Vajska

Vajska
Vajska;
	Katolička crkva u Vajski
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Južnobački
Opština	Bač
Stanovništvo
— 2011.	2834
— gustina	36/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 24′ 23″ S; 19° 06′ 26″ I / 45.4065° S; 19.107166° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	89 m
Površina	88,7 km2
	Vajska Vajska na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	21426
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	NS

Vajska je naselje u Srbiji u opštini Bač u Južnobačkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 2834 stanovnika.^[1]^[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

U davnim vremenima na području Vajske pronađeno je veliko naselje Kelta, o čemu svedoči veliko keltsko groblje. Nakon Kelta, Vizigoti dolaze na ovo područje u prvom veku nove ere. Huni su prošli ovim putem u 3. veku, 375. godine su zabeleženi prolazi Germana, Slovena i Avara. Od tada na ovim prostorima dolaze Sloveni. Dolazak Mađara u Panonsku niziju doživio se vrlo brzo, već u 9. veku. Mađari su zauzeli ovo mesto. Upad Tatara nije zaobišao ni Vajsku. Još u 14. veku se Vajska spominje kao slovensko naselje u popisima bačkog dekanata. Od 1716. Vajskom upravljaju franjevci iz Bača. Od 1788. vode se crkvene matice. Godine 1840. blagosilja se temeljac za vajštansku crkvu svetog Jurja, koja će biti sagrađena 1842. Franjevci su bili prvi utemeljivači školstva i pokrenuli su školu koja je delovala u starom župnom dvoru. Nekada je u selu postojalo preduzeće DP Labudnjača, koje je privatizovano 2006. godine. Danas postoji nekoliko prodavnica, vatrogasna dom, ambulanta, apoteka, osnovna škola i mnoga udruženja i društva kao što su lovačko društvo, udruženje ribara, udruženje žena.^[3]

Nakon isplate od 40.000 forinti, car Franc Jozef je odobrio 24. aprila 1807. Sigmundu Gromonu (Nobilis Sigismundo Gromann).^[4]vlastelinski posed u selu Vajska i Bođani, kao i pravo da on i njegovi naslednici ubudeće dodaju svom plemićkom imenu atribut "od Vajske i Bođana “ (de Vaiszka et Bogyan). Sigmund Gromon iz Vajske umro je u Somboru 13. maja 1810. godine, u 73. godini, i sahranjen je u kripti crkve Svete Trojice. Godine 1826. njegovi naslednici su imali 15.120 hektara zemlje i bili su među najimućnijim zemljoposdnicima na području Bačko-Bodroške županije. Na državnoj listi mađarskih plemića u Vajskoj 1841. godine zabilježen je samo Moris Groman, a zatim napisan kao Gromon (1807—1847) a njegov sin Deže (1838—1912) bio je, između 1876. i 1880, župan Bačko-bodroška županija u Somboru. Godine 1903. proizveden je u Red mađarskih baruna, a po njemu se do 1918. godine zvala i jedna Somborska ulica koja je na južnoj strani gradske većnice spajala Glavnu ulicu sa Trgom Svete Trojice. ^[5]

Zapadno i severozapadno od Vajske se nalaze Živa odn. Labudnjača, gde je Srpska patrijaršija nekada imala svoje najveće poljoprivredno dobro - ono je 1940. opisano kao zapušteno i primitivno obrađivano.^[6]

Nakon izbijanja rata u Hrvatskoj 1991. ovde se nalazio prihvatni centar za izbegle Srbe.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Vajska živi 2393 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,0 godina (36,4 kod muškaraca i 39,5 kod žena). U naselju ima 1096 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,89.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[7]
Godina	Stanovnika
1948.	4.305
1953.	4.341
1961.	4.355
1971.	3.798
1981.	3.448
1991.	3.272	3.147
2002.	3.169	3.253

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[8]

Srbi	1.319	41,62%
Rumuni	569	17,95%
Hrvati	353	11,13%
Mađari	341	10,76%
Jugosloveni	207	6,53%
Romi	42	1,32%
Slovaci	33	1,04%
Ukrajinci	19	0,59%
Nemci	18	0,56%
Crnogorci	11	0,34%
Muslimani	10	0,31%
Rusi	4	0,12%
Rusini	3	0,09%
Makedonci	3	0,09%
Slovenci	2	0,06%
Česi	1	0,03%
Bošnjaci	1	0,03%
nepoznato	58	1,83%

Stanovništvo prema polu i starosti^[9]


	m	ž
?	2	4
80+	22	38
75—79	27	53
70—74	69	74
65—69	87	110
60—64	79	99
55—59	66	85
50—54	81	91
45—49	119	99
40—44	134	112
35—39	134	135
30—34	116	106
25—29	100	84
20—24	84	91
15—19	129	102
10—14	121	117
5—9	116	120
0—4	91	72
Prosek :	36,4	39,5

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	1.303	1.237	1.300	1.134	1.127	1.162	1.096

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	224	277	219	223	94	44	12	3	0	0	2,89

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.249	368	788	72	21	0
Ženski	1.283	207	786	248	40	2
UKUPNO	2.532	575	1.574	320	61	2

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	689	358	2	0	59
Ženski	280	170	0	0	11
UKUPNO	969	528	2	0	70
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	16	13	37	9	19
Ženski	0	1	44	2	2
UKUPNO	16	14	81	11	21
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	2	2	7	5	3
Ženski	3	5	4	23	9
UKUPNO	5	7	11	28	12
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	114	0	0	43
Ženski	3	1	0	2
UKUPNO	117	1	0	45

:

Poznati stanovnici[uredi | uredi izvor]

baron Deže Gromon (1838-1912), mađarski političar, državni sekretar za bezbednost, poslanik, župan Bačko- bodroške županije
župnik Antun Sorg (u.1926)
grof Emil Sečenji (1865-1932), član Mađarske akademije nauka, političar
Zvonko Ivezić (1949-2016), fudbaler
Zdravko Vuković (1924-2005), generalni direktor Radio-televizije Beograd, ministar obrazovanja Srbije, direktor Instituta za udžbenike i nastavna sredstva
grofica Marija Sečenji (1870—1945) vlasnica vlastelinskog dobra Sečenji

Reference[uredi | uredi izvor]

^ zechenyl, emil. „grof-szechenyi-emil”. ovarigazdasz.hu.
^ Stepanović, Milan (2018). PLEMIĆKE PORODICE U SOMBORU DO KRAJA XVIII VEKA. Sombor. str. 103,104,105.
^ Ćurčić, Slobodan (1996). Broj stanovnika Vojvodine. Novi Sad.
^ Milošev, Žarko (1998). Mostonga i vode Zapadne Bačke. Novi sad.
^ Milošev, Žarko (1998). Mostonga i vode zapadne bačke. Novi sad.
^ „Politika”, 14. jun 1940
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] zechenyl, emil. „grof-szechenyi-emil”. ovarigazdasz.hu.

[2] Stepanović, Milan (2018). PLEMIĆKE PORODICE U SOMBORU DO KRAJA XVIII VEKA. Sombor. str. 103,104,105.

[3] Ćurčić, Slobodan (1996). Broj stanovnika Vojvodine. Novi Sad.

[4] Milošev, Žarko (1998). Mostonga i vode Zapadne Bačke. Novi sad.

[5] Milošev, Žarko (1998). Mostonga i vode zapadne bačke. Novi sad.

[6] „Politika”, 14. jun 1940

[7] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[8] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[9] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]