Bejrut
 | Ovom članku potrebni su dodatni izvori zbog proverljivosti. (februar 2020) |
| Bejrut بيروت | |
|---|---|
 Bejrut | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Liban |
| Guvernorat | Bejrut |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2012. | 1.900.000 |
| — gustina | 95.000 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 33° 53′ 00″ S; 35° 30′ 00″ I / 33.883333° S; 35.5° I |
| Vremenska zona | UTC+2, leti UTC+3 |
| Aps. visina | 0 m |
| Površina | 20 km2 |
  Bejrut Bejrut na karti Libana | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Bilal Hamad |
| Pozivni broj | 961 |
| Veb-sajt | |
| beirut.gov.lb | |
Bejrut (arap. بيروت, Bayrūt, franc. Beyrouth) je glavni, najveći grad i najveća luka Libana.[1] Prema proceni iz 2005. u gradu je živelo 1.251.739 stanovnika, a sa prigradskim naseljima 2,1 miliona stanovnika.
Bejrut je komercijalni centar regiona i smatra se Parizom Bliskog istoka zbog svoje kosmopolitske atmosfere, posebno pre početka Libanskog građanskog rata.
Kancelarija Ujedinjenih nacija za Ekonomska i socijalna pitanja za region Zapadne Azije smeštena je u Bejrutu. Međunarodna radnička organizacija (ILO), kao i regionalna kancelarija za arapske države Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESKO) je takođe smeštena u Bejrutu. Arapska Organizacija avio-prevoznika ima sedište u Bejrutu.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Bejrut se oslanja na lanac planina koje se zajedničkim imenom nazivaju planina Liban i nalaze se na obali koja gleda na Mediteran. Bejrut se nalazi na 33°54′″N, 35°31′″E (33.90, 35.5333). Veći i poznati gradovi severno od Bejruta su Biblos i Tripoli, a južno Sidon i Tir.
Klima[uredi | uredi izvor]
| Klima Aerodrom Bejrut | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 27,9 (82,2) |
30,5 (86,9) |
36,6 (97,9) |
39,3 (102,7) |
39,0 (102,2) |
40,0 (104) |
40,4 (104,7) |
39,5 (103,1) |
37,5 (99,5) |
37,0 (98,6) |
33,1 (91,6) |
30,0 (86) |
40,4 (104,7) |
| Maksimum, °C (°F) | 17,4 (63,3) |
17,5 (63,5) |
19,6 (67,3) |
22,6 (72,7) |
25,4 (77,7) |
27,9 (82,2) |
30,0 (86) |
30,7 (87,3) |
29,8 (85,6) |
27,5 (81,5) |
23,2 (73,8) |
19,4 (66,9) |
24,3 (75,7) |
| Prosek, °C (°F) | 14,0 (57,2) |
14,0 (57,2) |
16,0 (60,8) |
18,7 (65,7) |
21,7 (71,1) |
24,9 (76,8) |
27,1 (80,8) |
27,8 (82) |
26,8 (80,2) |
24,1 (75,4) |
19,5 (67,1) |
15,8 (60,4) |
20,9 (69,6) |
| Minimum, °C (°F) | 11,2 (52,2) |
11,0 (51,8) |
12,6 (54,7) |
15,2 (59,4) |
18,2 (64,8) |
21,6 (70,9) |
24,0 (75,2) |
24,8 (76,6) |
23,7 (74,7) |
21,0 (69,8) |
16,3 (61,3) |
12,9 (55,2) |
17,7 (63,9) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 0,8 (33,4) |
3,0 (37,4) |
0,2 (32,4) |
7,6 (45,7) |
10,0 (50) |
15,0 (59) |
18,0 (64,4) |
19,0 (66,2) |
17,0 (62,6) |
11,1 (52) |
7,0 (44,6) |
4,6 (40,3) |
0,2 (32,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 154 (6,06) |
127 (5) |
84 (3,31) |
31 (1,22) |
11 (0,43) |
1 (0,04) |
0,3 (0,012) |
0 (0) |
5 (0,2) |
60 (2,36) |
115 (4,53) |
