Roditelj
Roditelj se stara o svom potomstvu. Kod ljudi majka i/ili otac čine roditelje. Biološki roditelj je žena (majka) ili muškarac (otac), od čije jajne ćelije odnosno spermatozoida, je nastalo dete. Roditeljom se takođe može smatrati predak koji je uklonjen za jednu generaciju. Sa nedavnim medicinskim napretkom, moguće je imati više od dva biološka roditelja.[1][2][3] Primeri trećih bioloških roditelja obuhvataju slučajeve koji surogatnog majčinstva ili treću osobu koja je dala uzorke DNK tokom asistirane reproduktivne procedure koja je promenila genetski materijal primaoca.[4]
Najčešći tipovi roditelja su majke, očevi, očuh, deda i baba. Majka je „žena u odnosu na dete ili decu koju je rodila.“[5] Međutim, stepen u kome je društveno prihvatljivo da roditelj bude uključen u život svog potomstva varira od kulture do kulture. za onaj koji pokazuje premalo uključenosti ponekad se kaže da pokazuje zanemarivanje dece,[6] dok se za onaj koji je previše uključen ponekad kaže da je previše zaštitnički nastrojen ili nametljiv.[7]
Tipovi[uredi | uredi izvor]
Biološki roditelji[uredi | uredi izvor]
Biološki roditelji su osobe od kojih pojedinac nasleđuje svoje gene. Termin se generalno koristi samo ako postoji potreba da se razlikuju nečiji roditelji od njihovih bioloških roditelja, na primer, osoba čiji se otac ponovo oženio može nazvati očevu novu ženu svojom maćehom i nastaviti da se oslovljava svoju majku normalno, iako neko ko ima malo ili nimalo kontakta sa svojom biološkom majkom, može oslovljavati svog hranitelja kao svoju majku, a svoju bilošku majku kao takvu, ili možda njenim imenom.
Majka[uredi | uredi izvor]
Majka je žena koja ima materinsku vezu sa drugom osobom, bilo da je nastala začećem, rađanjem ili podizanjem pojedinca u ulozi roditelja.[8] Više od jedne žene može imati takve veze sa pojedincem. Zbog složenosti i razlika u društvenim, kulturnim i religioznim definicijama i ulogama majke, teško je definisati majku tako da odgovara univerzalno prihvaćenoj definiciji. Korišćenje surogatne majke može dovesti do objašnjenja da postoje dve biološke majke.[9]
Otac[uredi | uredi izvor]
Otac je muški roditelj bilo koje vrste potomstva.[10] To može biti osoba koja učestvuje u podizanju deteta ili koja je obezbedila biološki materijal, spermu, što rezultira rođenjem deteta.
Baba i deda[uredi | uredi izvor]
Baba i deda su roditelji roditelja date osobe, bilo da je to otac ili majka. Svako stvorenje koje se seksualno reprodukuje, a koje nije genetska himera, ima najviše četiri genetska pretka drugog reda, osam genetskih prababa i pradeda, šesnaest genetskih predaka sledećeg reda i tako dalje. Retko, kao u slučaju incesta braće ili sestara, ovi brojevi su manji.
Uloge i odgovornosti[uredi | uredi izvor]
Roditeljstvo[uredi | uredi izvor]
Roditeljstvo ili vaspitanje dece je proces promovisanja i podrške fizičkom, emocionalnom, socijalnom, finansijskom i intelektualnom razvoju deteta od detinjstva do odraslog doba. Roditeljstvo se odnosi na aspekte vaspitanja deteta pored biološke veze.[11]
Rod i rodna mešavina[uredi | uredi izvor]
Dete ima najmanje jednog biološkog oca i najmanje jednu biološku majku, ali nije svaka porodica tradicionalna nuklearna porodica. Postoje mnoge varijante, kao što su usvajanje, zajedničko roditeljstvo, pastorko i LGBT roditeljstvo, oko kojih je bilo kontroverzi.
