Baster Kiton

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Baster Kiton
Lični podaci
Puno imeDžozef Frenk Kiton
Joseph Frank Keaton
Datum rođenja(1895-10-04)4. oktobar 1895.
Mesto rođenjaPikvej, Kanzas, SAD
Datum smrti1. februar 1966.(1966-02-01) (70 god.)
Mesto smrtiVudland Hils, Kalifornija, SAD
Porodica
SupružnikNatali Talmadž (1921—1932)
Mej Skriven (1933—1936)
Elenor Noris (1940—1966)
Rad
Bitne ulogeDžoni Grej u General
Zvanični veb-sajt
The International Buster Keaton Society
Veza do IMDb-a

Baster Kiton (engl. Buster Keaton) je bio američki filmski glumac i reditelj, rođen 4. oktobra 1895. godine u Pikveju (Kanzas), a preminuo je 1. februara 1966. godine u Vudland Hilsu (Kalifornija).[1]

Karijera[uredi | uredi izvor]

Bio je jedan od najznačajnijih komičara u istoriji filma a čovek koji se nikada ne smeje. Gegove je gradio na prividnoj ravnodušnosti. Sa roditeljima, već vrlo mlad, glumio je u vodviljskom pozorištu (1899–1917). Tu je stekao iskustvo u komičnim padovima, bezizražajnom licu i nenametljivom tempiranju. Prvi film Mesarski šegrt snimio je 1917. godine sa Fetijem Arbaklom. Tokom naredne dve godine (1917–1919) snimio je petnaest dvrorolnih filmova, od kojih je svaki kvalitetniji od prethodnog. Osnovao je sopstvenu producentsku kompaniju za koju je od 1920. do 1923. godine snimio devetnaest kratkometražnih filmova vrhunskog vizuelnog kvaliteta, uključujući Sedmica (One Week, 1920), Dečija kućica (The Playhouse, 1921), Čamac (The Boat, 1921), Pajkani (Cops, 1922) i Pilot balona (The Balloonatic, 1923). Ovi filmovi zbog svoje složene strukture i glatke montaže spadaju među najbolje filmove tog perioda. U svojim sjajno komponovanim dugometražnim filmovima Kiton je veliku pažnju posvetio lokacijama i mizanscenu i još više razvio osećaj za snimanje komičnih scena.

Za razliku od ostalih komičara nemog filma, Kitonov humor je proizlazio iz složenih i uverljivih dramskih situacija, kao što su porodične svađe u filmu Naše gostoprimstvo (Our Hospitality, 1923) i Parobrod Vili mlađi (Steamboat Bill Jr, 1928). Nakon uspostavljanja zapleta, usledio bi niz komplikovanih akrobatskih gegova, uz pomoć kojih bi Kitonov lik prolazio kroz veliki broj dramski povezanih događaja, koji završavaju urnebesnim vrhuncem. Ovi dinamični, ali precizni i neretko opasni gegovi bili su savršeno sastavljeni i tempirani.

Tokom ovih akrobacija čovek kamenog lica suprotstavljao se ogromnim rekvizitima kao što su voz, brod, vodopad, odron i polomljene nadstrešnice, ali i čitavim bataljonima progonitelja koji su se u poterama međusobno saplitali ili sudarali. Iako je Kiton svoje filmove često režirao zajedno sa Edijem Klajnom (Eddie Cline), za filmove poput Tri epohe (The Three Ages, 1923) Navigator (The Navigator), Sedam šansi (Seven Chances, 1925), Baster Kiton, bokserski šampion (Battling Butler, 1926) i Baster kao sportista (College, 1927), zaslužna je samo Kitonova kreativnost. Film General (The General, 1927), u kome je prikazano odvažno spasavanje otete lokomotive usred Građanskog rata, nesumnjivo je Kitonovo remek delo. I pored veštog spoja, autentične rekonstrukcije tog perioda, snimanja na otvorenim lokacijama, dramatične radnje i uzbudljive komedije, film nije postigao finansijski uspeh i Kiton je snimio još samo dva dugometražna filma za svoju produkcijsku kompaniju pre nego što je 1928. godine tu kompaniju preuzeo MGM.

