August fon Makenzen

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
feldmaršal
August fon Makenzen
August fon Makenzen
Lični podaci
Puno imeAnton Ludvig Fridrih Avgust (od 1899. fon) Makenzen
nem. Anton Ludwig Friedrich August Mackensen
NadimakPoslednji Husar
Datum rođenja(1849-12-06)6. decembar 1849.
Mjesto rođenjaHaus Lajpnic, Pokrajina Saksonija, Prusko kraljevstvo, Njemačka konfederacija
Datum smrti8. novembar 1945.(1945-11-08) (95 god.)
Mjesto smrtiBurghorn, Pokrajina Hanover, Saveznička okupacija Njemačke[1]
Porodica
SupružnikDoris (Doroteja) fon Horn
RođaciEberhard fon Makenzen (sin)
Hans Georg fon Makenzen (sin)
Vojna karijera
Služba Prusko kraljevstvo
 Njemačko carstvo
 Vajmarska republika
1869—1920.
VojskaKraljevina Pruska Pruska vojska
Nemačko carstvo Njemačka carska vojska
Vajmarska republika Rajhsver
ČinFeldmaršal
KomandantArmijska grupa Makenzen
Učešće u ratovimaFrancusko-pruski rat
Prvi svjetski rat
OdlikovanjaVeliki krst Gvozdenog krsta
Orden za zasluge sa hrastovim lišćem
Orden crnog orla

Anton Ludvig Fridrih August Makenzen (njem. Anton Ludwig Friedrich August Mackensen; Haus Lajpnic, 6. decembar 1849 — Burghorn, 8. novembar 1945), anobliran 1899. kao fon Makenzen ((nem. von Mackensen), bio je njemački feldmaršal.[2]

Uspješno je komandovao tokom Prvog svjetskog rata (1914—1918) i postao jedan od najistaknutijih i najkompetentnijih vojskovođa Njemačkog carstva. Nakon Kompjenjskog primirja u novembru 1918, zarobile su ga savezničke snage i proveo je godinu dana u zarobljeništvu u Srbiji.

Penzionisa se 1920; Herman Gering ga je 1933. postavio na dužnost pruskog državnog savjetnika. Tokom nacističke vladavine (1933—1945), Makenzen je ostao uvjereni monarhista i ponekad se na zvaničnim događajima pojavljivao u uniformi iz Prvog svjetskog rata. Stariji članovi Nacističke partije sumnjali su u njegovu lojalnost Trećem rajhu, ali protiv njega ništa nisu uspeli dokazati.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Makenzen je rođen u Haus Lajpnicu, u blizini sela Dahlenberg (danas dio Trosina) u pruskoj pokrajini Saksoniji. Roditelji su mu bili Ludvig i Mari Luiz Makenzen. Njegov otac, administrator poljoprivrednih preduzeća, poslao ga je na školovanje u Realnu gimnaziju u Haleu 1865, nadajući se da će ga njegov najstariji sin slijediti u profesiji.[3]

Makenzen je vojnu službu započeo 1869. kao dobrovoljac u pruskom 2. lajb-husarskom puku. Tokom Francusko-pruskog rata (1870—1871) unaprijeđen je u čin potporučnika i odlikovan je Gvozdenim krstom 2. reda zbog vođenja juriša u izviđačkoj patroli sjeverno od Orleana.[4] Poslije rata, napustio je vojnu službu i pohađao studije na Univerzitetu u Haleu, ali se vratio u svoj stari puk 1873. godine.