Literatura o društvenim naukama odbacuje ideju da postoji optimalna rodna mešavina roditelja ili da deca i adolescenti sa roditeljima istog pola trpe bilo kakve razvojne nedostatke u poređenju sa onima sa dva roditelja suprotnog pola.[12] Stručnjaci i glavna udruženja sada se slažu da postoji dobro utvrđen i prihvaćen konsenzus u ovoj oblasti da ne postoji optimalna rodna kombinacija roditelja.[13] Literatura o porodičnim studijama ukazuje da su porodični procesi (kao što su kvalitet roditeljstva i odnosi u porodici) ti koji doprinose određivanju blagostanja i „ishoda“ dece, a ne porodične strukture, same po sebi, kao što su broj, pol, seksualnost i vanbračni status roditelja.[12]
Genetika[uredi | uredi izvor]
Sukob roditelja i potomaka[uredi | uredi izvor]
Potomstvo koje mrzi svog oca naziva se misopater, onaj koji mrzi svoju majku je misomater, dok je roditelj koji mrzi svoje potomstvo misopedista.[14][15] Konflikt između roditelja i potomaka opisuje evolutivni sukob koji proizlazi iz razlika u optimalnoj sposobnosti roditelja i njihovih potomaka. Dok roditelji imaju tendenciju da maksimiziraju broj potomaka, potomci mogu povećati svoju kondiciju tako što će dobiti veći udeo roditeljskog ulaganja često takmičeći se sa svojom braćom i sestrama. Teoriju je predložio Robert Trivers 1974. godine i proširuje opštiju teoriju sebičnih gena i ona je korišćena za objašnjenje mnogih uočenih bioloških fenomena.[16] Na primer, kod nekih vrsta ptica, iako roditelji često polažu dva jajeta i pokušavaju da odgajaju dvoje ili više mladih, najjači mladici uzimaju veći deo hrane koju donose roditelji i često će ubiti slabijeg brata ili sestru, što je čin poznato kao siblicid.
Empatija[uredi | uredi izvor]
Dejvid Hejg je tvrdio da će ljudski fetalni geni biti odabrani da izvuku više resursa od majke nego što bi bilo optimalno da majka da, što je hipoteza koja je dobila empirijsku podršku. Placenta, na primer, luči alokrine hormone koji smanjuju osetljivost majke na insulin i na taj način omogućavaju fetusu veće količine šećera u krvi. Majka reaguje povećanjem nivoa insulina u krvotoku, placenta ima insulinske receptore koji stimulišu proizvodnju enzima koji razgrađuju insulin koji se suprotstavljaju ovom efektu.[17]
Imati decu i sreću[uredi | uredi izvor]
U Evropi su roditelji generalno srećniji od neroditelja. Kod žena se sreća povećava nakon prvog deteta, ali rađanje dece višeg reda nije povezano sa daljim povećanjem blagostanja. Čini se da se sreća najviše povećava u godini pre i posle prvog porođaja.[18]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Gallagher, James (2013-06-28). „UK government backs three-person IVF”. BBC News. Pristupljeno 30. 6. 2013.
- ^ Nadine Taub; Beth Anne Wolfson; Carla M. Palumbo. The Law of Sex Discrimination. str. 374.
- ^ Browne C. Lewis (2012). Papa's Baby: Paternity and Artificial Insemination. str. 136.
- ^ Louise I. Gerdes (2009). Reproductive Technologies. str. 25.
- ^ „mother definition”. www.oxforddictionaries.com. Oxford Dictionaries. Arhivirano iz originala 10. 10. 2012. g. Pristupljeno 15. 01. 2022.
- ^ Marian S Harris (2014). Racial Disproportionality in Child Welfare. str. 2.
- ^ Bernard Roberts (2005). Evidence in the Psychological Therapies: A Critical Guidance for Practitioners. str. 149.
- ^ „Definition from”. Allwords.com. 2007-09-14. Pristupljeno 2011-11-04.
- ^ Bromham, David (1990). Philosophical Ethics in Reproductive Medicine. str. 57.
- ^ „TheFreeDictionary”. Pristupljeno 2014-10-07.
- ^ Davies, Martin (2000). The Blackwell encyclopedia of social work. Wiley-Blackwell. str. 245. ISBN 978-0-631-21451-9.
- ^ a b Short, Elizabeth; Riggs, Damien W.; Perlesz, Amaryll; Brown, Rhonda; Kane, Graeme. „Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender (LGBT) Parented Families – A Literature Review prepared for The Australian Psychological Society” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2011-03-04. g. Pristupljeno 2011-11-04.
