Birčanin
| Birčanin | ||||||||||||
|
Birčani vode poreklo od obor-kneza podgorske knežine valjevske nahije Ilije Biračnina, koji je pogubljen u Seči knezova 1804.
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Birčani su poreklom iz odavno napuštenog i razrušenog mesta Birač koje se nalazilo u Banjanima u Staroj Hercegovini.
Prema drugim izvorima Birčani su poreklom iz Morače, odnosno Stare Hercegovine, a došli su u valjevski kraj preko Birča u Bosni, zbog čega su nazvani Birčanin.
Biračni imaju isto poreklo kao i Nenadovići i verovatno su se ranije i prezivali Nenadović.
Knez Ilija Birčanin (1764 - 1804)[uredi | uredi izvor]
Knez Ilija Bričanin je bio oknežen 1794. godine za obor-kneza podgorske knežine valjevske nahije.[1]. Pošto je i on poreklom Nenadović, a obor-knez Aleksa Nenadović je bio starešina tamnavske i posavske knežine valjevske nahije, ista porodica je upravljala sa tri od četiri knežine valjevske nahije.
Obor-knez podgorske knežine valjevske nahije bio je do 1750. kada je pogubljen zbog učešća u buni knez Stanoje Nenadović, deda-stric kneza Alekse Nenadovića, nakon čega su se Nenadovići preselili iz Osečine u podgorskoj knežini u Brankovinu u tamnavskoj knežini valjevske nahije.
Oko 20. januara 1804. pozvao je dahija Mehmed-aga Fočić da učestvuju u zajedničkom lovu obor-knezove valjevske nahije kneza kolubarske knežine Nikolu Grbovića, kneza tamnavske i posavske knežine Aleksu Nenadovića i kneza podgorske knežine Iliju Birčanina. Umesto bolesnog Nikole Grbovića otišao je njegov sin Milovan Grbović. Na prepad su okovani u lance, knez Aleksa i Ilija Birčanin su pogubljeni, a Milovana Grbovića je Mehmed-aga Fočić pustio.
Knez Ilija Biračnin imao je sina Branka i kćerku Đeku.
Kćerka kneza Ilije Birčanina Đeka udala se u Valjevu za Đuru Mališevića.
Imali su sina.
Kapetan Branko Birčanin[uredi | uredi izvor]
Branko Biračnin sin kneza Ilije Biračnina 1804. godine bio je mlad. Mehmed -aga Fočić hteo je da okneži jednog od braće kneza Ilije Biračnina, ali oni to nisu prihvatili. Zbog toga je oknežen pomoćnik Ilije Birčanina, njegov buljukbaša Milić Kedić.
Sin Ilije Birčanina podgorski kapetan Branko Birčanin, rodom iz Suvodanja, podgorska knežina valjevske nahije, poginuo je 1832. godine zajedno sa knezom Jovanom Simićem Bobovcem (iz Bobove) koji je postao knez pogorske knežine nakon pogibije kneza Milića Kedića 1809. godine.
Novak Birčanin[uredi | uredi izvor]
Novak Birčanin, rodom iz Suvodanja, je bio u srodstvu sa knezom Ilijom Birčaninom, ali od druge grane. Imao je braću.
Došao je 1857. godine u Valjevo. Oženio iz porodice Obradovića u Zabrdici, sestrom Evgenija Obradovića, tada mehandžije i trgovca u Valjevu, čija je radnja i imanje bilo ono što je sada u rukama Sekulića, Birčana i Andonovića. Svoga zeta Evgenije Obradovića je doveo u Valjevo, dao mu plac za kuću i radnju. Novakov najstariji sin je Marjan Birčanin.[2]
Marjan N. Birčanin (1844—1915)[uredi | uredi izvor]
Marjan N. Birčanin (Suvodanje, 12, februar 1844 — Kruševac, 8/20. januar 1915) bio je narodni poslanik i valjevski trgovac. Bio je prvak Liberalne stranke u Valjevu, pa je 1898. imenovao kralj za narodnog poslanika, a maja 1903. je izabran za poslanika u Narodnu skupštinu na vladinoj listi. Postavljen je za predsednika valjevske opštine kraljevim ukazom 21. novembra 1898. godine.[3] Imao je kćerke Katarinu i Stanu Birčanin i sina Iliju.
Pukovnik dr Ilija M. Birčanin (1895—1944)[uredi | uredi izvor]
Dr Ilija Birčanin (Valjevo, 28. jun 1895 — Beograd, oktobar 1944) bio je poznati beogradski lekar, hirurg, sanitetski pukovnik. Osnovnu školu i gimnaziju je završio u Valjevu, kao odličan učenik oslobođen je polaganja mature 1914. godine. Studije medicine je završio u Švajcarskoj. Učestvovaoje u ratovima 1912-1918. Radio je kao vojni lekar, u čin majora unapređen je 1928, čin potpukovnika 1933. i pukovnika 1938. godine.[4] Streljan je u Beogradu oktobra 1944.
Pešadijski brigadni general Dragoljub Vuković (1880-1930)[uredi | uredi izvor]
Katarina M. Birčanin bila je udata za pešadijskog brigadnog generala Dragoljuba Vukovića (1880—1930) čiji brat je bio konjički brigadni general Milan Vuković (1883-1954). Gerneral Dragoljub Vuković i Katarina Vuković, rođ. Birčanin imali su sina vahduhopolovnog kapetana, komandira 1. padobranske čete vojske Kraljevine Jugoslavije Momčila Vukovića.[5][6]
Imali su i kćerke Branislavu i Jelisavetu.
