou za graviranje i štampanje, je da je znak rezultat prelaza od meksičkog ili španskog P's, znaka za pezos, ili pjasters, ili delimični znak za osmicu. Teorija izvedena iz proučavanja starih rukopisa objašnjava da je S postepeno počelo biti pisano preko P, čime se dobio znak koji je sličan današnjem „$“. Bio je široko korišten pre uvođenja američkog dolara 1785. godine. Simbol dolara sa dvije vertikalne linije je povremeno u upotrebi. Ovim se pokušava ojačati tvrdnja da su slova U i S, simbol za Sjedinjene Država, u stvari kreirala znak dolara, ali zagovornici te tvrdnje zaboravljaju da je taj znak bio široko rasprostranjen još u doba dok su trinaest kolonija bile u sastavu Britanije.

Mane dolarskih novčanica

Uprkos relativno kasno načinjenim izmenama na dizajnu koje su za cilj imale da spreče falsifikovanje, kritičari kažu da je to još uvek dosta lako izvedivo. Mogućnost reprodukovanja boja kod modernih printera i njihova dostupnost svima značajno olakšavaju posao falsifikatorima. Predlaže se uvođenje holografskih crta na novčanice, kao što je urađeno kod većine drugih novčanica, npr. Kanadskog dolara, švajcarskog franka, ili evra, i što bi bilo mnogo teže i skuplje oponašati. Druga tehnika koja bi se mogla koristiti je razvijena u Australiji i usvojilo je nekoliko zemalja, štampanje polimernih (plastičnih) novčanica.

Doduše američki dolar i nije toliko ranjiv kao što proizilazi iz mišljenja tih kritičara. Dve najbitnije komponente novčanice papir i tinta posebnog su sastava i pravljene su po specijalnim recepturama koje se čuvaju kao tajna. Teksture koje taj papir i tinta u kombinaciji proizvode, teško se mogu oponašati bez određene opreme i materijala. Dolar opet ostaje dosta nesigurniji od drugih valuta, i dok u bankama postoje uređaji koji su u stanju da razlikuju pravu tintu i papir od lažnih, ta sigurnost se gubi na nižim nivoima (u prodavnicama, na ulici i sl.).

Neke druge kritike spominju to da je novčanice različitih denominacija teško razlikovati, jer su sve istih dimenzija. Zastupnici osoba sa slabim vidom i slepih osoba predlažu da bi se na dizajnu novčanica trebalo naći mjesta i za oznake na Brajevom pismu, što bi olakšalo raspoznavanje novčanica osobama oštećenog vida. Neke od takvih osoba tvrde da dolare uspevaju raspoznati po osjećaju, dok se drugi oslanjaju na čitače novčanica.

Većina drugih novčanica, kao evro, su različitih veličina i boja za različite denominacije. To je korisno, i to ne samo slepim osobama. Tako se teško može desiti da se novčanica veće vrednosti zamijeni za onu manje vrednosti, što se u Sjedinjenim Državama često dešava, naročito turistima, pošto su oni manje upoznati sa detaljima koji čine razliku između novčanica različitih vrednosti.

S druge strane mnoge valute drugih zemalja imaju neke zajedničke osobine, koje nema američki dolar, a koje pomažu slepima. Tako kanadski dolar ima izbočene tačke na gornjem desnom delu novčanice, i njihov broj zavisi od vrednosti novčanice. Zatim različita veličina novčanica, osim pomoći slepima, pomaže i u borbi protiv jedne vrste falsifikovanja, kojoj je američki dolar podložan. Falsifikatori mogu jednostavno izbeliti novčanicu manje denominacije (obično onu od jednog dolara), i posle je preštampati dodajući joj veću vrednost (obično 100 dolara). Kao protivudarac Vlada Sjedinjenih Država predlaže da se novčanice rade u dve dimenzije. Tako bi novčanice od $1 i $5 bile za jedan inč (oko 2,5 cm) kraće u dužini, i pola inča (oko 1,25 cm) kraće u visini. Tako bi dobili dve dimenzije novčanica za šest denominacija. Ipak ovo dvodimenzionalno štampanje novčanica, umesto povećavanja dimenzije s povećanjem vrednosti, ne bi doprinelo tome da slepe osobe bolje razlikuju novčanice.