U filmovima Šerlok mlađi (1924) i Snimatelj (1928) bavi se istraživanjem samog procesa kinematografije. Kasnije je glumio u Bulevaru sumraka (1950) i Svetlima pozornice (1952). Ipak tokom 1930-ih godina, komedija nije uspela da se prilagodi studijskom sistemu i Produkcijskom kodeksu. Ostatak Kitonove karijere obeležili su lični i profesionalni problemi koji su uticali da je njegova komedija ostala bez snage i poezije što je velikim delom bio i rezultat strogog studijskog sistema a ne zbog pojave zvučnog filma. Od svih komičara nemog filma, samo su Lorel i Hardi uspešno prešli na snimanje zvučnih filmova. Kitonovi filmovi su bili omiljeni među evropskim avangardnim umetnicima kao što su Jonesko, Lorka, Bunjuel, Dali i Beket. Tvrdi se da je Beket napisao Čekajući Godoa imajući Kitona u vidu. Kitonovi filmovi nisu postigli veliki uspeh kod američkih kritičara i publike. Kiton se i danas smatra jednom od najvećih zvezda nemih komedija. Njegove komedije se gledaju zbog prefinjenog nemog lakrdijaštva. Da Kiton, zajedno sa drugim nemim komičarima Langdonom i Lojdom postepeno padne u zaborav doprinele su filmske serije, serijali, eskapistički žanrovi poput horora, vesterna, melodrame i istorijske biografije (ili biografskog filma) koji su bili uspešni od 1930-ih godina. Slepstik komediju zamenila je vizuelna i verbalna oštroumnost vodvilja i burleske.

Privatni život i smrt[uredi | uredi izvor]

Baster Kiton je, 31. maja 1921. godine, oženio Natali Talmadž, sestru glumica Norma i Konstans Talmadž. Ona je sa njim glumila u filmu Naše gostoprimstvo. Imali su sinove Džozefa, zvanog Džejms[2], (2. jun 1922 - 14. februara 2007)[3], i Roberta (3. februar, 1924 - 19. jula 2009), a obojica su kasnije uzela prezime Talmadž.[4]

Nakon Robertovog rođenja, veza je naišla na poteškoće.[5] Natali je odlučila da ne želi više imati dece, što je dovelo do toga spavaju u različitim sobama. Njena finansijska ekstravagancija je bila još jedna faktor koji je uticao na raskol braka, pošto je ona trećinu zarade trošila na odeću. Baster Kiton se zabavljao sa glumicom Doroti Sebastijan početkom 1920-tih i Ketlin Kej[6] početkom 1930-tih. Nakon pokušaja da se pomire, Natali se 1932. godine razvela od njega.

Nakon što je došlo do razvoda i gubitka samostalnosti kao stvaraoca filmova, Kiton je počeo da tone u alkoholizam.[5] 1926. goidine potrošio je 300.000$ na kuću od 930 kvadratnih metara u Beverli Hilsu, a njeni vlasnici su kasnije bili Džejms Mejson i Keri Grant.[7]

Zvezda Bastera Kitona u Bulevaru Holivud u Los Anđelesu

Kiton je nakratko bio u bolnici za mentalno obolele. Pobegao je iz ludačke košulje uz pomoć trikova koje je naučio od Heri Hudinija[8]. 1933. godine, oženio je svoju medicinsku sestru Mej Šiven tokom alkoličarskog pohoda nakon kojeg je Kiton tvrdio da se ničeg ne seća. Šivenova je tvrdila da je saznala Kitonovo pravo ime tek nakon venčanja. Podnela je zahtev za razvod 1935. godine nakon što je zatekla Kitona sa Leom Klampit Suel, ženom milionera Bartona Suela[9], u hotelu u Santa Barbari. Oni su se razveli 1936. godine na Kitonovu veliku finansijsku štetu.[10]

Kiton je velike količine novca davao na terapije odvikavanje od alkohola. Pet godina nije pio.[8]

29. maja 1940. godine, Kiton ženi Elenor Noris (1918 - 1998), koja je 23 godine mlađa od njega. Smatrao ju je zaslužnom za spas njegovog života i njegove karijere.[11] Brak je trajao sve do njegove smrti.

Baster Kiton je preminuo od raka pluća 1. februara 1966. godine, u 70-oj godini života, u Vudland Hilsu, Kaliforniji. Iako mu je dijagnostifikovan karcinom u januaru iste godine, on nikom nije rekao da je bolestan. Kiton je mislio da se oporavlja od teškog oblika bronhitisa. Dok je poslednjih dana bio smešten u bolnici, sve vreme se šetao po sobi, želeći da ide kući. Sahranjen je na groblju u Holivud Hilsu, Kaliforniji.

