Biblioteka

Ukoliko ste tražili nešto drugo, pogledajte članak Biblioteka (višeznačna odrednica).

Biblioteka Palate Burbon u Parizu

Biblioteka u Oksfordu (Engleska)

Aleksandrijska biblioteka

Unutrašnjost jedne biblioteke

Biblioteka ili knjižnica je sređena zbirka knjiga, po autorskom ili predmetnom katalogu, koja pripada privatnim licima ili državnim institucijama, ili ustanovama u kojima se čuvaju zbirke knjiga. Za najstariju biblioteku smatra se biblioteka egipatskog faraona Osimanziosa, koja se nalazila, po mišljenju jednih, u Memnoniumu, ili drugih - u Ramezijumu, u Memfisu. Najpoznatija egipatska biblioteka je čuvena Aleksandrijska biblioteka.

Najstarije biblioteke

Prve biblioteke nastale su pre više hiljada godina. Pri iskopavanju starog grada Ura, u Mesopotamiji, naučnici su otkrili glineni pečat. Bio je cilindričnog oblika s natpisima, i pripadao je prvoj biblioteci.

Već oko 700. god. prije nove ere narod Mesopotamije imao je dobro uređene biblioteke po svojim hramovima i palatama. Knjige su u tim bibliotekama bile glinene pločice ispisane klinastim pismom. Hiljade takvih pločica raspoređenih prema područjima nauke, sačinjavale su zbirke koje su predstavljale prve prave biblioteke. Jedna od njih tzv. Asurbanipalova biblioteka, s oko 22000 glinenih pločica, danas se čuva u Britanskom muzeju u Londonu.

I Egipćani su imali biblioteke koje su čuvali sveštenici po hramovima. Knjige su bile napravljene u obliku svitaka od papirusa. Najčuvenija biblioteka svih vremena bila je u Aleksandriji stvorena 300. godine pre nove ere. Imala je najmanje 70000 svitaka od papirusa.

Tipovi

Definicija biblioteke pesnika laureata Rite Dav na ulazu u Državnu biblioteku Mejna u Ogasti u Mejnu, Sjedinjene Države

Mnoge institucije prave razliku između cirkulirajuće ili pozajmljivačke biblioteke, gde se očekuje da će se materijal pozajmiti pokroviteljima, institucijama ili drugim bibliotekama, i referentne biblioteke u kojoj materijal ne posuđuje. Putujuće biblioteke, kao što su rane biblioteke na konjskom sedlu istočnog Kentakija i knjigomobili, uglavnom su pozajmljivačkog tipa. Savremene biblioteke često su mešavina oba tipa, tako da sadrže opštu zbirku za cirkulaciju, i referentnu zbirku koja je ograničena na prostor biblioteke. Takođe, digitalne kolekcije sve više omogućavaju širi pristup materijalu koji u mnogim slučajevima ne može da cirkuliraše u štampanom obliku, i to omogućava bibliotekama da prošire svoje zbirke čak i bez izgradnje većih objekata. Lamba (2019) je ojačao ovu ideju primetivši da „današnje biblioteke postaju sve više multidisciplinarne, kolaborativne i umrežene” i da će primena Veb 2.0 alata na biblioteke „ne samo povezati korisnike sa njihovom zajednicom i poboljšati komunikaciju, već će pomoći i bibliotekarima da promovišu aktivnosti, usluge i proizvode svoje biblioteke kako bi dosegli do njihovih sadašnjih i potencijalnih korisnika.”

Akademska biblioteka

Glavni članak: Visokoškolska biblioteka

Okrugla čitaonica Magan biblioteke, glavne univerzitetske biblioteke Kings koledža London, London, Engleska

Akademske biblioteke se uglavnom nalaze na fakultetima i univerzitetima i primarno služe studentima i osoblju te i drugih akademskih ustanova. Neke akademske biblioteke, posebno one u javnim ustanovama, dostupne su široj javnosti u celosti ili delimično.