141 (5,55) |
730 (28,74) |
| Dani sa kišom | 12 | 10 | 8 | 5 | 2 | 2 | 0,04 | 0,1 | 1 | 4 | 7 | 11 | 62 |
| Relativna vlažnost, % | 64 | 64 | 64 | 66 | 70 | 71 | 72 | 71 | 65 | 62 | 60 | 63 | 66 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 131 | 143 | 191 | 243 | 310 | 348 | 360 | 334 | 288 | 245 | 200 | 147 | 2.940 |
| Izvor #1: Pogodaiklimat.ru[2] | |||||||||||||
| Izvor #2: Danish Meteorological Institute (sun 1931–1960)[3] | |||||||||||||
| Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Avg | Sep | Okt | Nov | Dec |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 18,5 °C (65,3 °F) | 17,5 °C (63,5 °F) | 17,5 °C (63,5 °F) | 18,5 °C (65,3 °F) | 21,3 °C (70,3 °F) | 24,9 °C (76,8 °F) | 27,5 °C (81,5 °F) | 28,5 °C (83,3 °F) | 28,1 °C (82,6 °F) | 26,0 °C (78,8 °F) | 22,6 °C (72,7 °F) | 20,1 °C (68,2 °F) |
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvo pojavljivanje imena Bejrut datira još iz vremena Feničana koji su gradu dali ime Berut, što u prevodu znači bunari. Istorijske reference na grad datiraju još iz 15. veka p. n. e. Jedan od najstarijih zajednica je bilo na jednom malom ostrvu usred reke, koja je vremenom pronašla drugi tok i presušila. U antičko vreme grad je bio poznat kao Berutus (ovo ime se može naći na listi tradicionalnih grčkih geografskih imena).
Godine 140. p. n. e. grad je potpuno uništio Diodotus Trifon u borbi sa Antiokom za tron Seleukidske monarhije. Bejrut je nakon toga izgrađen u helenističkom stilu, i preimenovan u ime tadašnje seleukidske kraljice. Grad je tek temeljno počeo da biva istraživan nakon završetka građanskog rata, kada su 1991. godine arheološka mesta bila po prvi put otvorena za javnost i proučavanje. 1994. godine utvrđeno je da jedna od popularnih ulica današnjeg Bejruta prati u osnovi ulicu koja datira još iz vremena helenizma.
Kovani novac iz 1. veka p. n. e. je kovan na jednoj strani sa likom boginje Fortune, dok je na drugoj simbol grada, sidro oko koga je obavijen delfin. Ovaj simbol je kasnije ovekovečio slikar Aldus Manitus u 15. veku n. e. iz Venecije. Rimljani su od grada napravili koloniju u 1. veku n. e. U to vreme, Bejrutska škola prava je bila jedna od najpoznatijih u Evropi, i Justinijan je proglasio ovu školu za jednu od tri najvažnije u Rimskom carstvu 533. godine n. e. Dva najpoznatija pravnika tog vremena, Papinijan i Ulpijan, obojica poreklom Feničani, su predavali pravo u ovoj školi. Usled katastrofalnog zemljotresa 551. godine n. e., studenti su premešteni u grad Sidon.
Bejrut je pao u ruke Arapa 635. godine n. e. Od 1110. godine do 1291. godine Bejrutom su vladali Krstaši. Nakon odlaska Krstaša, Bejrutom su vladali broj lokalni emiri. Jedan od njih, Fakr ed−Din Maan II je sagradio bedeme oko grada u nadi da će ih to zaštiti od Turaka u 17. veku, ali su Turci osvojili Bejrut, koji je 1763. godine postao deo Osmanskog carstva. Tokom pokušaja da se oslobodi turske vlasti, i lokalnih paša Džezera i Abdulaha, broj stanovnika Bejruta je pao na oko 10.000.