Oženio je Doris (Doroteja) fon Horn, sestru poginulog saborca, 1879. godine. Njen otac, Karl fon Horn, bio je uticajni oberprezident Istočne Pruske. Makenzen je postavljen u Generalštab u Berlinu 1891, zaobilazeći uobičajenu trogodišnju pripremu u Ratnoj akademiji. Njegov pretpostavljeni, Helmut fon Moltke, smatrao je da ima „simpatičan karakter”.[5] Iz puka je pozvan da služi kao ađutant sljedećem načelniku Alfredu fon Šlifenu (na dužnosti 1891—1906), kojeg je smatrao odličnim instruktorom za predvođenje milionske vojske.[6]

Impresionirao je kajzera Vilhelma II, koji je naredio da se Makenzenu od 17. juna 1893. dodjeli komanda nad 1. lajb-husarskim pukom, kojoj je postao à la suite kada je napustio komandu 27. januara 1898, a kasnije je često nosio prepoznatljivu uniformu sa mrtvačkom glavom.[7] Makenzen je bio iznenađen svojom sljedećom dužnosti, jer je bio prva osoba neplemenitog porijekla koja je postala ađutant Vilhelma II. Sljedeće tri i po godine, bio je sijenka kajzera, upoznajući visoku i moćnu Njemačku, ostatak Evrope i Bliski istok. Njegovi sinovi su časove gimnastike dijelili sa kajzerovim sinovima. Plemićku titulu je dobio na kajzerov 40. rođendan, 27. januara 1899, kada je postao August fon Makenzen.[6] Postao je komandant novostvorene Lajb-husarske brigade od 1901. do 1903, a od 1903. do 1908. komandovao je 36. divizijom u Dancigu.[8] Supruga mu je preminula 1905, a dvije godine kasnije oženio je Leoni fon der Osten, koja je imala 22 godine. Kada se Šlifen penzionisao 1906, Makenzen se smatrao njegovim mogućim nasljednikom, ali je dužnost pripala Helmutu fon Moltkeu mlađem. Makenzen je 1908. dobio komandu nad 17. armijskim korpusom sa štabom u Dancigu.[9] Prijestolonasljednik je stavljen pod njegovu komandu, a kajzer je zamolio Makenzena da pripazi na mladića i da ga nauči pravilno da jaše.[10]

Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Istočni front[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istočni front (Prvi svetski rat)
Makenzen u husarskoj uniformi 1915. godine.

Već u 65. godini života za vrijeme izbijanja Prvog svjetskog rata 1914. godine, Makenzenov 17. armijski korpus postaje dio njemačke 8. armije u Istočnoj Pruskoj, pod komandom generala Maksimilijana fon Pritvica i, 21 dan kasnije, generala Paula fon Hindenburga. Makenzen je izvijestio da se njegov korpus prebacio u 25 km dugom maršu do rijeke Rominte (Krasnaja) u roku od pedeset minuta od prijema njegovog naređenja popodne 19. avgusta 1914, nakon što je Ruska imperatorska vojska napala Istočnu Prusku.[11] Predvodio je 17. korpus u bitkama kod Gumbinena, Tanenberga i na Mazurskim jezerima 1914, u kojima su Rusi protjerani iz većeg dijela Istočne Pruske.

Makenzen je preuzeo komandu nad 9. armijom od Hindenburga 2. novembra 1914, koji je postao vrhovni komandant istoka (njem. Oberbefehlshaber Ost). Makenzen je odlikovan Ordenom za zasluge 27. novembra 1914, pruskim najvišim vojnim odlikovanjem, za uspješno vođenje bitaka kod Lođa i Varšave.

