Ana Dandolo

Ana Dandolo
Ana Dandolo
	"Smrt Ane Dandolo", freska u manastiru Sopoćani, crkva Svete Trojice
Lični podaci
Puno ime	Ana Dandolo Nemanjić
Mesto rođenja	Venecija, Mletačka republika
Datum smrti	između 1263. i 1268. (vidi dole)
Mesto smrti	Kraljevina Srbija
Grob	Sopoćani
Porodica
Supružnik	Stefan Prvovenčani
Potomstvo	Stefan Uroš I
Roditelji	Ranijero Dandolo
Dinastija	dinastija Dandolo
Srpska kraljica
Period	1217−1227.
Prethodnik	Evdokija
Naslednik	Ana Anđelina Komnina Dukina

Ana Dandolo je bila srpska kraljica, supruga kralja Stefana Prvovenčanog i majka budućeg kralja Stefana Uroša I. Ana Dandolo je bila unuka moćnog mletačkog dužda Enrika Dandola. Kada su krstaši u Četvrtom krstaškom ratu 1204. zauzeli Carigrad i srušili Vizantijsko carstvo, Stefan Prvovenčani je potražio podršku na zapadu i našao ju je kod Mlečana. Stefan se oženio Anom 1217. godine i sa njom imao sina Uroša. Ana je umrla oko 1265. godine, u starosti od oko 60 godina.^[1]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Ana je bila ćerka Ranijera Dandola, vicedužda Venecije i prokuratora San Marka. Njen deda bio je čuveni dužd Enriko Dandolo koji je tokom Četvrtog krstaškog rata organizovao napade na Zadar (1202) i Carigrad (1204). Ranijero je 1209. godine ubijen u borbi sa Đenovljanima oko Kandije.^[2]

Kraljica Srbije[uredi | uredi izvor]

Sredinom XIV veka podatak o ženidbi Stefana Prvovenčanog sa Anom Dandolom zabeležio je mletački dužd Andrija Dandolo u svojoj Chronica per extensum descripta. U dvanaestu godinu vladavine dužda Pjetra Zjanija (1205-1219), dakle period od 5. avgusta 1216. do 5. avgusta 1217. godine, Andrija Dandolo smešta sledeće: „Takođe i Stefan, gospodar Raške i Srbije, koji se nazivao veliki župan, čim unuku pokojnog dužda Henrika Dandola beše uzeo za ženu, pošto se na nagovor žene odrekao šizme, preko poslanika od pape je dobio da bude ukrašen kraljevskim naslovom, i preko legata kardinala radi toga poslatog, zajedno sa ženom je krunisan”.

Vest o braku i krunisanju Stefana Prvovenčanog za srpskog kralja donosi i jedan stariji izvor, hronološki bliži događaju. U pitanju je Historia Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum Tome Arhiđakona. Splitski hroničar, koji je beležio važne istorijske događaje svoga grada, beleži i značajne događaje cele države u šta svakako spada Stefanovo krunisanje. Nakon opisa priprema ugarskog kralja Andrije Arpada za krstaški rat u Svetoj zemlji, Toma beleži da je u to vreme Stefan, gospodar Srbije i Raške, poslao ugledne poslanike Apostolskoj stolici da zatraže kod pape Honorija III kraljevsku krunu. Papa je poslao legata koji je krunisao Stefana za prvog kralja Srbije. Za razliku od Tome Arhiđakona, Andrija Dandolo ističe da je kraljevsku krunu tada primila i Stefanova supruga Ana Dandolo i da je to usledilo odmah po sklapanju braka. (dum neptem....ducis accepisset in coniugem). Na osnovu Dandolovog izlaganja može se zaključiti da je krunisanju prethodio Stefanov brak sa Anom, a potom i Stefanovo odricanje od pravoslavlja zarad krune.