- ^ „In The Supreme Court of Iowa No. 07–1499” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2009-12-29. g. Pristupljeno 2011-11-04.
- ^ Francis, Darryl. "Iatrologs and Iatronyms." Word Ways 4.2 (1971): 8.
- ^ Davies, Jon. "Imagining intergenerationality: Representation and rhetoric in the pedophile movie." GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies 13.2 (2007): 369-385.
- ^ Trivers, R.L. (1974). „Parent–offspring conflict”. Integrative and Comparative Biology. 14 (1): 249—264. JSTOR 3881986. doi:10.1093/icb/14.1.249
.
- ^ Haig, D. (1993). „Genetic conflicts in human pregnancy” (PDF). The Quarterly Review of Biology. 68 (4): 495—532. JSTOR 3037249. PMID 8115596. S2CID 38641716. doi:10.1086/418300. Arhivirano iz originala (PDF) 2013-07-19. g.
- ^ Nicoletta Balbo; Francesco C. Billari; Melinda Mills (2013). „Fertility in Advanced Societies: A Review of Research”. European Journal of Population. 29 (1): 1—38. PMC 3576563 . PMID 23440941. doi:10.1007/s10680-012-9277-y.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ovaj članak ili njegov deo izvorno je preuzet iz Rečnika socijalnog rada Ivana Vidanovića uz odobrenje autora.
- Jane B. Brooks (28. 9. 2012). The Process of Parenting: Ninth Edition. McGraw-Hill Higher Education. ISBN 978-0-07-746918-4.
- Bernstein, Robert (20. 2. 2008). „Majority of Children Live With Two Biological Parents”. Arhivirano iz originala 20. 4. 2008. g. Pristupljeno 26. 3. 2009.
- Johri, Ashish (2. 3. 2014). „6 Steps for Parents So Your Child is Successful”. humanenrich.com. Pristupljeno 2. 3. 2014.
- JON., WITT (2017). SOC 2018. (5TH izd.). [S.l.]: McGraw-Hill. ISBN 978-1-259-70272-3. OCLC 968304061.
- Schechter, D.S., & Willheim, E. (2009). Disturbances of attachment and parental psychopathology in early childhood. Infant and Early Childhood Mental Health Issue. Child and Adolescent Psychiatry Clinics of North America, 18(3), 665-87.
- Grienenberger, J., Kelly, K. & Slade, A. (2005). Maternal Reflective Functioning, Mother-Infant Affective Communication and Infant Attachment: Exploring The Link Between Mental States and Observed Caregiving. Attachment and Human Development, 7, 299-311.
- Lieberman, A.F.; Padrón, E.; Van Horn, P.; Harris, W.W. (2005). „Angels in the nursery: The intergenerational transmission of benevolent parental influences”. Infant Ment. Health J. 26 (6): 504—20. CiteSeerX 10.1.1.964.1341 . PMID 28682485. doi:10.1002/imhj.20071.
- Lareau, Annette (2002). „Invisible Inequality: Social Class and Child Rearing in Black Families and White Families”. American Sociological Review. 67 (5): 747—76. JSTOR 3088916. doi:10.2307/3088916.
- Shizuka, P. (2019). Social Class, Gender, and Contemporary Parenting Standards in the United States: Evidence from a National Survey Experiment. Social Forces, 98(1), 31–58. https://doi.org/10.1093/sf/soy107
- „20th Century Evolution of American Parenting Styles”. Arhivirano iz originala 2016-03-22. g. Pristupljeno 11. 5. 2015.
- Weiten, W.; McCann, D. (2007). Themes and Variations
. Nelson Education Ltd: Thomson Wadsworth. ISBN 978-0-17-647273-3. - „Role of Social class in parenting”. Budingstar. 7. 1. 2020.
- Doob, Christopher (2013) (in English). Social Inequality and Social Stratification (1st ed. ed.). Boston: Pearson. p. 165.
- Spera, C (2005). „A review of the relationship among parenting practices, parenting styles, and adolescent school achievement” (PDF). Educational Psychology Review. 17 (2): 125—46. CiteSeerX 10.1.1.596.237 . S2CID 11050947. doi:10.1007/s10648-005-3950-1.