Filmografija[uredi | uredi izvor]

Uloge
Godina
Srpski naziv
Izvorni naziv
Uloga
Napomena
1966. Smešne stvari su se dogodile na putu za Forum A Funny Thing Happened on the Way to the Forum Eronije
1966. War Italian Style General fon Kesler
1965. Film Čovek
1965. Sergeant Dead Head Pilot Blinken
1965. How to Stuff a Wild Bikini Bvana
1965. The Railrodder Čovek
1965. The Man Who Bought Paradise G. Blur
1964. Pajama Party Poglavica Truli Orao
1963. It's a Mad Mad Mad Mad World Džimi varalica
1963. The Triumph of Lester Snapwell Lester Snepvel
1960. The Adventures of Huckleberry Finn Lajon Tejmer
1956. Put oko sveta za 80 dana Around the World in 80 Days Kondukter u vozu
1952. Limelight Kalverov partner
1952. Paradise for Buster Baster
1950. The Misadventures of Buster Keaton Baster
1949. In the Good Old Summertime Hiki
1949. You're My Everything Batler
1949. The Lovable Cheat Gulard
1946. God's Country G. Bun ili staro platno
1945. She Went to the Races Portir
1945. That Night with You Kuvar brze hrane
1945. That's the Spirit L.M.
1944. San Diego I Love You Vozač autobusa
1944. Two Girls and a Sailor Bili Kirpov sin
1943. Forever and a Day Vilkins
1941. She's Oil Mine Baster Voters
1941. General Nuisance Piter Hedli Lamar, mlađi
1941. So You Won't Squawk Baster
1940. His Ex Marks the Spot Baster - suprug
1940. Li'l Abner Usamljeni prevarant
1940. The Villain Still Pursued Her Vilijam Dalton
1940. The Spook Speaks Baster
1940. New Moon Lulu
1940. The Taming of the Snood Baster Kiton
1940. Pardon My Berth Marks Dečko za novine
1940. Nothing But Pleasure Klerens Planket
1939. Mooching Through Georgia Homer Kob
1939. Pest from the West Gospodin
1937. Love Nest on Wheels Elmer
1937. Ditto Zaboravljeni čovek
1937. Jail Bait Kancelarijski dečko
1936. Mixed Magic Elmer "Hepi" Batervort
1936. The Chemist Elmer Tripl
1936. Blue Blazes Elmer
1936. Grand Slam Opera Elmer Bats
1936. Three on a Limb Elmer Braun
1935. The Timid Young Man Milton
1935. The E-Flat Man Elmer
1935. Tars and Stripes Šegrt Elmer Dulitl
1935. Hayseed Romance Elmer Dulitl
1935. One Run Elmer Elmer
1935. Palooka from Paducah Džim Dilc
1935. The Invader Leander Praudfut
1934. Le Roi des Champs-Elysees Baster Garner/Džim le Balafre
1934. Allez Oop Elmer
1934. The Gold Ghost Voli
1933. What! No Beer? Elmer Dž. Bats
1932. Speak Easily Profesor Timoleon Zanders Post
1932. The Passionate Plumber Elmer E. Tatl
1931. Casanova wider Willen Redži Irving
1931. Sidewalks of New York Homer Van Dajn Harmon
1931. The Slippery Pearls Agent
1931. Parlor, Bedroom and Bath Redžinald 'Redži' Irving
1930. Doughboys Elmer
1930. Free and Easy Elmer Bats
1929. The Hollywood Revue of 1929 Princeza Radža
1929. Spite Marriage Elmer
1928. Kamerman The Cameraman Buster
1928. Steamboat Bill, Jr. Vilijam Kenfild mlađi
1927. College Ronald
1927. General The General Džoni Grej
1926. Battling Butler Alfred Batler
1925. Go West Bez prijatelja
1925. The Iron Mule Indijanac
1925. Seven Chances Džejms "Džimi" Šenon
1924. Navigator The Navigator Rolo Tredvej
1924. Šerlok Mlađi Sherlock Jr. Šerlok Mlađi
1923. Naše gostoprimstvo Our Hospitality Vili Mekej
1923. Three Ages Dečak
1923. The Love Nest Baster Kiton
1923. The Balloonatic Mladić
1922. Daydreams Mladić
1922. The Electric House Baster Kiton
1922. The Frozen North Loš čovek
1922. The Blacksmith Pomoćnik kovača
1922. My Wife's Relations Suprug
1922. Cops Mladić
1922. The Paleface Mali šef Pejlfejs
1921. The Boat Brodograditelj
1921. The Play House Više uloga
1921. The Goat Baster Kiton
1921. The 'High Sign' Naš heroj
1921. Hard Luck Suicidalan dečak
1921. The Haunted House Službenik u banci
1920. Neighbors Dečak
1920. The Scarecrow Zemljoradnik
1920. Convict 13 Golfer koji je postao kriminalac/Stražar
1920. The Saphead Berti "Jagnje" Van Alstin
1920. The Round-Up Indijanac
1920. One Week Mladoženja
1919. The Garage Mehaničar/Vatrogasac
1919. The Hayseed Menadžer
1919. Back Stage Pozorišni radnik
1918. The Cook Konobar
1918. Good Night, Nurse! Dr Hampton/Žena sa kišobranom
1918. Moonshine Poreski službenik
1918. The Bell Boy Portir
1918. Out West Šerif/Vlasnik salona
1917. A Country Hero Vodviljski umetnik
1917. Coney Island Rival/Policajac sa brkovima
1917. Oh Doctor! Džunior Holpok
1917. His Wedding Night Dostavljač
1917. The Rough House Baštovan/Dostavljač/Policajac
1917. The Butcher Boy Baster