O proučavanju Stefanovih bračnih veza svedoči i jedno pismo ohridskog arhiepiskopa Dimitrija Homatijana koje je odgovor na Stefanovo pismo. Homatijanovo pismo naslovljeno je: O nezakonitim i zabranjenim brakovima (Περὶ γάμων ἀθεμίτων καὶ κεκωλυμένων). Stefan se raspitivao o razlozima zabrane sklapanja braka između njega i Marije Komnin, ćerke epirskog despota Mihaila Komnina, sinovice tadašnjeg despota Teodora. Brak nije bio dozvoljen zbog petog stepena srodstva. Stefanova sestra nepoznatog imena bila je udata za Manojla, rođenog brata Mihaila. Naime, prethodne godine je poslanstvo Stefana Nemanjića tražilo od Jovana Kamatira (Homatijanovog prethodnika) saglasnost za sklapanje braka Radoslava i Teodore, ćerke epirskog despota Teodora. Kamatir je, kako piše Homatijan, „podrazumevajući da tvoja plemenitost ima sina od druge žene, a ne od kira Evdokije, ispravno je rekao da je taj brak dozvoljen, jer se nalazi u sedmom stepenu srodstva po braku”. Međutim, čim su mu Stefanovi poslanici ukazali na to da je Radoslav Evdokijin sin, a ne od druge žene, arhiepiskop Jovan je odmah zabranio brak Radoslava i Teodore jer se u tom slučaju oni nalaze „u sedmom stepenu srodstva po krvi”. Iz ovoga se može zaključiti da Ana Dandolo nije bila druga već treća žena Stefana Prvovenčanog.

Porodica Dandolo je u ovo vreme imala veliki uticaj jer je jedan njen pripadnik, Jovan Dandolo, bio i dubrovački knez. Dubrovačka opština je upravo 1215. godine sklopila vrlo povoljan, pre svega trgovački ugovor sa srpskim županom. Koliko je knez Jovan imao udela pri sklapanju braka nije poznato.

Kraljica Ana pominje se u dabarskoj reakciji tzv. Srpskog sinodika pravoslavlja, nastaloj u vreme arhiepiskopa Jakova (1286-1292). Nakon što su izložene odluke Carigradskog sabora iz 843. godine i anateme protiv babuna (jeretika), daju se mnoga leta kraljevima Urošu (Milutinu), Stefanu (Dragutinu), arhiepiskopu Jakovu i posebno mnoga leta episkopu dabarskom Isaiji, a zatim slede pomeni: Simeonu (Nemanji) Anastasiji (Ani), kralju Stefanu Prvovenčanom i Ani blagočestivoj kraljici, a potom i narednim srpskim kraljevima i kraljicama, arhiepiskopu Arseniju i episkopima pojedinačno po episkopijama.

Smrt[uredi | uredi izvor]

Najznačajniji izvor za datovanje smrti Ane Dandolo jeste i čuvena freska "Smrt kraljice Ane Dandolo", naslikana na severnom zidu priprate crkve Svete Trojice u manastiru Sopoćani. Na fresci je prikazana Ana na odru u trenutku kada njenu dušu prihvata anđeo, a na njenom uzglavlju se pojavljuju Isus Hristos i Bogorodica. Oko odra je okupljen srpski dvor. Uroš je prikazan u vladarskoj odeždi sa krunom na glavi, a iza njega stoje prinčevi, Milutin i Dragutin, princeza Brnča i snaha, kraljica Jelena, koja ljubi levu ruku Ane. Prisutan je i arhiepiskop Sava ΙΙ. Freska prikazuje da su Uroš i Anini unučići prisustvovali poslednjim trenucima njenog života. Ana je, dakle, očigledno nadživela svog supruga. Postavlja se pitanje kada je nastao sopoćanski živopis. Opšteprihvaćena teza je da je nastao između 1263. i 1268. godine. Tada treba smestiti i smrt Ane Dandolo.

Porodično stablo[uredi | uredi izvor]

Enriko Dandolo

Ranijero Dandolo

Felicita Bembo

Ana Dandolo

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Danica 2009, Vukova zadužbina, O porodičnim prilikama kralja Vladislava, Dušan Spasić, 253-263, Beograd, 2009
^ Cirkovic, Sima M. (2008). The Serbs. John Wiley & Sons. str. 38. ISBN 978-1-4051-4291-5.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Komatina, Ivana (2014). „Ana Dandolo - prva srpska kraljica?” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 89: 7—22.
Perić, Olga; Matijević-Sokol, Mirjana; Katičić, Radoslav (2003). Toma Arhiđakon: Historia Salonitana: Povijest salonitanskih i splitskih prvosvećenika. Split: Književni krug.
Ćirković, Sima (1981a). „Unutrašnje i spoljne krize u vreme Nemanjinih naslednika”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 263—272.
Ferjančić, Božidar (1981a). „Odbrana Nemanjinog nasleđa - Srbija postaje kraljevina”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 297—314.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Putevi srednjeg veka: „Nemanjini potomci”, RTS Kulturno - umetnički program - Zvanični kanal

[1] Danica 2009, Vukova zadužbina, O porodičnim prilikama kralja Vladislava, Dušan Spasić, 253-263, Beograd, 2009

[2] Cirkovic, Sima M. (2008). The Serbs. John Wiley & Sons. str. 38. ISBN 978-1-4051-4291-5.

[1]

[2]