Vazduhoplovni kapetan, komandir 1. padobranske čete Momčilo Vuković-Birčanin (1911—1986)[uredi | uredi izvor]
Vazduhoplovni kapetan, komandir 1. padobranske čete vojske Kraljevine Jugoslavije Momčilo Vuković.[7]
Komandir 1. (i jedine) padobranske čete Vojske Kraljevine Jugoslavije. Rođaka Milena Pavlović Barili. Zarobljen u Bugarskoj 1941. godine gde je bio u misiji. U logorima do 1945. godine. Braća od strica su mu generalšt. major Bogoljub i generalšt. kapetan Miodrag Vukovići, aktivni u emigraciji. Bio privatni sekretar kralja Petra, u emigraciji (1945-48). Oženjen Petronelom Nelom From. Objavio više knjiga u inostranstvu o Gavrilu Principu, kralju Petru i dr.
Divizijski general Borisav M. Ristić (1883-1967)[uredi | uredi izvor]
Stana M. Birčanin bila je udata za divizijskog generala Borisava M. Ristića (1883—1967), ministra vojske i mornarice u vladi Ivana Šubašića (ostavka 26. 1. 1945). Njihova deca su Mirko (1919), Miloš (1921), Žarko (1922). U drugom braku div. genral Borisav Ristić bio je oženjen od 1924. kćerkom Venceslava Hođere, trg. iz Niša, i imao je sina Pavla[7].
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Knez Ilija Birčanin imao je dva brata, koji nisu hteli da se prime kneštva. Kad je Mehmed aga Fočić hteo da posle Ilijine smrti okneži jednog od njegove braće, brat Ilijin odgovorio je „Ja sam orač i kopač, u knezovanju se ne razumem. Da je i moj brat čuvo plug, ne bi glavu izgubio. Posle toga na Ilijinoj knežini Fočić je oknežio njegovog buljukbašu Milića Kedića iz Suvodanja, docnije vojvodu.[8]. Od ovog brata potomci su ostali na selu na svom imanju u Suvodanju na planini Medvednik. Njih spominje Arčibald Rajs.
Lukijan Birčanin, jeromonah manastira Tronoše i potomak Ilije Birčanina učestvovao je kao dobrovoljac u Prvom balkanskom ratu 1912. godine.[9]
Obren Birčanin, praunuk Ilije Birčanina, završio je podoficirsku školu 1910. godine kao prvi u rangu, položio je bio i narednički ispit kad je izvršio samoubistvo 1911. godine. On je u Beogradu tada imao samo strica Birčanina, računosipitača Glavne kontrole.[10]
U Drugom svetskom ratu iz Suvodanja iz porodice Birčanin su poginuli Birčanin Milinka Žarko (1922—1945), Birčanin Milana Nikola (1922—1945), Birčanin Živorada Tihomir (1925—1945) i Birčanin Velizara Čedomir (1920—1945). Nastradali su i Birčanin Ilija zvani „Ćojo“ (1880-1941), kovač, koga je streljala 369. nemačka divizija zvana „kaznena ekspedicija“, kao i Birčanin Ljubomira Tomo (1885—1943) koji je umro u logoru Mauthauzen.[11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spisak najistaknutijih srpskih porodica u Kneževini i Kraljevini Srbiji
- Spisak znamenitih ličnosti iz Prvog srpskog ustanka
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Konstantin N. Nenadović, Život i dela velikog Đorđa Petrovića Kara-Đorđa vrhovnog vožda, oslobodioca i vladara Srbije i život njegovi vojvoda i junaka, Beč, štamparija Jovana N. Vernaja, 1883, str. 291.
- ^ Poreklo: „Poreklo prezimena, grad Valjevo“, Poreklo Milodan, 9.8.2013 pristup 22.8.2013
- ^ Srpski biografski rečnik, tom 1, odrednica „Birčanin, Marjan N.“, str. 553, Matica srpska, Novi Sad, 2004.
- ^ Srpski biografski rečnik, tom 1, odrednica „Birčanin, Ilija M.“, str. 553, Matica srpska, Novi Sad, 2004.
- ^ I sinovi generala Milana Vukovića bili su oficiri - generalštabni major Bogoljub Vuković i generalštabni kapetan Miodrag Vuković. Vid. M. Bjelajac, Generali i admirali Kraljevine Jugoslavije 1918-1941, Beograd 2004, str. 305-306. vid. i http://istorijskiarhiv.rs/sites/default/files/PODACI/materijali/GLASNIK%2046/Bircanin%20-%20Zeljko%20Markovic.pdf
- ^ Dnevnik oficira se vratio u otadžbinu („Politika”, 10. novembar 2018)
- ^ a b M. Bjelajac, Generali i admirali Kraljevine Jugoslavije 1918-1941, Beograd 2004, str. 305-306.
- ^ Konstantin N. Nenadović, Život i dela velikog Đorđa Petrovića Kara-Đorđa vrhovnog vožda, oslobodioca i vladara Srbije i život njegovi vojvoda i junaka, Beč, štamparija Jovana N. Vernaja, 1883, str. 298.
- ^ Potomak Ilije Birčanina, „Večernje novosti“, 27. septembar 1912. godine. Informacija je ponovo štampana u Kalendaru „Kolubara“ za prestupnu 2012. godinu, pp. 135, Valjevo, 2011. godine
- ^ Smrt Birčaninovog potomka, „Politika“, 31. maj 1911. godine. Informacija je ponovo štampana u Kalendaru „Kolubara“ za prostu 2011. godinu, pp. 148, Valjevo, 2011. godine
- ^ Lazar Ninković: Pali borci NOR-a i žrtve fašističkog terora i terora domaćih izdajnika sa područja mesne zajednice Stave, pp. 34, 36. i 43, u „Glasnik“, broj 23, Međuopštinski istorijski arhiv, Valjevo, 1988. godine.