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Buster Keaton | Biography, Movies, Assessment, & Facts”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-02-05. 
  2. ^ Smit, Imogen Sara (2008-09-01). Baster Kiton: Istrajnost komedije (na jeziku: engleski). Gambit izdavaštvo. ISBN 978-0-9675917-4-2. 
  3. ^ Univerzitet Južnog Misisipija, Univerzitetske bibolioteke (2015-08-24). „Talmadž (Judžin) pamfleti”. dx.doi.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-06. 
  4. ^ „Melisa Talmadž Koks (Baster Kitonova unuka)”. web.archive.org (na jeziku: engleski). 2015-12-08. Arhivirano iz originala 08. 12. 2015. g. Pristupljeno 2021-07-06. 
  5. ^ a b Flejg, Pol (2016), Veliko kameno lice uništeno: From Od priče Bastera Kitona do filma (na jeziku: engleski), Palgrejv Mekmilan UK, str. 127—139, ISBN 978-1-137-40732-0, Pristupljeno 2021-07-06 
  6. ^ Mekfirson, Edvard (2011-03-17). Baster Kiton: Oluja u ravnom šeširu (na jeziku: engleski). Fejber & Fejber. ISBN 978-0-571-27880-0. 
  7. ^ „Beverli Hils istorijski resuri” (PDF) (na jeziku: engleski). 
  8. ^ a b Foks, Čarli. „Baster Kitonov lek”. Kabinet časopis (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-06. 
  9. ^ „Baster Kitonova žena traži razvod”. Riding Igl (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-06. 
  10. ^ Dardis, Tom (1979). „Kiton: čovek koji nije poklekao” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-06. 
  11. ^ Kiton, Baster; Kiton, Elenor; Vens, Džefri. Baster Kiton zapamćen (na jeziku: engleski). Heri N. Abrams. ISBN 978-0-8109-4227-1. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Agee, James, "Comedy's Greatest Era" from Life (September 5, 1949), reprinted in Agee on Film (1958) McDowell, Obolensky, (2000) Modern Library
  • Keaton, Buster (with Charles Samuels), My Wonderful World of Slapstick (1960) Doubleday
  • Blesh, Rudi, Keaton. The Macmillan Company. 1966. ISBN 978-0-02-511570-5.
  • Lahue, Kalton C., World of Laughter: The Motion Picture Comedy Short, 1910–1930 (1966) University of Oklahoma Press
  • Lebel, Jean-Patrick (fr), Buster Keaton (1967) A.S. Barnes
  • Brownlow, Kevin, "Buster Keaton" from The Parade's Gone By (1968) Alfred A. Knopf, (1976) University of California Press
  • McCaffrey, Donald W., 4 Great Comedians: Chaplin, Lloyd, Keaton, Langdon (1968) A.S. Barnes
  • Robinson, David, Buster Keaton (1969) Indiana University Press, in association with British Film Institute
  • Robinson, David, The Great Funnies: A History of Film Comedy (1969) E.P. Dutton
  • Durgnat, Raymond, "Self-Help with a Smile" from The Crazy Mirror: Hollywood Comedy and the American Image (1970) Dell
  • Maltin, Leonard, Selected Short Subjects (first published as The Great Movie Shorts, 1972) Crown Books, (revised 1983) Da Capo Press
  • Gilliatt, Penelope, "Buster Keaton" from Unholy Fools: Wits, Comics, Disturbers of the Peace (1973) Viking
  • Mast, Gerald, The Comic Mind: Comedy and the Movies (1973, 2nd ed. 1979) University of Chicago Press
  • Kerr, Walter, The Silent Clowns. Alfred A. Knopf, (1990) Da Capo Press. 1975. ISBN 978-0-394-46907-2.
