Bijelo Polje

Za druge upotrebe, pogledajte Bijelo Polje (višeznačna odrednica).

Bijelo Polje
Panorama Bijelog Polja
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Bijelo Polje
Stanovništvo
— (2011)	12.900
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 02′ 02″ S; 19° 44′ 48″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	720 m
Bijelo Polje Bijelo Polje na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj	84000
Pozivni broj	050
Registarska oznaka	BP
Veb-sajt	www.bijelopolje.co.me

Bijelo Polje je grad i sedište istoimene opštine u Crnoj Gori. Regionalni centar sjevera Crne Gore. Prema popisu iz 2011. cijela opština obuhvatajući i gradsko naselje imala je 46051 stanovnika, dok je gradsko područje imalo 12900 stanovnika. Na popisu 2003, dok je u gradskom delu bilo je 15883 stanovnika.

Grad je poznat po nekoliko kulturno-istorijskih spomenika. Jedan od najvažnijih je crkva Svetih apostola Petra i Pavla iz 1190. godine, zadužbina kneza humskog Miroslava, u kojoj je pisano čuveno Miroslavljevo jevanđelje. Može se izdvojiti i Manastir Nikoljac (po predanju zadužbina kralja Milutina), džamija Gušmirovića (1741), kao i Nikoljački most iz 1938. godine. U gradu su rođeni brojni znameniti umjetnici.

Etimologija

Grad je dobio ime po polju bijelih rada kojima je tada bilo prekriveno. U rječniku Vuka Stefanovića Karadžića navodi se kao "Varoš u Ercegovini kod vode Lima".

Geografski položaj

Bijelo Polje se nalazi u dolini koju presijeca planinska rijeka Lim. Nekada je to zaista bilo polje, s proljeća prekriveno cvjetovima bijele rade, cvijeta koji je i polju i tamošnjem naselju odredio ime – Bijelo Polje. To je i značenje turske riječi Akovo za varoš, nekada poznatu stanicu Dubrovačkih karavana, koja se zvala Nikolj–pazar.

Od svih gradova na sjeveru Crne Gore, Bijelo Polje ima najpovoljniji geografski položaj. Nalazi se na raskrsnici važnih puteva: na pruzi Beograd–Bar, na magistrali koja od Beograda vodi prema moru, a dobre su veze i prema Pljevljima i Žabljaku, uz kanjon Tare, prema Beranama, Plavu i Rožajama i dalje Ibarskom magistralom prema Srbiji. U Bijelom Polje je povezano i magistralnim putem sa Srbijom i to preko graničnog prelaza Dobrakovo, koje se nalazi u ovoj opštini.

Istorija

Arheološka istraživanja ubedljivo govore o postojanju naselja u ovom kraju još u dalekoj prošlosti. Bjelopoljski kraj bio je naseljen još u neolitu (10000 do 3000 godina prije n. e.). U selu Majstorovina kod Bijelog Polja, pronađena je kamena sjekira koja potiče iz neolita. Ostaci materijalne kulture pronađeni su i u selu Bijedići, a potiču iz bronzanog doba (3000 do 1000 godina prije n. e.). I u selu Ostrelj pronađene su dvije sekire tzv. jadranskog tipa. Na osnovu pronađenih predmeta u samom gradu možemo tvrditi da su na području današnjeg Bijelog Polja postojale naseobine praistorijskog doba. U Rakonjama, jednom od prigradskih naselja, 1975. godine pronađena je glačana kamena sjekira, koja datira iz srednjeg bronzanog doba. Sve ovo dokazuje da je na ovom prostoru čovjek obitovao i u starijem gvozdenom dobu i da su to proizvodi ilirskih plemena čija je teritorija zahvatala i oblast Bijelog Polja.

Ostaci ilirsko–rimske kulture nađeni su na lokalitetu pored crkve Svete Bogorodice u Voljavcu. Takođe su pronađeni i tragovi kultnog mjesta u Zatonu, 15 km od Bijelog Polja i nadgrobni spomenici u Dubovu.

Sudeći po arheološkim nalazima na samom području grada, moguće je govoriti o postojanju jedne rimske naseobine na obali Lima, u neposrednoj blizini današnjeg centra Bijelog Polja. U naselju Pruška pronađen je bakarni rimski novčić cara Probusa iz druge polovine polovine 2. vijeka. Na lokalitetu latinskog groblja postojale su nadgrobne ploče iz vremena 2. do 3. vijeka n. e. Negdje pred Drugi svetski rat, otkriven je na ovom lokalitetu žrtvenik sa natpisom od čvrstog bijelog kamena, podignut rimskom božanstvu Herkulu. Ovaj žrtvenik se danas čuva u crkvi Svetog Nikole u Nikoljcu. Vjerovatno je na području Bijelog Polja u doba Rimljana postojao grad (Municipijum) sa određenom samoupravom.

