Borneo
 Borneo | |
  Borneo | |
| Geografija | |
|---|---|
| Koordinate | 1° S; 114° I / 1° S; 114° I |
| Arhipelag | Velika Sundska ostrva |
| Površina | 743.330 km2 |
| Obala | 4.971 km |
| Visina | 4.095 m |
| Najviši vrh | Kinabalu |
| Administracija | |
IDN | |
MLZ | |
BRU | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 19804064 (2010) |
| Gustina st. | 26,64 stan./km2 |
Borneo, koji u Indoneziji nazivaju Kalimantan (malajs. Borneo), (ind. Kalimantan), ima površinu od 743.330 km², pa je treće po veličini ostrvo (iza Grenlanda i Nove Gvineje) na svetu. Nalazi se usred Indonezijskog arhipelaga, a politički je podeljen između Indonezije, Malezije i Bruneja. Pripada grupi Velikih Sundskih ostrva.[1] Približno 73% ostrva je indonezijska teritorija.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Obala ostrva je zbog močvarnih šuma mangrova relativno nepristupačna, što kao posledicu ima i slabu naseljenost obala. Čak niti većina reka nisu (zbog morskih nanosa) pristupačne s morske strane. Velika područja su još uvijek pokrivena gustim prašumama.
Od krajnjeg severnog dela ostrva, Kap Sampanmangio, pa do severozapadnog kraja na Kap Datu pruža se dugačak brdski lanac. Na centralnoj visoravni izdiže se više grupa brda okruženih ravnicama.[3] Najviša tačka na ostrvu je vrh Kinabalu (4.101 metara nad morem) i nalazi se na severoistoku. Brda od granita i škriljca su pretežno na zapadnom delu Bornea. Najveći rečni sistem je Kapuas u Zapadnom Kilimantanu, sa dužinom od 1000 km.[4] Druge glavne reke su Mahakam u Istočnom Kalimantanu (920 km),[5] Barito u Južnom Kalimantanu (900 km),[6] Rajang u Saravaku (565 km)[7] i Kinabatangan u Sabahu (560 km).[8]
Obala je dugačka 4.971 km. Nije jako razuđena, ali ipak ima nekoliko dobrih i sigurnih zaliva u kojima su luke. Pre nego što su nivoi mora porasli na kraju zadnjeg ledenog doba, Borneo je bio deo azijske kopnene mase, formirajući sa Javom i Sumatrom gorska područja poluostrva koje se protezalo istočno od današnje Indokine. Južno kinesko more i Tajlandski zaliv sad prekrivaju bivše nizijske delove polustrva. Dublje vode koje razdvajaju Borneo od susednog Sulavesija su sprečavale kopnenu vezu sa tim ostrvom, čime je kreirano razdvajanje poznato kao Volasova linija između bioloških regiona Azije i Australije-Nove Gvineje.[9][10]
Zapadno od Bornea su Anamba ostrva.
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima Bornea je izraženo tropska.[11] Prosečna temperatura koleba od 27,7 °C u julu i 26,7 °C u oktobru. Veći južni deo Bornea ima izraženo jedno sušno i jedno kišno razdoblje, dok su na severu po dva takva razdoblja.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Na Borneu živi 19.804.064 (stanje 2010) pa time i gustinu stanovništva od samo 26,65 stanovnika na km².
Stanovništvo na ostrvu čine narod Dajaka, Malajci i Kinezi. Većinu malajskog stanovništva čine potomci Deutero Malajaca, koji su, istorijski gledano, stigli na Borneo u drugom valu naseljavanja ostrva iz Azije preko Malajskog poluostrva.
U unutrašnjosti Bornea žive Penani, grupe lovaca i sakupljača, koji etnološki pripadaju tako zvanim Proto Malajcima, koji su na ostrvo stigli u prvom talasu naseljavanja malajsko-indoneziskih naseljenika.