Do aprila 1915. Rusi su zauzeli čitavu zapadnu Galiciju i nastavili su prodirati ka Ugarskoj. Kao odgovor na očajničke molbe, načelnik Glavnog štaba Njemačke Erih fon Falkenhajn pristao je pokrenuti ofanzivu na ruski bok udruženim austro-njemačkim snagama pod njemačkog komandom. Nevoljna austrougarska vrhovna komanda složila se da je taktični Makenzen bio najbolji izbor za komandovanje udruženim snagama. Uspostavljena je Armijska grupa Makenzen (njem. Heeresgruppe Mackensen), koja se sastojala od nove njemačke 11. armije, koja je ujedno bila pod njegovom komandom, i austrougarske 4. armije. Za načelnika štaba dodijeljen je Hans fon Sekt, koji je Makenzena opisao kao ljubaznog, „praktičnog komandanta sa instinktima lovca”.[12] Njegova armijska grupa, koja je imala ogromnu prednost u artiljeriji, probila je ruske linije između Gorlica i Tarnova, a zatim nastavila dalje na istok. Rusi nisu imali vremena da uspostave efikasnu odbranu, a zauzimanjem Premslaa i Lemberga povratili su kontrolu nad većim dijelom istočne Galicije.[13] Udružena operacija bila je veoma pobjeda Centralnih sila, koje su napredovale 310 km, a Rusi su se ubrzo povukli iz cijele Poljske.

Makenzen je odlikovan Ordenom za zasluge sa hrastovim lišćem 3. juna 1915, a unaprijeđen je u čin feldmaršala 22. juna. Takođe je odlikovan Ordenom crnog orla, najvišim pruskim viteškim odlikovanjem, a dobio je i brojne počasti drugih njemačkim država i saveznika Njemačke, uključujući Veliki krst Vojnog reda Maksimilijana Jozefa 4. juna 1915, najviše bavarsko vojno odlikovanje.

Pohod na Srbiju[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Srbija u Prvom svetskom ratu
Spomenik poginulim srpskim vojnicima sa dvojezičnim epitafom na njemačkom i srpskom jeziku: „Ovde počivaju srpski junaci” (njem. Hier ruhen serbische Helden) na Košutnjaku.

Nova Armijska grupa Makenzen — koju su tada činili njemačka 11. armija, austrougarska 3. armija i bugarska 1. armija — u oktobru 1915. obnovila je pohod na Srbiju. Pohod je slomio efikasan vojni otpor u Srbiji, ali nije uspio uništiti srpsku vojsku, čija se polovina uspjela povući u albanske luke pod kontrolom sila Saveznica i poslije oporavka i ponovnog naoružavanja uz pomoć Francuske i Italije, ponovo stupila u borbe na Solunskom frontu.

Kada se Makenzen vratio u Beč, održana je svečana večera i lična audijencija kod cara i kralja Franca Jozefa, a Makenzen je odlikovan Krstom za vojne zasluge 1. klase sa dijamantima, jedinstvenim odlikovanjem za strance.

Čini se da je Makenzen izuzetno poštovao srpsku vojsku i Srbe uopšte. Prije stupanja u borbe sa Srbijom 1915, održao je govor pred svojim vojnicima:[14][15]

Vi ne polazite ni na italijanski, ni na ruski, ni na francuski front. Vi polazite u borbu protiv novog neprijatelja, opasnog, žilavog, hrabrog i oštrog. Vi polazite na srpski front i Srbiju, a Srbi su narod koji voli slobodu i koji se bori i žrtvuje do posljednjeg. Pazite da vam ovaj mali neprijatelj ne pomrači slavu i ne kompromituje dosadašnje uspjehe.

Pohod na Rumuniju[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Rumunija u Prvom svetskom ratu
Makenzen vrši smotru bugarskih trupa praćen prijestolonasljednikom Borisom (oko 1916).

