Baranja
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Baranja | |
|---|---|
 Mapa Baranje u geografskim granicama. | |
| Najveći gradovi | Pečuj Komlo Mohač |
| Država | Mađarska Hrvatska |
| Region | Južna prekodunavska regija kontinentalna Hrvatska |
| Administrativna jedinica | Baranjska županija Osječko-baranjska županija |
| Stanovništvo | 407.448 (u Mađarskoj) 42.633 (u Hrvatskoj) |
Baranja je geografski region, podeljen između Hrvatske i Mađarske. U Mađarskoj je ovaj region administrativno organizovan kao Baranjska županija (glavni grad: Pečuj), dok je u Hrvatskoj uključen u Osječko-baranjsku županiju (glavni grad: Osijek). Na istoku joj je granica Dunav, a na jugozapadu Drava. Severna i zapadna granica Baranje određena je administrativnom granicom Baranjske županije u Mađarskoj. Istorijski centar Baranje je grad Pečuj, koji je sada u Mađarskoj. Najveće naselje i centar dela Baranje u Hrvatskoj je gradić Beli Manastir.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U vreme vladavine rimskog imperatora Dioklecijana, Baranja je bila sastavni deo provincije Panonije. U drugoj polovini 6 veka prvi put se na teritoriji Baranje pominju Sloveni, koji su tada bili pod vlašću Avara. Od Avara su ih oslobodili Franci. U borbi između Ljudevita Posavskog i Franaka značajnu ulogu su imali Sloveni iz Baranje, koji su bili pod vlašću Ljudevita. Baranja kasnije ulazi u sastav slovenske države kneza Pribine i kneza Kocelja. U kasnijoj mađarskoj državi, baranjski Sloveni su uspeli da se održe i ostanu značajan društveno-politički faktor. U 15 veku je počela seoba Srba sa južnih srpskih političkih teritorija u Baranju, a na početku 16 veka su Srbi u Baranji već predstavljali značajan faktor. U većoj meri naselili su se Srbi u Baranju za vreme vladavine Turaka. Kad je 1687. godine Austrija osvojila Baranju od Turaka, pokušale su nove vlasti da pokatoliče baranjske Srbe, ali su ovi pokušaji propali zbog doseljavanja novih Srba u velikoj seobi pod Arsenijem Čarnojevićem. 1695. dobili su Srbi u Baranji episkopiju sa sedištem u Mohaču. Odmah posle prestanka turske vladavine, razdeljeni su u Baranji veliki kompleksi zemlje različitim svetovnim i crkvenim velikašima; tako je princ Eugen Savojski dobio Belje, a Veterani Dardu. Za vreme Rakocijevog ustanka, baranjski Srbi su mnogo stradali od ruke mađarskih ustanika, kuruca. Tokom 18 veka sprovođena je kolonizacija Nemaca, a od Austrougarske nagodbe (1867), pa nadalje, i kolonizacija Mađara. Baranja je bila obuhvaćena proklamovanim granicama Srpske Vojvodine iz 1848. godine, ali srpske oružane snage nisu uspele da uspostave kontrolu nad ovom regijom.
Prilikom određivanja konačne granice između Kraljevstva SHS i Mađarske (1920. godine), teritorija Baranje je podeljena između ove dve države.
Baranja je u Kraljevini SHS bila podeljena na dva sreza: Batina i Darda. Prema popisu stanovništva države SHS od 31/1 1921, u oba ova sreza bilo je ukupno 49.694 stanovnika, od toga:
Po veroispovesti: pravoslavnih 6.782, katolika 35.343, evangelista 6.856.
Između 1918. i 1922. godine, Baranja je bila u sastavu Bačke županije, između 1922 i 1929. u sastavu Bačke oblasti, a između 1929 i 1941 u sastavu Dunavske banovine.
Okupirana je od strane Sila Osovine 1941. godine i priključena Hortijevoj Mađarskoj.
1945. godine, kada su utvrđivane granice između republika, odlukom Komisije Politbiroa CK KPJ, koja je utvrđivala granice između Hrvatske i Srbije i koju su sačinjavali Milovan Đilas u ime Srbije i Vicko Krstulović u ime Hrvatske, Baranja je pripojena Republici Hrvatskoj.
Između 1991. i 1995. godine, Baranja je bila deo Republike Srpske Krajine, a između 1995. i 1997. deo Sremsko-baranjske oblasti, kojom su upravljale Ujedinjene nacije. 1997. godine je Baranja inkorporirana u Republiku Hrvatsku i priključena Osječko-baranjskoj županiji.