Nakon što je Ibrahim paša zavladao Akom 1832. godine, Bejrut je započeo svoje modernizovanje. 1888. godine Bejrut je proglašen glavnim gradom vilajeta Sirije, u koji su spadali i sandžaci Letakije, Tripolija, Aka i doline Beka. Bejrut je takođe postao religijski centar i postojali su mnogobrojni pokušaji da se stanovnici preobraze iz jedne religije u drugu. Nakon masakra hrišćana 1860. godine Evropa je uzela to za povod da se direktno umeša u unutrašnja zbivanja Bliskog istoka. U to isto vreme su osnovani prvi univerziteti u gradu, i evropske kompanije su se utrkivale oko uticaja nad gradom, britanska kompanija je izgradila moderan vodovodni sistem, dok su francuski inženjeri sagradili električni sistem, time osvetlivši Bejrut i izgradili modernu luku 1894. godine, kojoj je glavna relacija bila Bejrut−Marselj. 1907. godine Francuzi izgrađuju železničku liniju Bejrut−Damask. U ovo doba francuski uticaj premašuje uticaje svih drugih evropskih država koje su imale interese u regionu. 1911. godine engleska enciklopedija Britanika objavljuje prve brojeve inter−religijske zajednice u gradu: 36.000 muslimana, 77.000 hrišćana, 2.500 Jevreja, 400 Druza i 4.100 stranaca.
Nakon kolapsa Osmanskog carstva i nakon završetka Prvog svetskog rata, Bejrut, zajedno sa ostatkom Libana, dat je na upravljanje Francuskoj. Francuska administracija je pokazala veliko interesovanje za jačanje hrišćanstva u regionu. Nakon završetka Drugog svetskog rata, Liban je postao nezavisan, i Bejrut postaje glavni grad novonastale države. Bejrut je bio intelektualni i komercijalni centar arapske kulture sve do 1975. godine, kada započinje Libanski građanski rat. Tokom rata Bejrut je podeljen na muslimanski i hrišćanski deo, dok je centar grada, nekadašnji kulturni i komercijalni centar, postao ničija zemlja. Mnogi od poznatih i slavnih stanovnika grada su emigrirali u druge zemlje. 1982. godine Bejrut trpi tešku opsadu od strane izraelskih snaga.
Nakon završetka rata 1989. godine Libanci vredno saniraju Bejrut i grad polagano dobija natrag svoje mesto kao kulturni i komercijalni centar Bliskog istoka. Svetski priznat modni kreator Eli Sab živi u Bejrutu. Grad je bio domaćin Košarkaškom šampionatu Azije, kao i Fudbalskom šampionatu Azije. Bejrut je takođe već dva puta uspešno bio domaćin Izboru Mis Evrope.
Godine 2005. ubistvo bivšeg premijera Rafika Haririja je šokiralo celu naciju. Nakon odlaska sirijskih vojnika, aprila 2005. godine, Bejrut je napokon postao zvanično slobodan od sirijskog uticaja.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
| Godina |
|---|
| Stanovništvo |
Religija[uredi | uredi izvor]
Bejrut je jedan od najraznolikijih gradova Bliskog istoka u pogledu religije i kulture. U Bejrutu se mogu naći hrišćani (Maroniti, pravoslavci, jermenski pravoslavci, jermenski katolici, rimokatolici, protestanti), Muslimani (suniti i šiiti) i Druzi. Veliki broj Jevreja je emigrirao u SAD pre i tokom Libanskog građanskog rata koji je počeo 1975. godine i trajao do ranih 90−tih.
Bejrut je bio potpuno razoren tokom građanskog rata i podeljen na muslimanski, zapadni deo i hrišćanski, istočni deo. Danas je grad ponovo ujedinjen i izgrađen i u pogledu moderne arhitekture i uopšte načina života predstavlja balans hrišćanstva i islama. Ovde postoji Saborna crkva sv. Đorđa (Bejrut).
Privreda[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Aerodrom, koji je situiran u južnom delu grada, je nekada bio poznat kao Bejrutski međunarodni aerodrom, ali je 2005. godine ime promenjeno u Međunarodni aerodrom Rafik Hariri u znak na sećanja na ubijenog bivšeg premijera. Kopneno, grad je povezan autobuskim linijama sa svim većim gradovima u Libanu, kao i većim gradovima u obližnjoj Siriji. Autobusi koji putuju ka severu zemlje i Siriji polaze sa autobuske stanice Čarls Helo, blizu gradske luke, dok oni za severni deo zemlje i dolinu Beka polaze sa stanice Kola u centru grada.
Međunarodni transport je omogućen brojnim autobuskim linijama i linijskim taksijima koji imaju određene rute, ali se takođe mogu iznajmiti i privatni autobusi. Kao i u svim velikim gradovima, u ranim jutarnjim i popodnevnim časovima saobraćajna gužva u gradu je velika.