U nekim rubnim obalnim područjima mogu se sresti naselja naroda Orang Lauta. Zbog njihovog skitalačkog načina života koji se najčešće odvija gotovo isključivo na čamcima, starosedelačko stanovništvo ih često naziva i morskim Ciganima, što je s jedne strane pogrdno, a s druge netačno, jer nemaju nikakvu srodnost s Romima na koje se često odnosi taj naziv.[12]
Nadalje, u unutrašnjosti Bornea živi, prema proceni, oko 240.000 pripadnika naroda Iban.
Većina stanovništva Kalimantana su ili muslimani ili animisti. Postoji i hrišćanska manjina. Oko 15% Dajaka su prešli, barem formalno, na hrišćanstvo u okviru misionarskih pokušaja tokom 19. veka.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Tokom zlatnog razdoblja Malajskog sultanata Brunej od 15. do 17. veka, a nakon propasti Malačkog carstva s područja Jugoistočne Azije, oni su vladali celim ostrvom. Kasnije su severni deo Bornea kontrolisali malajski Sulu sultanati (1473—1899) s izuzetkom pojedinih područja koja su bila pod kontrolom Sjeverne Borneo Kompanije. Područje pod kontrolom Brunejskog sultanata je s vremenom na razne načine došlo pod kontrolu britanske porodice Bruk.
U ranom 19. veku britanski i holandski kolonizatori se sporazumevaju o korištenju luka pod njihovom kontrolom. Istočni deo Bornea kontrolišu holandski a zapadni britanski trgovci (slično, Malaka je data na upravu Britancima u zamenu za razne luke na Javi, dok je Sumatra data na upravljanje Holanđanima)
smeđe: Malezija
žuto: Indonezija
Za vreme Drugog svetskog rata Japan je okupirao Borneo (1941—1945) i desetkovao domaću malajsku populaciju, a naročito intelektualce, uključujući i postojeće sultanate na Kalimantanu.
U razdoblju između 1962. i 1966. Malezija i Indonezija su imali ozbiljne sporove oko Bornea, a u današnje vreme se Filipini spore s Indonezijom oko teritorija na severu ostrva.
Prirodna bogatstva[uredi | uredi izvor]
Od prirodnih bogatstava na ostrvu ima ugljenika i nafte, dok se od poljoprivrednih proizvoda uzgaja, odnosno pridobiva kopra, sago i kaučuk. Na jugoistoku se uzgaja biber. Vrlo je značajno i šumska bogatstva (seča skupocenih tropskih stabala). Zbog gotovo nekontrolisane seče dragocenih kišnih šuma Indonezija se na međunarodnoj ravni našla izložena ozbiljnim kritikama.
Politička podela[uredi | uredi izvor]
Politički, Borneo je podeljen na sultanat Brunej, malezijske pokrajine Saravak i Sabah, te indonezijske provincije Kalimantan Barat, Kalimantan Tengah, Kalimantan Selatan i Kalimantan Timur. Time je Borneo jedino ostrvo koji je podeljen između tri države (Spisak podeljenih ostrva).
Ekonomija[uredi | uredi izvor]
Ekonomija Borenea prvenstveno zavisi od poljoprivrede, seče šuma i rudarstva, nafte i gasa, i ekoturizma.[13] Ekonomija Borenea je posebno zavisna od proizvodnih sektora nafta i gasa, i zemlja je postala jedan najvećih naftnih proizvođača u jugoistočnoj Aziji. Malezijske države Saba i Saravak su vrhunski izvoznici drvene građe.[13] Saba je isto tako poznata kao poljoprivreni proizvođač gume, kakao zrna, i povrća, i po svom ribarstvu, dok obe Saba i Saravak izvoze tečni prirodni gas (LNG) i naftu. Indonezijska provincija Kalimantan je uglavnom zavisna od rudarskih sektora.[13]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Marchetti, Donna (2. 8. 1998). „Borneo's Wild Side”. The New York Times. Pristupljeno 20. 6. 2017.
