Arijska rasa

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Četvrto izdanje Mejerovog enciklopedijskog rječnika (Lajpcig, 1885-1890) prikazuje Kavkasku rasu (u nijansama sivkasto pravo-zelene) koja se sastoji od Arijaca, Semita i Hamita. Arijci se dijele na Evroarijce i Indoarijce (za one koji su sada poznati kao Indoiranci).

Arijska rasa je zastarjeli istorijski koncept rase koji se pojavio krajem 19. vijeka za opisivanje ljudi indoevropskog nasljeđa kao rasne grupe.[1] Teorija je naširoko odbačena i opovrgnuta, jer ne postoje antropološki, istorijski ili arheološki dokazi.[2][3][4]

Koncept proizilazi iz ideje da izvorni govornici indoevropskih jezika i njihovi potomci do danas čine posebnu rasu ili podrasu kavkaske rase.[5][6]

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Arijac

Izraz Arijac se uopšteno koristi da opiše korijen praindoevropske riječi *arja koji je bio etnonim koji su uslovili Indoiranci za opisivanje Arijaca. Kognat te riječi je sanksrtska riječ arja (devanagari: आर्य), po porijeklu etnička samooznaka, koja na klasičnom sanskritu znači „častan, ugledan, plemenit.”[7] Staropersijski kognat je arija- (staropersijski klinopis: 𐎠𐎼𐎡𐎹) predak je savremenog naziva Irana i etnonim za iranski narod.[8]

Izraz indoarijski se još uvijek uobičajeno koristi za opisivanje indijskog dijela indoiranskih jezika, odnosne jezičke porodice koju čine sanskrt i savrmeni jezici ka što su hindi-urdu, bengalski, nepalski, pandžabi, gudžarati, romski, kašmirski, sinhalski i marathi.[9]

Istorija[uredi | uredi izvor]

U 18. vijeku, najstariji poznati indoevropski jezici bili su oni koje su govorili drevni Indoiranci. Riječ Arijac je prema tome označavala ne samo Indoirance, nego i prvobitne govornike indoevropskog u cjelini, uključujući Rimljane, Grke i Germane. Ubrzo je shvaćeno da i Balti, Kelti i Sloveni takođe pripadaju ovoj skupini. Tvrdilo se da svi ovi jezici potiču iz zajedničkog korijena — sada poznatog kao praindoevropski — kojim su govorili drevni narodi za koje se smatralo da su preci evropski, iranskih i indoarijskih naroda.

U kontekstu fizičke antropologije i naučnog rasizma iz 19. vijeka, izraz „arijska rasa” je pogrešno primjenjen na sve narode koji potiču od Praindoevropljana — podskupine evropeidne ili „kavkaske” rase,[5][10] pored Indoiranaca (za koje se zna da su jedini narod koji su izraz koristili kao endonim u antičko doba). Smatralo se da ova upotreba uključuje većinu savremenih stanovnika Australazije, Kavkaza, srednje Azije, Evrope, Amerike, Sibira, južne Azije, južne Afrike i zapadne Azije.[11] Takve tvrdnje su postale sve češće tokom ranog 19. vijeka, kada se vjerovalo da Arijci potiču iz jugozapadnih evropazijskih stepa (današnja Rusija i Ukrajina).

Fridrih Maks Miler se često identifikuje kao prvi pisac koji je pomenuo „arijsku rasu” na engleskom. U svojoj Lectures on the Science of Language (1861),[12] Miler je Arijce označio kao „rasu ljudi.” U to vrijeme, izraz rasa je imao značenje „skupina plemena ili naroda, etnička skupina.”[13] Kasnije je povremeno koristio izraz „arijska rasa”,[14] ali 1888. je napisao da je „etnolog koji govori o arijskoj rasi, arijskoj krvi, arijskim očima i kosi, veliki grešnik kao i lingvista koji govori o dolihokefalnom rječniku ili brahikefalnoj gramatici.”[15][16]

Dok je teorija „arijske rase” ostala popularna, naročito u Njemačkoj, pojedini autori su joj se protivili, naročito Oto Šrader, Rudolf fon Jering i etnolog Rober Harman, koji su predložili da se pojam „Arijac” zabrani u antropologiji.[12]