- Baumrind, D. (1967). Child care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs, 75, 43–88.
- Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority" Developmental Psychology 4 (1, Pt. 2), 1–103.
- Baumrind, D. (1978). „Parental disciplinary patterns and social competence in children”. Youth & Society. 9 (3): 238—76. S2CID 140984313. doi:10.1177/0044118X7800900302.
- McKay M (2006). Parenting Practices in Emerging Adulthood: Development of a New Measure. Thesis, Brigham Young University. Retrieved 9 February 2016.
- Santrock, J.W. (2007). A topical approach to life-span development, third Ed. New York: McGraw-Hill.
- Rubin, Mark (2015). „Social Class Differences in Mental Health: Do Parenting Style and Friendship Play a Role?”. Mark Rubin Social Psychology Research. Arhivirano iz originala 2016-02-02. g. Pristupljeno 29. 8. 2017.
- Rubin, M.; Kelly, B M. (2015). „A cross-sectional investigation of parenting style and friendship as mediators of the relation between social class and mental health in a university community”. International Journal for Equity in Health. 14 (87): 1—11. PMC 4595251 . PMID 26438013. doi:10.1186/s12939-015-0227-2.
- Robinson, Clyde C.; Mandleco, Barbara; Olsen, Susanne Frost; Hart, Craig H. (decembar 1995). „Authoritative, Authoritarian, and Permissive Parenting Practices: Development of a New Measure”. Psychological Reports. 77 (3): 819—830. ISSN 0033-2941. S2CID 145062379. doi:10.2466/pr0.1995.77.3.819.
- Smetana, Judith G (2017-06-01). „Current research on parenting styles, dimensions, and beliefs”. Current Opinion in Psychology. Parenting (na jeziku: engleski). 15: 19—25. ISSN 2352-250X. PMID 28813261. doi:10.1016/j.copsyc.2017.02.012.
- Kohn, Alfie (2006-03-28). Unconditional Parenting: Moving from Rewards and Punishments to Love and Reason (na jeziku: engleski). Simon and Schuster. ISBN 978-0-7434-8748-1.
- Lewis, Catherine C. (1981). „The effects of parental firm control: A reinterpretation of findings.”. Psychological Bulletin (na jeziku: engleski). 90 (3): 547—563. ISSN 1939-1455. doi:10.1037/0033-2909.90.3.547.
- Hedstrom, Ellen (2016). Parenting Style as a Predictor of Internal and External Behavioural Symptoms in Children: The Child's Perspective.
- Turel, Ofir; Liu, Peng; Bart, Chris (2017-01-31). „Board-Level Information Technology Governance Effects on Organizational Performance: The Roles of Strategic Alignment and Authoritarian Governance Style”. Information Systems Management. 34 (2): 117—136. ISSN 1058-0530. S2CID 39501061. doi:10.1080/10580530.2017.1288523.
- Joseph M. V., John J. (2008). Global Academic Society Journal: Social Science Insight, Vol. 1, No. 5, pp. 16-25. ISSN 2029-0365
- „Impact of Parenting Styles on Child Development”.
- Armstrong, Kathleen Hague; Ogg, Julia A.; Sundman-Wheat, Ashley N.; Walsh, Audra St. John (2013-05-20), „Early Childhood Development Theories”, Evidence-Based Interventions for Children with Challenging Behavior, New York, NY: Springer New York, str. 21—30, ISBN 978-1-4614-7806-5, doi:10.1007/978-1-4614-7807-2_2, Pristupljeno 2022-03-27
- Grolnick, Wendy S. (2012). „The Relations among Parental Power Assertion, Control, and Structure: Commentary on Baumrind”. Human Development. 55 (2): 57—64. ISSN 0018-716X. JSTOR 26764606. S2CID 144535005. doi:10.1159/000338533.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Biološki roditelji u enciklopediji usvojenja
- National Educational Network, Inc. (NENI) – free online resources for parent education, curriculum. They also have a parent blog with information about child care, after-school, trends in education, tutoring, college, grants, etc.
Herbermann, Charles, ur. (1913). „Parents”. Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. – A Roman Catholic view of the position of parents.
