Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici

Bogorodičina crkva
Bogorodičina crkva
	Crkva Svete Bogorodice
Opšte informacije
Mesto	Donja Kamenica
Opština	Knjaževac
Država	Srbija
Vrsta spomenika	crkva
Vreme nastanka	14. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš

Bogorodičina crkva se nalazi u selu Donjoj Kamenici kod Knjaževca, u Istočnoj Srbiji. Pripada Eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve, a podignuta je u prvoj polovini 14. veka, kao zadužbina Mihajla Anđelovića.

Građevina je relativno malih dimenzija, ali veoma zanimljive arhitekture čijim se skladnim proporcijama stvara utisak monumentalnosti ^[1]. Konzervatorski radovi na živopisu i arhitekturi crkvice su okončani 1958. godine, a ona se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja^[1]. Crkva se nalazi na levoj obali Trgoviškog Timoka, na starom vojnom putu koji je povezivao Pirot i Vidin^[2].

Crkva je 1932. godine bila u stanju propadanja; njeno kube i znatan deo oltarskog prostora je bio u ruševinama od 1923. godine. To su utvrdili beogradski muzejski stručnjaci dr Vladislav Petković i arh Đurđe Bošković.

Izgled[uredi | uredi izvor]

Bogorodičina crkva ima osnovu krsta nepravilnog oblika, iznad koga se uzdiže kupola. Na njenoj zapadnoj strani se nalazi narteks sa spratom, nad kojim se uzdižu dve male simetrične kule zvonare. Ispred narteksa je nekada postojao drveni egzonarteks sa spratom, od koga su danas vidljivi samo kameni temelji, a njegov približan oblik je prikazan na modelima crkve, naslikanim u ktitorskim kompozicijama. ^[3]

Živopis[uredi | uredi izvor]

Živopis Bogorodičine crkve je različite tematike i nosi odlike Renesanse Paleologa, karakteristične za to doba. Rađen je neuobičajenom tehnikom "al tempera", a prikazi su vrlo naturalistički.^[4] Ktitorske kompozicije su prikazane u crkvenom naosu i na spratu narteksa. Ciklusi scena iz života svetog Nikole i svete Petke su naslikani u kulama zvonarama i na spratu narteksa, dok je njegovo prizemlje ukrašeno freskama vladara i svetih ratnika koji naporedo zagrljeni jašu. Pored ktitorskih portreta, u prvoj zoni naosa su prikazani sveci, dok su iznadnjih naslikana Stradanja Hristova i Veliki praznici. U oltarskom delu je prikazana Bogorodica sa Hristom i anđelima, kao i Poklonjenje arhijereja. Posebnu pažnju privlači predstava Sv. Đorđa Diasoritisa, čiji je kult vezan za grčko ostrvo Amorgos u Kiklandskom arhipelagu.^[5]

Istraženost crkve u Donjoj Kamenici[uredi | uredi izvor]

Mnogo ljudi je istraživalo ovu crkvu. Postoji puno tumačenja i ne može se precizno odrediti koje je od njih tačno. Smatra se da je crkvu sagradio veliki vojvoda despota Lazara Brankovića, Mihajlo Anđelović. Isto tako se smatra da su na gornjem spratu naslikani Mihajlo i njegova supruga sa svoja tri sina. Međutim Ljubinković, se ponovo vraća svom ranijem zaključku, da ne mora da znači da je Mihajlo zapravo bio vladar ove oblasti. Tumačeći istraživanja turskih popisa, Bojanić-Lukač pronalazi podatke koje potpuno isključuju mogućnost da je Mihajlo Anđelković bio gospodar ove oblasti. Tek posle radova 1985. crkva je proglašena za spomenik kulture i sada se o njoj staraju stanovnici Donje Kamenice. ^[6]

Nemac, Feliks Kanic je u svojoj knjizi o Kneževini Srbiji opisao "Abogovićevu crkvicu" u selu Donja Kamenica. Navodi se da je ona podignuta u vreme despota Đurđa Smederevca.^[7] Proizilazi da je despot Mihailo Abogović istu bogomolju gradio 1456. godine. Prikazani su na zidnim slikama u priprati "Mihail despot" sin "Mihaila cara", zatim njegova supruga "despotica Jelena" kći "despota Petra". Dr Vladislav Petković je međutim utvrdio 1932. godine da despot Mihailo nema ništa zajedničko sa "Mihailom Abogovićem"; nije bio ktitor, već gospodar (nepoznate nacionalnosti) samostalne oblasti Vidinske, pod koju je spadala u to vreme i Donja Kamenica. Pravi ktitor (sa porodicom) je na dva mesta oslikan u crkvenom živopisu - u priprati i samoj crkvi. Pored oca i majke prikazana je i njihova mala kći, pored čijeg lika piše "Vukosava", kao i mali sin. Sačuvani natpisi na slikama su pisani na grčkom jeziku, a samo pet svetitelja nose srpsko-slovenske nazive.^[8]