U Bejrutu postoje dve transportne kompanije, jedna u državnom, Office des Chemins de Fer et des Transports en Commun (OCFTC), druga u privatnom vlasništvu Kompanija Libanskog Društva (LCC).
U poslednje vreme govori se i o ponovnom oživljavanju železnice kojom bi ponovo proradila pruga Bejrut-Damask (glavni grad Sirije).
Grad takođe ime najveću luku na istočnom Mediteranu. Namera je da luka postane glavna veza za dalja putovanja usmerena ka Siriji, Jordanu, Iraku i zemljama Zaliva (Zalivske zemlje).
Turizam[uredi | uredi izvor]
Pre početka građanskog rata, Bejrut je bio popularan među stranim turistima i poznati kao Pariz Bliskog istoka, sa velikim brojem lanaca stranih hotela i veoma živahnim noćnim provodom. Nakon završetka rata, grad je u velikoj meri izgrađen i jedan od ciljeva gradske vlade je da Bejrut napravi ponovo poželjenim stranim turistima. Dok su unutrašnji gradovi i mesta prilično konzervativna, zapadnjački način odevanja (haljine, kratke suknje i šorcevi) je uobičajen u Bejrutu, osim u crkvama i džamijama.
Za one koji su željni avanture i istorije, blizu grada postoji veliki broj arheoloških iskopina, Balbek i Biblos, za koje se smatra da su najstarija naseljena mesta u pogledu kontinuiteta na svetu. Tokom zimskih meseci skijanje je jedan od glavnih sportova na Planini Liban, na kojoj se nalazi prestižan rekreacioni centar Faraja Mzar Kfardebian (Faraya Mzaar Kfardebian).
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
U današnjem Bejrutu se nalazi 21 ustanova visokog obrazovanja, uključujući i Univerzitet Balamanda, Američki Univerzitet Bejruta, Libansko−Američki Univerzitet (inače prvi univerzitet na Bliskom istoku u kojem su žene mogle da studiraju), Univerzitet Svetog Džozefa (Université de Saint-Joseph), Globalni Univerzitet, Hajgazian Univerzitet, Libanski Univerzitet, Američki Univerzitet nauke i tehnologije, Univerzitet Bliskog istoka, Arapski univerzitet i Kanadska akademija tehnologije na Bliskom istoku.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Kairo
Istanbul
Aman
Atina
Damask
Dubai
Jerevan
Los Anđeles
Lion- Marselj
Moskva
Kvebek
Trst- Montreal
Buenos Ajres
Meksiko Siti
Bagdad
Tripoli
Karači
Rio de Žaneiro- Il de Frans
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 120. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Climate of Beirut” (na jeziku: ruski). Weather and Climate (Pogoda i klimat). Arhivirano iz originala 21. 5. 2019. g. Pristupljeno 21. 5. 2019.
- ^ Cappelen, John; Jensen, Jens. „Libanon – Beyrouth” (PDF). Climate Data for Selected Stations (1931–1960) (na jeziku: Danish). Danish Meteorological Institute. str. 167. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 2. 3. 2013.
- ^ „Monthly Beirut water temperature chart”. seatemperature.org. Pristupljeno 20. 1. 2014.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hall, Linda Jones (2004), Roman Berytus: Beirut in Late Antiquity.
- Head, Barclay; et al. (1911), „Phoenicia”, Historia Numorum (2nd izd.), Oxford: Clarendon Press, str. 788—801.
- Kassir, Samir (2003), Histoire de Beyrouth, Fayard. (jezik: francuski)
- Kassir, Samir (2010), Beirut, Berkeley: University of California Press.
- Mansel, Philip (2010), Levant: Splendour and Catastrophe on the Mediterranean, London: John Murray, ISBN 978-0-7195-6707-0
- Talbert, Richard, Barrington Atlas of the Greek and Roman World, str. 69, ISBN 978-0-691-03169-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Fotografije i opisi mesta, ljudi, okoline, ljudskih prava i kulture
- Drevni Bejrut/Berytus
- "Phoenicia's Roman school of law"
- „Centar Bejruta, obnovljen“
- Beirut City Guide
- Bejrut (Vikiatlas)
- Bejrut na sajtu Curlie
- Map of Beirut, 1936., Eran Laor Cartographich Collection, The National Library of Israel, Historic Cities Research Project. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. februar 2021)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