Univerzitetska biblioteka Budimpešta, Mađarska

Visokoškolska biblioteke su one koje se nalaze u post-srednjoškolskim obrazovnim ustanovama, kao što su fakulteti i univerziteti. Njihova glavna funkcija je pružanje podrške u istraživanju i povezivanju resursa za studente i nastavnike obrazovne ustanove. Biblioteka obično obezbeđuje specifične izvore koji se tiču kurseva, kao što su kopije udžbenika i članaka koja se održavaju na „rezervaciji” (što znači da su oni pozajmljuju samo kratkoročno, obično u roku od nekoliko sati). Neke akademske biblioteke pružaju resurse koji obično nisu povezani sa bibliotekama, kao što je mogućnost pozajmljivanja laptopa, veb kamera ili naučnih kalkulatora.

Akademske biblioteke nude radionice i kurseve izvan formalnih, diplomiranih kurseva, koji bi trebalo da pruže studentima alate potrebne za uspeh u njihovim programima. Ove radionice mogu uključivati pomoć sa citatima, efikasnim tehnikama pretraživanja, bazama podataka časopisa i softverom za elektronsko citiranje. Ove radionice pružaju studentima veštine koje im mogu pomoći da postignu uspeh u svojoj akademskoj karijeri (a često i u svojim budućim zanimanjima), koje ne mogu uvek da nauče u učionici.

Teološke biblioteke

Najstarija B. bogoslovskog karaktera je zbirka svetih knjiga kod Jevreja. Njenu osnovu postavio je Mojsije, a zatim se ona dalje razvijala (V Moj. 31, 26; I Car. 10, 25). Istovetnu ulogu imali su arhivi, nastali kod Jevreja u SZ. Sa širenjem hrišćanstva osnivaju se bogoslovske biblioteke pri crkvama, a naročito po manastirima, gde se nalaze prave književne riznice.1. Kao najstarija hrišćanska biblioteka smatra se Jerusalimska biblioteka, osnovana u 3. veku. Najstarija hrišćanska B. je Konstantinopoljska, koju je osnovao car Konstantin Veliki. Jedno vreme ona je brojala čak 120.000 knjiga, ali je, nažalost uništena u požaru, od koga se nije mogla nikako obnoviti. U doba seobe naroda, mnoge dragocene biblioteke su nestale.

Specijane teološke biblioteke

Što se tiče specijalno bogoslovskih B., najpoznatija je Vatikanska koja broji približno 220.000 knjiga i 26.000 rukopisa, među kojima i poznati kodeks Biblije iz 15. veka. Prve B. u Rusiji osnivane su pri crkvama i manastirima, pa su i knjige bile crkvenog karaktera. Prva rusku B. osnovao je knez Jaroslav pri crkvi sv. Sofije u Kijevu. Takođe, velika B. je osnovana i pri Kijevsko-Pečerskom manastiru. U Moskovskoj Rusiji manastirske i crkvene B. odigrale su značajnu ulogu, tako da se u 16. veku pojavljuju čak i opisi pojedinih knjiga, U 17. v. pojavljuju se mnoge privatne B. u Rusiji (Simeona Polockog, Dimitrija Rostovskog, Silvestra Medvedeva), a posle reforme Petra Velikog pojavljuju se u Rusiji mnoge B(Tatišćeva, Buturlina, Šćerbatova). U 19. veku poznata je bila Publična B. (oko 1.300.000 naslova i rukopisa), Biblioteka Rumjancevskog muzeja od 1827. (oko 300.000 naslova i rukopisa), B. Akademije nauka 1714. u Kurlandiji., Sinodska moskovska B. (1721), Moskovska tipografska B. od vremena Ivana Groznog, B. kijevske akademije (preko 300.000 naslova i 937 rukopisa), B. Kazanske akademije, itd.

Biblioteke na Zapadu

U srednjem veku na Zapadu su knjige sakupljali posebni monaški redovi, naročito benediktinci, a takođe i neki od papa, recimo Nikolaj 5. i Sikst 15. Velike teškoće za sakupljanje knjiga predstavljao je mali broj primeraka jednog rukopisa, što je otklonjeno pronalaskom štamparije. U današnje vreme najpoznatije Biblioteke na Zapadu su: Nacionalna biblioteka u Parizu (oko 2.100.000 knjiga i rukopisa.), Britanski muzej u Londonu (1.500.000 knjiga i 50.000 rukopisa), Imperatorska B. u Berlinu (800.000 knjiga i 24.000 rukopisa), koliko ima i B. u Minhenu.