-
Kneževina Donja Panonija, 9. vek -
Baranjska županija 1370. godine -
Etničko područje Južnih Slovena u Baranji između 16. i 18. veka (prema Jovanu Cvijiću i dr. Dušanu J. Popoviću) -
Proklamovane granice Srpske Vojvodine 1848. godine -
Banat, Bačka i Baranja 1918—1919. godine -
Bačka oblast, 1922—1929. godine -
Dunavska banovina 1931—1939. godine -
Vojvodina 1944—1945. godine -
Republika Srpska Krajina 1991—1995. godine -
Baranja u današnjoj Hrvatskoj (svetlo ljubičasta boja)
.png)
Demografija[uredi | uredi izvor]
Naseljena mesta Baranje u Hrvatskoj[uredi | uredi izvor]
| Grad ili opština | Naseljena mesta koja pripadaju datom gradu ili opštini |
|---|---|
| Beli Manastir | Beli Manastir, Branjin Vrh, Šećerana (Beli Manastir), Šumarina |
| Bilje | Bilje, Vardarac, Zlatna Greda, Kozjak, Kopačevo, Lug, Podunavlje, Tikveš |
| Darda | Darda, Mece, Uglješ, Uglješ |
| Draž | Batina, Gajić, Draž, Duboševica, Podolje, Topolje |
| Jagodnjak | Bolman, Jagodnjak, Majške Međe, Novi Bolman |
| Kneževi Vinogradi | Zmajevac, Jasenovac, Kamenac, Karanac, Kneževi Vinogradi, Kotlina, Mirkovac, Sokolovac, Suza |
| Petlovac | Baranjsko Petrovo Selo, Zeleno Polje, Luč, Novi Bezdan, Novo Nevesinje, Petlovac, Sudaraž, Torjanci, Širine |
| Popovac | Branjina, Kneževo, Popovac |
| Čeminac | Grabovac, Kozarac, Mitrovac, Novi Čeminac, Čeminac |
| Osijek | Podravlje, Tvrđavica |
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Ivić, Aleksa (1914). Istorija Srba u Ugarskoj od pada Smedereva do seobe pod Čarnojevićem (1459—1690). Zagreb.
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
- Krestić, Vasilije (2013). Srbi u Ugarskoj 1790-1918. Novi Sad: Matica srpska.
- Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Optiranje Srba u Mađarskoj 1920-1931. 1. Novi Sad: Matica Srpska.
- Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Spiskovi srpskih optanata u Mađarskoj 1920-1931. 2. Novi Sad: Matica Srpska.
- Mitrović, Andrej (1969). Jugoslavija na Konferenciji mira 1919-1920. Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika.
- Mitrović, Andrej (1975). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920: Prilog proučavanju jugoslovenske politike na Konferenciji mira u Parizu. Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine.
- Popović, Dušan J. (1957). Srbi u Vojvodini. knj. 1: Od najstarijih vremena do Karlovačkog mira 1699. Novi Sad: Matica srpska.
- Popović, Dušan J. (1959). Srbi u Vojvodini. knj. 2: Od Karlovačkog mira 1699 do Temišvarskog sabora 1790. Novi Sad: Matica srpska.
- Popović, Dušan J. (1963). Srbi u Vojvodini. knj. 3: Oo Temišvarskog sabora 1790 do Blagoveštenskog sabora 1861. Novi Sad: Matica srpska.
- Radojević, Mira (1996). „Srpsko-hrvatski spor oko Vojvodine 1918-1941” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 14 (2): 39—73.
- Golubović, Zvonimir (1987). „Denacionalizatorska politika mađarskog fašističkog okupatora u Bačkoj - prisilno iseljavanje i logorisanje - naseljavanje Bačke Mađarima iz drugih krajeva”. Zbornik Matice srpske za istoriju. 36: 91—129.
- Mirnić, Josip (1967). „Denacionalizatorska politika mađarskog okupatora u jugoslovenskim zemljama 1941”. Godišnjak Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. 10: 143—153.
- Petrović, Ilija (1994). Srpsko nacionalno vijeće Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Novi Sad: Cvetnik.
- Petrović, Ilija (1996). Od vijeća do republike: Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Novi Sad: Cvetnik.
- Horvat, Aleksandar (2013). Baranja 1918-1922. Novi Sad: Malo istorijsko društvo.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Turistička zajednica Baranje (jezik: hrvatski)
- Baranja.net Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. septembar 2007) (jezik: hrvatski)
- Baranya Megyei Önkormányzat (jezik: mađarski)
- Običaji i verovanja pravoslavnih Baranjaca ("Politika", 23. jul 1935), kao i 29. jul