Nakon što je Rumunija 15. avgusta 1916. objavila rat Austrougarskoj, Makenzen je dobio komandu nad armijskom grupom, koju si činile njemačke, austrougarske, bugarske i osmanske trupe, a za šefa štaba postavljen je Emil fon Hel. Trupe su se okupile u sjevernoj Bugarskoj, a zatim su napredovale ka Dobrudži. Do 8. septembra zauzeli su dva glavna utvrđenja na desnoj obali Dunava, prvo u jednom danu snagama koje su brojčano bile slabije od onih u utvrđenju, ali ih je nadjačala Makenzenova artiljerija. [16] Tada je armijska grupa, kojom je komandovao Falkenhajn, prodrla u Vlašku kroz prevoj Vulkan u transilvanijskim Karpatima dok je Makenzen prešao Dunav zauzimajući mostobrane na lijevoj obali kako bi zaštitio austrougarske inženjere koji su izgradili dugački pontonski most. Rumunska vojska i njeni ruski saveznici bili su prisiljeni na povlačenje između tih kliješta. Poslije tromjesečnih borbi, dvije trećine teritorije Rumunije okupirale su Centralne sile. Glavni grad Bukurešt je zauzet 6. decembra 1916, na Makenzenov 67. rođendan. Dojahao je na bijelom konju i uselio se u rumunski kraljevski dvor.[17]

Za to djelo, Makenzen je 9. januara 1917. odlikovan Velikim krstom Gvozdenog krsta, čime je postao jedan od samo pet nosioca ovog odlikovanja u Prvom svjetskom ratu. Pošto je sada nosio svako prusko odlikovanje, kajzer je odlučio da po njemu imenuje bojni krstaš, koji je postao prvi u novoj klasi.[18]

Makenzen je postao vojni guverner velikog dijela Rumunije (uglavnom Vlaške) koju su okupirale Centralne sile. Predložio je da njemačkog princa postavi za kralja Rumunije, ali inicijativa nije prošla. Njegova posljednja kampanja bio je pokušaj uništavanja rumunske vojske, koja je reorganizovana poslije ofanzive Kerenskog. Tokom bitke za Marašešti, obje strane su pretrpjele velike gubitke, ali je rumunska vojska iz sukoba izašla kao pobjednik. Makenzen je tvrdio da nikada nije poražen u bici i sigurno je bio najdosljedniji uspješni stariji general na obje strane u Prvom svjetskom ratu. Do decembra 1917, ruska vojska se raspala, a Rumunija je bila primorana da potpiše primirje u Fokšaniju, praćeno Bukureškim mirom. Poslije primirja, njega i 200.000 vojnika koje je poveo kućama, u Mađarskoj je opkolila saveznička vojska generala Luja Franšea d’ Eperea sačinjena od srpskih jedinica, a do novembra 1919. nalazio se u vojnom zarobljeništvu u Futogu u Srbiji.[19] Bio je jedan od 896 Nijemaca na savezničkom spisku optuženih za ratne zločine, kojoj je na kraju dozvoljeno da zastari.

Poslijeratna karijera[uredi | uredi izvor]

Makenzen se povukao iz vojske do 1920. godine. Iako se suprotstavljao zaključenju Versajskog sporazuma i novoosnovanom parlamentarnom sistemu Vajmarske republike, u početku je izbjegavao javne kampanje. Predomislio se oko 1924. i počeo da upotrebljava svoj lik ratnog junaka za podršku desničarskim monarhističkim i nacionalističkim grupama. Rutinski se pojavljivao u svojoj staroj husarskoj uniformi i postao vrlo aktivan u provojnim organizacijama konzervativne revolucije, naročito u Štalhemu i Šlifenovom društvu, zagovarajući legendu o ubodu u leđa i otvoreno podržavajući ubistvo ministra Matijasa Ercbergera 1921. godine.

Tokom predsjedničkih izbora 1932. godine, Makenzen je podržao Paula fon Hindenburga protiv Adolfa Hitlera, čijim se političkim vještinama i pored toga divio. Nakon što je Hitler došao na vlast januara 1933. godine, Makenzen je postao vidljiva, mada samo simbolična, pristalica nacističkog režima. Jedna od svečanih posjeta dovela ga je u Pasau, gdje je dočekan kao junak.[20] Makenzenov prepoznatljiv javni profil, u njegovoj crnoj husarskoj uniformi, prepoznala je čak i kompanija Hauser-Elastolin, koja je proizvela njegovu figuricu od 7 cm u sastavu Elastolin kompozicije vojnika. Njegova slava i poznata uniforma stvorile su dvije odvojene jedinice Trećeg rajha koje su usvojile crnu uniformu sa značkama u obliku mrtvačke glave: Pancervafe, koji je polagao pravo na tradiciju carske konjice, i Šucštafel. Vlada je Makenzenu u oktobru 1935. godine dodijelila brandenburški posjed u Brisovu kao priznanje za njegove zasluge.


Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Zabecki, David T. (2014). Germany at War: 400 Years of Military History [4 volumes]: 400 Years of Military History (na jeziku: engleski). ABC-CLIO. str. 808. ISBN 978-1-59884-981-3. 
  2. ^ Cecil, Lamar (1970). „The Creation of Nobles in Prussia, 1871—1918”. The American Historical Review (na jeziku: engleski). 75 (3): 794. ISSN 0002-8762. JSTOR 1854529. doi:10.2307/1854529. Pristupljeno 3. 6. 2021. ; Silberstein, Gerard E. (1967). „The Serbian Campaign of 1915: Its Diplomatic Background”. The American Historical Review (na jeziku: engleski). 73 (1): 51—69. ISSN 0002-8762. JSTOR 1849028. doi:10.2307/1849028. Pristupljeno 3. 6. 2021. 
  3. ^ Schwarzmüller 1995, str. 17–29.
  4. ^ Schwarzmüller 1995, str. 34.
  5. ^ Schwarzmüller 1995, str. 49.
  6. ^ a b Schwarzmüller 1995, str. 65.
  7. ^ Wegner 1993, str. 97–98.
  8. ^ Wegner 1993, str. 131, 463.
  9. ^ Wegner 1993, str. 80.
  10. ^ Jonas, Klaus W. (1961). The Life of Crown Prince William (na jeziku: engleski). Routledge & K. Paul. str. 70. Pristupljeno 7. 6. 2021. 
  11. ^ Showalter, Dennis E. (1991). Tannenberg : clash of empires (na jeziku: engleski). Hamden, Conn.: Archon Books. str. 178. ISBN 978-0208022523. 
  12. ^ Schwarzmüller 1995, str. 105.
  13. ^ DiNardo, Richard L. (2010). Breakthrough: The Gorlice-Tarnow Campaign, 1915: The Gorlice-Tarnow Campaign, 1915 (na jeziku: engleski). ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-08183-5. Pristupljeno 6. 6. 2021. 
  14. ^ Schwarzmüller 1995, str. 124–125.
  15. ^ „Počast braniocima Beograda od prekaljenog feldmaršala”. Uprava za saradnju s dijasporom i Srbima u regionu (na jeziku: srpski). 13. 7. 2014. Pristupljeno 7. 6. 2021. [mrtva veza]
  16. ^ Stone, Norman (1998) [1971]. The Eastern Front 1914-1917Neophodna slobodna registracija. London: Penguin. str. 277–281. ISBN 9780140267259. 
  17. ^ Gilbert, Martin (1994). The First World War: A Complete HistoryNeophodna slobodna registracija. New York: Henry Holt and Company. str. 302. ISBN 080501540X. 
  18. ^ Müller, Georg Alexander von; Görlitz, Walter (1964). The Kaiser and His Court: The Diaries, Note Books, and Letters of Admiral Georg Alexander Von Müller, Chief of the Naval Cabinet, 1914-1918 (na jeziku: engleski). Harcourt, Brace & World. str. 222. Pristupljeno 7. 6. 2021. 
  19. ^ Schwarzmüller 1995, str. 170 and 178.
  20. ^ Rosmus, Anna (2015). Hitlers Nibelungen : [Niederbayern im Aufbruch zu Krieg und Untergang] (na jeziku: nemački). Grafenau. str. 111f. ISBN 978-3938401323. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

August fon Makenzen na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Аугуст_фон_Макензен&oldid=27687199”