- ^ „An Awesome Island”. Borneo: Island in the Clouds. PBS. Pristupljeno 11. 11. 2012.
- ^ Aubert, M.; Setiawan, P.; Oktaviana, A. A.; Brumm, A.; Sulistyarto, P. H.; Saptomo, E. W.; Istiawan, B.; Ma’rifat, T. A.; Wahyuono, V. N.; Atmoko, F. T.; Zhao, J.-X.; Huntley, J.; Taçon, P. S. C.; Howard, D. L.; Brand, H. E. A. (decembar 2018). „Palaeolithic cave art in Borneo”. Nature (na jeziku: engleski). str. 254—257. doi:10.1038/s41586-018-0679-9.
- ^ Tan et al. 2015, str. 286
- ^ Tomascik, Tomas (1997). The Ecology of the Indonesian Seas. Oxford University Press. str. 54. ISBN 978-0-19-850186-2.
- ^ Tan et al. 2013, str. 338.
- ^ Tropical River Fisheries Valuation: Background Papers to a Global Synthesis. WorldFish. 2008. str. 218. ISBN 978-983-2346-61-6.
- ^ Tietze 2007, str. 131.
- ^ Taylor, James Allan (1984). Biogeography: Recent Advances and Future Directions. Rowman & Littlefield. str. 178. ISBN 978-0-389-20507-4.
- ^ Zubi, Teresa (25. 10. 2015). „Wallacea”. Starfish. Arhivirano iz originala 25. 5. 2017. g. Pristupljeno 26. 5. 2017.
- ^ Linden, Eugene (2011). The Ragged Edge of the World: Encounters at the Frontier Where Modernity, Wildlands and Indigenous Peoples Meet. Penguin Publishing Group. str. 30. ISBN 978-1-101-47613-0.
- ^ „BMC evolutionary biology”. BMC evolutionary biology (na jeziku: engleski). 2001. Pristupljeno 26. 9. 2020.
- ^ a b v „Borneo » City Info » Economy”. Borneo.com. Arhivirano iz originala 27. 5. 2017. g. Pristupljeno 28. 5. 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Linden, Eugene (2011). The Ragged Edge of the World: Encounters at the Frontier Where Modernity, Wildlands and Indigenous Peoples Meet. Penguin Publishing Group. str. 30. ISBN 978-1-101-47613-0.
- Taylor, James Allan (1984). Biogeography: Recent Advances and Future Directions. Rowman & Littlefield. str. 178. ISBN 978-0-389-20507-4.
- Tropical River Fisheries Valuation: Background Papers to a Global Synthesis. WorldFish. 2008. str. 218. ISBN 978-983-2346-61-6.
- Tropical River Fisheries Valuation: Background Papers to a Global Synthesis. WorldFish. 2008. str. 218. ISBN 978-983-2346-61-6.
- Tietze, Uwe (2007). Credit and Microfinance Needs in Inland Capture Fisheries Development and Conservation in Asia. Food & Agriculture Org. str. 131—. ISBN 978-92-5-105756-8.
- Tan, Khee Giap; Amri, Mulya; Low, Linda; Tan, Kong Yam (2013). Competitiveness Analysis and Development Strategies for 33 Indonesian Provinces. World Scientific. str. 338. ISBN 978-981-4504-86-7.
- Tomascik, Tomas (1997). The Ecology of the Indonesian Seas. Oxford University Press. str. 54. ISBN 978-0-19-850186-2.
- Tan, Khee Giap; Merdikawati, Nurina; Amri, Mulya; Berger, Blake Harley (2015). 2014 Annual Competitiveness Analysis and Development Strategies for Indonesian Provinces. World Scientific. str. 286. ISBN 978-981-4730-43-3.