U vremenu od 1865. do 1902. godine, Bijelo Polje je pripadalo Novopazarskom sandžaku, a potom je od 1902. do 1912. godine bilo u sastavu posebnog Sjeničkog sandžaka. Na pijaci je stajala kula Đulage Martinovića, poznata kao "Četvrtača", koja je služila kao zatvor, a posle Prvog svetskog rata kao trošarinski magacin.

Polovinom 1930-ih govorilo se da B. P. "postepeno propada".

U Bijelom Polju se nalazi Gimnazija Miloje Dobrašinović kao i nekoliko drugih srednjih škola i fakulteta.

Batrić Rakočević je bio prvi školovan fotograf u Bijelom Polju i iza sebe ostavio veliki broj fotografija iz istorije ovog kraja.

Pero Perović je bio najstariji Bijelopoljac i Crnogorac.

Demografija

U naselju Bijelo Polje živi 11500 punoljetnih stanovnika, a prosječna starost stanovništva iznosi 33,2 godina (32,2 kod muškaraca i 34,1 kod žena). U naselju ima 4244 domaćinstva, a prosječan broj članova po domaćinstvu je 3,74.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno.

Grafika promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 3.547 1953. 4.029 1961. 5.856 1971. 8.925 1981. 11.927 1991. 16.586 16.464 2003. 17.358 15.883

Etnički sastav prema popisu iz 2003.‍
Srbi			8.375	60,19%
Crnogorci			3.179	20,01%
Bošnjaci			1.150	10,80%
Muslimani			1.377	11,96%
Romi			43	0,27%
Hrvati			27	0,16%
Albanci			22	0,13%
Jugosloveni			15	0,09%
Makedonci			14	0,08%
Nemci			8	0,05%
Rusi			6	0,03%
Slovenci			5	0,03%
nepoznato			186	1,17%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	61			74
80+	43			93
75—79	84			147
70—74	148			192
65—69	238			294
60—64	257			333
55—59	293			329
50—54	577			537
45—49	618			644
40—44	536			654
35—39	486			525
30—34	469			493
25—29	639			643
20—24	718			751
15—19	767			744
10—14	634			630
5—9	625			574
0—4	528			505
Prosek :	493			143

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. Broj domaćinstava 947 990 1.445 2.172 2.961 4.152 4.395

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 4.244 549 610 635 1.051 811 355 143 52 17 21

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	5.934	2.220	3.382	157	88	87
Ženski	6.453	1.910	3.434	769	268	72
UKUPNO	12.387	4.130	6.816	926	356	159

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	2.365	49	0	3	411
Ženski	1.926	28	0	0	412
UKUPNO	4.291	77	0	3	823
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	64	102	359	134	216
Ženski	24	8	382	84	31
UKUPNO	88	110	741	218	247
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	24	40	461	155	103
Ženski	30	42	228	245	273
UKUPNO	54	82	689	400	376
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	134	0	1	109
Ženski	78	0	0	61
UKUPNO	212	0	1	170

Vidi još

• Humska eparhija
• Srbi u Crnoj Gori
• Budimljansko-polimska eparhija
• Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Bijelom Polju
• Opšta bolnica Bijelo Polje

Literatura

• Blagojević, Miloš (2009). Zahumsko-hercegovačka episkopija i mitropolija od osnivanja do kraja XIX veka. Beograd: Svet knjige. 
• Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327. 
• Ivanović, Radomir (1960). „Srednjovekovni baštinski posedi Humskog eparhijskog vlastelinstva”. Istorijski časopis (9-10: 1959): 79—95. 
• Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU. 
• Ljubinković, Radivoje (1959). „Humsko eparhisko vlastelinstvo i crkva Svetoga Petra u Bijelom Polju” (PDF). Starinar. 9-10 (1958-1959): 97—124. 
• Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century” (PDF). Starinar. 51 (2001): 171—184. 
• Petrović, Milić F. (2013). „Srpska pravoslavna crkva i Eparhija budimljansko-polimska posle Drugog svetskog rata”. Osam vekova manastira Mileševe: Zbornik radova. 1. Prijepolje: Eparhija mileševska. str. 163—190. 
• Puzović, Predrag (2013). „Budimljansko-polimska eparhija od 1947. do 1956. godine”. Osam vekova manastira Mileševe: Zbornik radova. 1. Prijepolje: Eparhija mileševska. str. 143—161. 
• Ruvarac, Ilarion (1901). O humskim episkopima i hercegovačkim mitropolitima do godine 1766. Mostar: Paher i Kisić. 
• Slijepčević, Đoko M. (1939). „Humsko-hercegovačka eparhija i episkopi (mitropoliti) od 1219 do kraja XIX veka” (PDF). Bogoslovlje. 14 (3-4): 239—294. 
• Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra. 

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• Sajt opštine Bijelo Polje
• "Politika", 17. nov. 1935. (sela u blizini, u tursko vreme)
• "Vreme", 5. jan. 1941.