Biblioteke kod Srba

Kod prav Srba najznačajnija je Biblioteka man. Hilandar, Patrijaršijska B. u Beogradu, B. Bogoslovskog fakulteta, mnoge manastirske i crkvene biblioteke, B. Srbije, Gradska i Univerzitetska B., i mnoge druge. U svetskoj literaturi značajne su – Bodlejana u Oksfordu i Britanski muzej u Londonu, Nacionalna B. u Parizu, Kongresna B. u Vašingtonu i dr.

• Bibliotekarstvo je nauka koja se bavi potrebama biblioteka. U današnje vreme raširena je upotreba računara u bibliotekama, a knjige se klasifikuju koristeći neki od raspoloživih sistema klasifikacije, najčešće Univerzalnu decimalnu klasifikaciju (UDK).

Popis biblioteka

• Biblioteka Srpske patrijaršije Beograd
• Biblioteka Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu Beograd
• Narodna biblioteka Srbije Beograd
• Biblioteka grada Beograda Beograd
• Narodna biblioteka Stevan Sremac Niš
• Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković Beograd
• Biblioteka Matice srpske Novi Sad
• Biblioteka Srpske akademije nauka i umetnosti Beograd
• Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković Beograd
• Univerzitetska biblioteka Nikola Tesla Niš
• Centralna biblioteka Vojske Jugoslavije Beograd
• Gradska biblioteka Karlo Bijelicki Sombor
• Gradska biblioteka Vladislav Petković Dis Čačak
• Kulturno obrazovni centar Turzo Lajoš Senta
• Narodna biblioteka Veljko Petrović Bačka Palanka
• Biblioteka „Radoje Domanović Velika Plana
• Narodna biblioteka Vuk Karadžić Kragujevac
• Narodna biblioteka „Dušan Matić“ Ćuprija
• Biblioteka „Vuk Karadžić“ Prijepolje
• Šabačka biblioteka Šabac
• Biblioteka "Diša Atić" Vladimirci
• Pergamska biblioteka Pergam
• Aleksandrijska biblioteka Aleksandrija Egipat
• Asurbanipalova biblioteka
• Hilandarska biblioteka
• Vatikanska biblioteka Vatikan
• Javna biblioteka u Čikagu SAD
• Kongresna biblioteka u Vašingtonu SAD
• Univerzitetska biblioteka u Čepel Hilu SAD