Međunarodna upotreba

Nekoliko država osim Sjedinjenih Država koriste dolar kao svoju zvaničnu valutu. Ekvador, Salvador i Istočni Timor su prihvatili dolar kao svoju valutu, nezavisno jedni od drugih. Države bivše Američke Teritorije Pacifičkih Ostrva, uključujući Palau, Sjedinjene Države Mikronezije i Maršalska Ostrva, se nisu odlučili za nezavisnu valutu nakon proglašenja nezavisnosti. Pored toga valute Bahama, Bermuda, Paname i još nekih država se slobodno menjaju u odnosu 1:1 za američki dolar. I Argentina je bila postavila fiksni kurs 1:1 između dolara i svoje valute (pezosa) u periodu od 1991. do 2002. godine. I Hongkong je ranih 1980-ih fiksirao odnos svoje valute i dolara, što je uradila i Kina 1990-ih. Malezija je to formalno uradila 1997. godine.

Dolar se koristi i kao standardna jedinica vrednosti za neka dobra kojima se trguje na svetskim tržištima, poput nafte i zlata. A čak i kompanije koje imaju malo direktnih dodira sa Sjedinjenim Državama, poput evropskog Erbasa, izlistavaju svoju ponudu i prodaju svoje proizvode u dolarima.

U sadašnjosti dolar je još uvek najčešće korištena rezervna valuta, najviše čuvana u novčanicama denominacije $100. Veći dio novčanica dolara u stvari je u prometu van Sjedinjenih Država. Ugledni ekonomist Pol Semjuelson objašnjava da tolika potražnja za dolarom, omogućava Sjedinjenim Državama da i dalje održavaju veliki spoljnotrgovinski deficit, bez potrebe da poduzimaju mere kao što su obaranje vrednosti valute ili ograničavanje uvoza.

Nedugo nakon što je predstavljen evro i nakon što je pušten u opticaj 2002. godine (jer je evro neko vrijeme pre toga bio obračunavan na računima, ali novčanice nisu bile puštene u promet), vrednost dolara je započela svoj konstantni pad na svetskoj sceni. Nakon što je vrednost evra počela da raste od marta 2002. godine, a deficit budžeta Sjedinjenih Država počeo se povećavati. Do kraja 2004. godine dolar je pao na svoju najnižu vrijednost prema drugim valutama, naročito prema novom rivalu evru. Evro je narastao na oko $1,36 /€ (odnosno 0,74 €/$) po prvi put krajem decembra 2004. godine, što je činilo veliku razliku u odnosu na njegovu nisku vrijednost iz prvih meseci 2003. godine ($0,87/€).

Vidi još

• Tržište stranih valuta

Literatura

• Cajori, Florian (1993) [1929]. A History of Mathematical Notations. Courier Corporation. str. 15—29. ISBN 978-0-486-67766-8. 
• Nussbaum, Arthur (1957). A History of the Dollar. New York: Columbia University Press. str. 56. „The dollar sign, $, is connected with the peso, contrary to popular belief, which considers it to be an abbreviation of 'U.S.' The two parallel lines represented one of the many abbreviations of 'P,' and the 'S' indicated the plural. The abbreviation '$.' was also used for the peso, and is still used in Argentina.” 
• Prasad, Eswar S. (2014). The Dollar Trap: How the U.S. Dollar Tightened Its Grip on Global Finance. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-16112-9. 

Spoljašnje veze

• U.S. Bureau of Engraving and Printing
• U.S. Currency and Coin Outstanding and in Circulation Архивирано на сајту Wayback Machine (15. децембар 2018)
• U.S. Treasury page with images of all current banknotes
• American Currency Exhibit at the San Francisco Federal Reserve Bank Архивирано на сајту Wayback Machine (26. јануар 2006)
• PaperMoneyGuide - Information for collectors of US Currency
• Relative values of the US dollar, from 1790 to 2006
• Summary of BEP Production Statistics
• The U.S. Treasury's Coins & Currency portal
• Wheres George Currency Tracking Project
• Историјске и текуће новчанице Сједињених Држава (jezik: nemački) (jezik: engleski) (jezik: francuski)