  • Anobile, Richard J. (ed.), The Best of Buster: Classic Comedy Scenes Direct from the Films of Buster Keaton (1976) Crown Books
  • Yallop, David, The Day the Laughter Stopped: The True Story of Fatty Arbuckle (1976) St. Martin's Press
  • Byron, Stuart and Weis, Elizabeth (eds.), The National Society of Film Critics on Movie Comedy (1977) Grossman/Viking
  • Moews, Daniel, Keaton: The Silent Features Close Up (1977) University of California Press
  • Everson, William K., American Silent Film (1978) Oxford University Press
  • Maltin, Leonard, The Great Movie Comedians (1978) Crown Books
  • Dardis, Tom, Keaton: The Man Who Wouldn't Lie Down (1979) Scribners, (2004) Limelight Editions
  • Benayoun, Robert, The Look of Buster Keaton (1983) St. Martin's Press
  • Staveacre, Tony, Slapstick!: The Illustrated Story (1987) Angus & Robertson Publishers
  • Edmonds, Andy, Frame-Up!: The Shocking Scandal That Destroyed Hollywood's Biggest Comedy Star Roscoe "Fatty" Arbuckle (1992) Avon Books
  • Kline, Jim, The Complete Films of Buster Keaton (1993) Carol Pub. Group
  • Meade, Marion, Buster Keaton: Cut to the Chase (1995) HarperCollins
  • Rapf, Joanna E. and Green, Gary L., Buster Keaton: A Bio-Bibliography (1995) Greenwood Press
  • Scott, Oliver Lindsey, Buster Keaton: the little iron man (1995) Buster Books
  • Oldham, Gabriella, Keaton's Silent Shorts: Beyond the Laughter (1996) Southern Illinois University Press
  • Horton, Andrew, Buster Keaton's Sherlock Jr. (1997) Cambridge University Press
  • Bengtson, John, Silent Echoes: Discovering Early Hollywood Through the Films of Buster Keaton (1999) Santa Monica Press
  • Knopf, Robert (1999). The Theater and Cinema of Buster Keaton. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-00442-6. 
  • Keaton, Eleanor and Vance, Jeffrey Buster Keaton Remembered. Harry N. Abrams. 2001. ISBN 978-0-8109-4227-1.
  • Mitchell, Glenn, A–Z of Silent Film Comedy (2003) B.T. Batsford Ltd.
  • McPherson, Edward (2005). Buster Keaton: Tempest in a Flat Hat. Newmarket Press. ISBN 978-1-55704-665-9. 
  • Neibaur, James L., Arbuckle and Keaton: Their 14 Film Collaborations (2006) McFarland & Co.
  • Neibaur, James L., The Fall of Buster Keaton: His Films for MGM, Educational Pictures, and Columbia (2010) Scarecrow Press
  • Neibaur, James L. and Terri Niemi,Buster Keaton's Silent Shorts (2013) Scarecrow Press
  • Oderman, Stuart, Roscoe "Fatty" Arbuckle: A Biography of the Silent Film Comedian (2005) McFarland & Co.
  • Keaton, Buster, Buster Keaton: Interviews (Conversations with Filmmakers Series) (2007) University Press of Mississippi
  • Brighton, Catherine, Keep Your Eye on the Kid: The Early Years of Buster Keaton (2008) Roaring Brook Press (An illustrated children's book about Keaton's career)
  • Smith, Imogen Sara (2008). Buster Keaton: The Persistence of Comedy. Gambit Publishing. ISBN 978-0-9675917-4-2. 
  • Carroll, Noel, Comedy Incarnate: Buster Keaton, Physical Humor, and Bodily Coping (2009) Wiley-Blackwell

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Baster Kiton na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бастер_Китон&oldid=27553754”