Milerov koncept Arijaca je kasnije konstruisan tako da implicira biološki različitu podskupinu čovječanstva, od strane pisaca kao što je Artur de Gobino, koji je tvrdio da Arijci predstavljaju superiornu granu čovječanstva. Miler se protivio miješanju lingvistike i antropologije. „Ove dvije nauke, nauka o jeziku i nauka o čovjeku, ne mogu se, bar za sada, držati previše odvijeno; […] Moram da ponovim, ono što sam mnogo puta ranije rekao, bilo bi kao pogrešno govoriti o arijskoj krvi kao dolihokefalnoj gramatici.”[17] Svoje protivljenje ovom metodu ponovio je 1888. u svom eseju Biographies of words and the home of the Aryas.[12]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Dunlap, Knight (1944). „The Great Aryan Myth”. The Scientific Monthly. 59 (4): 296—300. ISSN 0096-3771. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  2. ^ Arvidsson, Stefan (2006). Aryan Idols: Indo-European Mythology as Ideology and Science (na jeziku: engleski). University of Chicago Press. str. 298. ISBN 978-0-226-02860-6. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  3. ^ Ashley, Benedict M. (2006). „Notes”. The Way Toward Wisdom: An Interdisciplinary and Intercultural Introduction to Metaphysics (na jeziku: engleski). University of Notre Dame Press. str. 460. ISBN 978-0-268-02028-6. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  4. ^ Ramaswamy, Sumathi (jun 2001). „Remains of the race: Archaeology, nationalism, and the yearning for civilisation in the Indus valley”. The Indian Economic & Social History Review (na jeziku: engleski). 38 (2): 105—145. ISSN 0019-4646. doi:10.1177/001946460103800201. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  5. ^ a b „Definition of ARYAN”. www.merriam-webster.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  6. ^ Pattanaik, Devdutt (27. 3. 2016). „Leveraging the Aryans”. www.mid-day.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  7. ^ Monier-Williams, Monier (1899). „arya”. A Sanskrit-English Dictionary: Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages (na jeziku: engleski). Clarendon Press. str. 93. ISBN 978-81-208-0065-6. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  8. ^ „Welcome to Encyclopaedia Iranica”. iranicaonline.org (na jeziku: engleski). Encyclopaedia Iranica Foundation. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  9. ^ Fortson, Benjamin W. (2010). Indo-european Language and Culture: An Introduction (na jeziku: engleski). Wiley-Blackwell. str. 10.28 and 10.58. ISBN 978-1-4051-8895-1. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  10. ^ Widney, Joseph Pomeroy (1907). Race Life of the Aryan Peoples (na jeziku: engleski). Funk & Wagnalls Company. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  11. ^ McNally, Rand. „Races of Mankind”. World Atlas: International Ed (na jeziku: engleski). str. 278—279. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  12. ^ a b v Orsucci, Andrea. „Ariani, indogermani, stirpi mediterranee: aspetti del dibattito sulle razze europee (1870-1914)” (na jeziku: italijanski). Arhivirano iz originala 10. 3. 2002. g. 
  13. ^ „race, n.6”. Oxford English Dictionary (3rd izd.). Oxford University Press. septembar 2005.  (Potrebna je pretplata ili članska kartica javne biblioteke UK.)

    I.1.c has "A group of several tribes or peoples, regarded as forming a distinct ethnic set. Esp. used in 19th-cent. anthropological classification, sometimes in conjunction with linguistic groupings."
  14. ^ Thapar, Romila (1996). „The Theory of Aryan Race and India: History and Politics”. Social Scientist. 24 (1/3): 3—29. ISSN 0970-0293. doi:10.2307/3520116. Pristupljeno 30. 12. 2021. „6. Thapar cites an 1883 lecture in which Mueller spoke of someone as "belonging to the south-eastern branch of the Aryan race."” 
  15. ^ Müller, Friedrich Max (1887). Biographies of Words, and the Home of the Aryas (na jeziku: engleski). Longmans, Green, and Company. str. 120. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  16. ^ Figueira, Dorothy M. (2002). Aryans, Jews, Brahmins: Theorizing Authority through Myths of Identity (na jeziku: engleski). SUNY Press. str. 45. ISBN 978-0-7914-5532-6. Pristupljeno 30. 12. 2021. 
  17. ^ Chaudhuri, Nirad C. (1974). Scholar Extraordinary: The Life of Professor the Rt. Hon. Friedrich Max Müller, P.C. (na jeziku: engleski). Chatto & Windus. str. 313. ISBN 978-0-7011-1944-7. Pristupljeno 31. 12. 2021. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Аријска_раса&oldid=24383247”