Galerija spoljni izgled[uredi | uredi izvor]

Galerija živopis[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spisak spomenika kulture u Zaječarskom okrugu

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b „Crkva sv. Bogorodice — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
^ RTS: „Knjaževački „dragulj“ odoleva zubu vremena“ (2. februar 2014.)
^ „Zavičajni muzej Knjaževac/Bogorodična crkva u Donjoj Kamenici”. Arhivirano iz originala 17. 07. 2014. g. Pristupljeno 11. 06. 2014.
^ "Vreme", Beograd 19. april 1932. godine
^ "Srpski narod", Beograd 1943. godine
^ Sveta Bogorodica u Donjoj Kamenici, Živojin Andrejić
^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. novembar 1880. godine
^ "Srpski narod",Beograd 1. januara 1943. godine

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[СК-1] „Crkva sv. Bogorodice — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.

[2] RTS: „Knjaževački „dragulj“ odoleva zubu vremena“ (2. februar 2014.)

[3] „Zavičajni muzej Knjaževac/Bogorodična crkva u Donjoj Kamenici”. Arhivirano iz originala 17. 07. 2014. g. Pristupljeno 11. 06. 2014.

[4] "Vreme", Beograd 19. april 1932. godine

[5] "Srpski narod", Beograd 1943. godine

[6] Sveta Bogorodica u Donjoj Kamenici, Živojin Andrejić

[7] "Prosvetni glasnik", Beograd 1. novembar 1880. godine

[8] "Srpski narod",Beograd 1. januara 1943. godine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Zaječarskom upravnom okrugu
Boljevac	Manastir Lapušnja Manastir Krepičevac Crkva Sv. Ilije u Boljevcu Crkva Sv. Arhangela-Lozica Stari kameni spomenik Kuća Dobrosava Petrovića Stara apsana (Muzej Timočke bune) Zgrada Stare opštine u Krivom Viru Zgrada Osnovne škole u Jablanici Osmanbegova česma
Zaječar	Zanjevačka crkva Radul begov konak Kuća u ulici Đure Salaja 20 u Zaječaru Zgrada u ulici Ljube Nešića 31 u Zaječaru Zgrada u ulici Maršala Tita br. 5a u Zaječaru Kuća u Ul. Prote Mateje 9 Zgrada Okružnog načelstva u Zaječaru Zgrada „Osnovne škole Ljuba Nešić“ Zgrada "Osnovne škole Desanka Maksimović" Spomenik streljanim žrtvama Timočke bune Manastirska celina Suvodol Manastir Grlište Zgrada Muzeja u Zaječaru Zgrada Istorijskog arhiva u Zaječaru Zgrada Skupštine opštine Zaječar Zgrada u ulici Ljube Nešića 38 u Zaječaru Građanska kuća u ulici Ljube Nešića 50 Građanska kuća u ulici Istarskoj 1 Građanska kuća u ulici Karadžićevoj 1 u Zaječaru Spomenik palim ratnicima iz Timočke krajine u ratovima 1912—1918 Timočka mlekarska zadruga kod Vražogrnca Zgrada Narodnog kupatila u Planinici Zgrada Stare kafane u Zagrađu Ruska kuća u Velikom Izvoru Stara kuća Dušana Jovanovića Vodenica Božidara Rankovića Crkva u Zaječaru, hram Presvete Bogorodice Kuća u Zaječaru u ul. Ljube Nešića br. 9 Hidroelektrana „Gamzigrad” u Gamzigradskoj Banji
Knjaževac	Manastir Svete Trojice u Gornjoj Kamenici Crkva Sv. Bogorodice u Donjoj Kamenici Crkva Svetog Đorđa u Knjaževcu Kuća na Trgu oslobođenja 41 Stara kuća Ivanke Prvulović Stara seoska kuća Gorana Živkovića Kuća Ace Stanojevića Vila poljoprivrednog kombinata „Džervin“ Dve kuće u ulici Karađorđevoj 15 Mlin u selu Debelica
Sokobanja	Soko Grad Crkva Uspenja Bogorodice u Jošanici Srednjovekovno utvrđenje Vrmdža Zgrada Skupštine opštine Sokobanja Staro banjsko kupatilo Konak kneza Miloša u Sokobanji Zgrada Stare osnovne škole u Sokobanji Crkva Preobraženja Gospodnjeg u Sokobanji Vila „Dalmacija” Kuća Ljube Didića Administrativna zgrada u Sokobanji Kuća narodnog heroja Alekse Markišića Kuća u kojoj je umro književnik Stevan Sremac Građanske kuće porodice Petković Kuća porodice Hadži-Pavlović Kuća u Ul. Ivana Vušovića 9 Vila na Putu Ozrenskih partizana 29 Uži ambijent sa česmom Ljube Didića Hajduk Veljkova česma Trebička česma - česma kneza Miloša na Trebičkom putu Kuća u ul. Alekse Markišića u Sokobanji