Digitalne biblioteke

• Projekat Gutenberg
• Evropska biblioteka

Vidi još

• Bibliotekarstvo
• Univerzalna decimalna klasifikacija

Literatura

• Barnard, T. D. F. (ed.) (1967). Library Buildings: design and fulfilment; papers read at the Week-end Conference of the London and Home Counties Branch of the Library Association, held at Hastings, 21st–23 April 1967. London: Library Association (London and Home Counties Branch)
• Belanger, Terry (2003). Lunacy & the Arrangement of Books (3rd izd.). New Castle, Del.: Oak Knoll Books,. ISBN 978-1-58456-099-9. 
• Bieri, Susanne; Fuchs, Walther (2001). Bibliotheken bauen: Tradition und Vision = Building for Books: traditions and visions. Basel: Birkhäuser. ISBN 978-3-7643-6429-8. 
• Ellsworth, Ralph E. Academic Library Buildings: a guide to architectural issues and solutions. 530 pp. . Boulder: Associated University Press. 1973. 
• Fraley, Ruth A.; Anderson, Carol Lee (1985). Library Space Planning: how to assess, allocate, and reorganize collections, resources, and physical facilities. New York: Neal-Schuman Publishers. ISBN 978-0-918212-44-3. 
• Irwin, Raymond (1947). The National Library Service [of the United Kingdom]. London: Grafton & Co. x, 96 p.
• Lewanski, Richard C. (1967). Lilbrary Directories [and] Library Science Dictionaries, in Bibliography and Reference Series, no. 4. 1967 ed. Santa Barbara, Calif.: Clio Press. N.B.: Publisher also named as the "American Bibliographical Center".
• Robert K. Logan with Marshall McLuhan. The Future of the Library: From Electric Media to Digital Media. New York: Peter Lang Publishing.
• Mason, Ellsworth (1980). Mason on Library Buildings. Metuchen, N.J: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-1291-8. 
• Monypenny, Phillip, and Guy Garrison (1966). The Library Functions of the States [i.e. of the U.S.A.]: Commentary on the Survey of Library Functions of the States, [under the auspices of the] Survey and Standard Committee [of the] American Association of State Libraries. Chicago, Ill.: American Library Association. xiii, 178 p.
• Murray, Suart A.P. (2009). The Library an Illustrated History. NewYork: Skyhorse Publishing. ISBN 978-0-8389-0991-1. 
• Orr, J. M. (1975). Designing Library Buildings for Activity (2nd изд.). London: Andre Deutsch. ISBN 978-0-233-96622-9. 
• Thompson, Godfrey (1973). Planning and Design of Library Buildings. London: Architectural Press. ISBN 978-0-85139-526-5. 
• Herrera-Viedma, E.; Lopez-Gijon, J. (2013). „Libraries' Social Role in the Information Age”. Science. 339 (6126): 1382. PMID 23520092. doi:10.1126/science.339.6126.1382-a. 
• Bazillion, Richard J. & Braun, Connie (1995) Academic Libraries as High-tech Gateways: a guide to design and space decisions. Chicago: American Library Association. ISBN 0838906567
• Jürgen Beyer, « Comparer les bibliothèques universitaires », Arbido newsletter 2012:8
• Ellsworth, Ralph E. (1973) Academic library buildings: a guide to architectural issues and solutions 530 pp. Boulder: Associated University Press
• Giustini, Dean (2011, 3 May) Canadian academic libraries' use of social media, 2011 update [Web log post]. Retrieved from https://web.archive.org/web/20110512080605/http://blogs.ubc.ca/dean/2011/05/canadian-academic-libraries-use-of-social-media-2011-update/
• Hamlin, Arthur T. (1981). The University Library in the United States: Its Origins and Development. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 9780812277951. 
• Hunt, C. J. (1993) "Academic library planning in the United Kingdom", in: British Journal of Academic Librarianship; vol. 8 (1993), pp. 3–16
• Shiflett, Orvin Lee (1981). Origins of American Academic Librarianship. Norwood, N.J.: Ablex Pub. Corp. ISBN 9780893910822. 
• Taylor, Sue, ur. (1995). Building libraries for the information age: based on the proceedings of a symposium on The Future of Higher Educational Libraries at the King's Manor, York 11–12 April 1994. York: Institute of Advanced Architectural Studies, University of York. ISBN 0-904761-49-5. 

Spoljašnje veze

• Mesto koje čuvam: Reči lete, zapisano ostaje (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični jutjub kanal)
• Libraries na sajtu Curlie
• LIBweb Архивирано на сајту Wayback Machine (19. јануар 2019)—Directory of library servers in 146 countries via WWW
• Centre for the History of the Book, hss.ed.ac.uk
• Libraries na sajtu Curlie
• Wikisource. The Free Library
• Tekstovi na Vikizvorniku:
  • Dana, John Cotton (1920). „Libraries, Special, Commercial and Industrial”. Ur.: Rines, George Edwin. Encyclopedia Americana. 
  • Rines, George Edwin, ur. (1920). „Library Data”. Encyclopedia Americana. 
  • Rines, George Edwin, ur. (1920). „Library Publications”. Encyclopedia Americana. 
  • Walter, Frank K. (1920). „Rural Libraries”. Encyclopedia Americana. 
  • Tedder, Henry Richard; Brown, James Duff (1911). „Libraries”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). 
  • Paton, James Morton; Charles Alexander Nelson; Melvil Dewey (1905). „Libraries”. New International Encyclopedia. 
  • A Library Primer by John Cotton Dana (1899)
  • Champlin, John D. (1879). „Library”. The American Cyclopædia. 
• Libraries: Frequently Asked Questions, ibiblio.org
• A Library Primer, by John Cotton Dana, 1903, setting out the basics of organizing and running a library. (from Project Gutenberg)