- L. W. W Gudgeon; Stewart, Allan (1913), British North Borneo / by L. W. W. Gudgeon ; with twelve full-page illustrations in colour by Allan Stewart, Adam and Charles Black
- Redmond O'Hanlon (1984). Into the Heart of Borneo: An Account of a Journey Made in 1983 to the Mountains of Batu Tiban with James Fenton. Salamander Press. ISBN 978-0-9075-4055-7.
- Hansen, Eric (1988). Stranger in the Forest: On Foot Across Borneo. Century. ISBN 978-0-7126-1158-9.
- Gordon Barclay Corbet; Hill, John Edwards (1992). The mammals of the Indomalayan Region: a systematic review. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-854693-1.
- Pelton, Robert Young (1995). Fielding's Borneo. Fielding Worldwide. ISBN 978-1-5695-2026-0.
- Ismail, Ghazally (1996—2001). A Scientific Journey Through Borneo. Kota Samarahan: Universiti Malaysia Sarawak.
- Wong, K. M.; Chan, Chew Lun (1997). Mount Kinabalu: Borneo's Magic Mountain: An Introduction to the Natural History of One of the World's Great Natural Monuments. Kota Kinabalu: Natural History Publications. ISBN 978-983-812-014-2.
- Lau, Dennis (1999). Borneo: a photographic journey. Travelcom Asia. ISBN 978-983-99431-1-5.
- Wassner, John (2001). Espresso with the Headhunters: A Journey Through the Jungles of Borneo. Summersdale. ISBN 978-1-84024-137-2.
- Hall, Less S.; Greg Richards; Mohamad Tajuddin Abdullah (2002), „The bats of Niah National Park, Sarawak”, The Sarawak Museum Journal
- Mohd Azlan J.; Ibnu Martono; Kartono, Agus P.; Mohamad Tajuddin Abdullah (2003), „Diversity, Relative Abundance and Conservation of Chiropterans in Kayan Mentarang National Park, East Kalimantan, Indonesia”, The Sarawak Museum Journal
- Abdullah, Mohd Tajuddin (2003), Biogeography and variation of Cynopterus brachyotis in Southeast Asia (PhD thesis izd.), Brisbane: University of Queensland
- Catherine Karim; Andrew Alek Tuen; Mohamad Tajuddin Abdullah (2004), „Mammals”, The Sarawak Museum Journal
- Hall, Less S.; Grigg, Gordon G.; Craig Moritz; Besar Ketol; Isa Sait; Wahab Marni; M.T. Abdullah (2004), „Biogeography of fruit bats in Southeast Asia”, The Sarawak Museum Journal
- Holley, Stephen (2004). A White Headhunter in Borneo. Kota Kinabalu: Natural History Publications. ISBN 978-983-812-081-4.
- Wild Borneo: The Wildlife and Scenery of Sabah, Sarawak, Brunei, and Kalimantan. New Holland Publishers. 2006. ISBN 978-1-84537-378-8.
- Mel White (novembar 2008), Borneo's Moment of Truth, National Geographic
- Nieuwenhuis, Anton Willem (2009). Quer durch Borneo (na jeziku: Dutch). BoD – Books on Demand. ISBN 978-3-86195-028-8.
- G. W. H. Davison (2010). A Photographic Guide to Birds of Borneo: Sabah, Sarawak, Brunei and Kalimantan. New Holland. ISBN 978-1-84773-828-8.
- John Mathai (2010), Hose's Civet: Borneo's mysterious carnivore, Nature Watch 18/4: 2–8
- John Mathai; Jason Hon; Ngumbang Juat; Amanda Peter; Melvin Gumal (2010), Small carnivores in a logging concession in the Upper Baram, Sarawak, Borneo, Small Carnivore Conservation 42: 1–9
- Francis, Charles M. Photographic Guide to Mammals of South-East Asia (2013). A. Bloomsbury Publishing Plc. ISBN 978-1-84773-531-7.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Environmental Profile of Borneo – Background on Borneo, including natural and social history, deforestation statistics, and conservation news.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
