Vilhelm Konrad Rendgen

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vilhelm Rendgen
Rendgen
Lični podaci
Datum rođenja(1845-03-27)27. mart 1845.
Mesto rođenjaLenep, Pruska
Datum smrti10. februar 1923.(1923-02-10) (77 god.)
Mesto smrtiMinhen, Nemačka
DržavljanstvoNjemačka Nemačka[1]
ObrazovanjeETH Cirih, Univerzitet u Cirihu, Univerzitet u Utrehtu
Porodica
SupružnikBerta Rengen (preminula 1872. godine)[2]
Naučni rad
Poljefizika
InstitucijaUniverzitet u Strazburu
Hoenhajm
Univerzitet u Gisenu
Univerzitet u Vircburgu
Univerzitet u Minhenu
Poznat poH-zracima
Nagrade Nobelova nagrada za fiziku (1901)[3]
Potpispotpis_alt}}}

Vilhelm Konrad Rendgen[4] (nem. Wilhelm Conrad Röntgen;[5] Lenep, 27. mart 1845 — Minhen, 10. februar 1923), pogrešno Rentgen, bio je nemački[1] fizičar koji je 8. novembra 1895. proizveo i registrovao elektromagnetske zrake danas poznate kao iks-zraci ili rendgenski zraci. Za to ostvarenje je nagrađen inauguralnom Nobelovom nagradom za fiziku 1901. godine.[3][6] U čast Rondgenovih dostignuća, 2004. godine Međunarodna unija čiste i primenjene hemije (IUPAC) nazvala je element 111, rendgenijum, radioaktivni element sa više nestabilnih izotopa, po njemu. Po njemu je nazvana i merna jedinica rendgen.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Studirao je na Univerzitetu u Utrehtu, Holandija, zatim na ETH u Cirihu gde je diplomirao mašinsko inženjerstvo. Godine 1869, doktorirao je na Univerzitetu u Cirihu. Radio je kao univerzitetski profesor fizike u Strazburu (od 1876. do 1879), Gisenu (od 1879. do 1888), Vircburgu (od 1888. do 1900) i Minhenu (od 1900. do 1920). U svojim je istraživanjima ispitao svojstva zračenja: sposobnost delovanja na fotografsku ploču, prolaska kroz različite materije, slabljenja u vezi s vrstom materije i debljinom sloja kroz koji prolaze i sposobnost joniziranja zraka kojim prolaze. Konstruisao je rendgensku cev s konkavnom katodom i platinskom antikatodom.[7] Bavio se i istraživanjem pijezoelektričnih[8] i piroelektričnih[9] pojava kod kristala.[10] Ispitivao je specifični toplotni kapacitet gasova i svojstva tečnosti pod visokim pritiskom. Za otkriće rendgenskog zračenja dobio je 1901. prvu Nobelovu nagradu za fiziku.[3][11]

Rendgenski aparat, sredina 20. veka

U toku 1895. Rendgen je poput brojnih fizičara ispitivao efekte visokog napona na električno pražnjenje u razređenim gasovima u vakuumskim cevima. Krajem te godine već su se ispitivali efekti katodnih zraka van vakuumskih cevi. U pripremi jednog od takvih eksperimenata testirao je aparaturu u mraku i primetio je nekakvo svetlucanje na stolu, metar od aparature, kada god uključi visoki napon. Pošto se u ponovljenim pokušajima desilo isto, upalio je šibicu i shvatio da svetlucanje dolazi od barijumplatinocijanida koji je tu bio odložen čekajući neki od sledećih eksperimenata.

Rendgen je nagađao da se radi o novoj vrsti zraka (katodni zraci su već bili poznati). Sledećih nekoliko nedelja je jeo i spavao u laboratoriji neprekidno ispitujući osobine novih zraka koje je privremeno nazvao iks-zraci, koristeći matematičko označavanje za nepoznatu veličinu. Mada su kasnije zraci kada je postao poznat po njemu dobili ime rendgenski zraci, on je radije koristio izraz iks-zraci.

Jedna od prvih radiografija (rendgenska slika) koje je Rendgen snimio prikazuje šaku Alberta fon Kelikera, a snimljena je na prvoj javnoj demonstraciji iks-zraka.

U jednom momentu dok je ispitivao sposobnosti raznih materijala da zaustave zrake prineo je ruku fluorescentnom zaklonu dok je aparatura bila uključena i na zaklonu primetio skelet svoje šake. Kasnije je priznao da je ta slika ostavila tako snažan utisak na njega da je odlučio da dalje eksperimente nastavi u tajnosti jer se plašio da bi mogao izgubiti reputaciju ako se ispostavi da sve što tvrdi nije tačno.

Rad O novoj vrsti iks-zraka objavljen je 50 dana kasnije, 28. decembra 1895. Godine 1901, dobio je prvu Nobelovu nagradu za fiziku. Novac od nagrade poklonio je svom univerzitetu. Iz moralnih pobuda je odbio da svoj rad zaštiti patentom. U novembru 2004. Internacionalna unija za čistu i primenjenu hemiju dala je 111. elementu u periodnom sistemu ime rendgenijum.

Lični život[uredi | uredi izvor]

On je nasledio dva miliona rajhsmaraka nakon očeve smrti.[12] Iz etičkih razloga, Rendgen nije tražio patente za svoja otkrića, smatrajući da bi ona trebala biti javno dostupna besplatno. Nakon što je dobio svoju Nobelovu nagradu, Rendgen je donirao 50.000 švedskih kruna za istraživanje na Univerzitetu u Vircburgu. Iako je prihvatio počasni stepen doktora medicine, odbio je ponudu nižeg plemstva, ili nižu plemićku titulu, odbacujući predlog fon (što znači „od“) kao plemićko zvanje (tj. fon Rendgen).[13] Sa inflacijom nakon Prvog svetskog rata, Rendgen je pao u bankrotstvo, provevši svoje poslednje godine u svom seoskom domu u Vajlhajmu, u blizini Minhena.[14] Rendgen je umro 10. februara 1923. od karcinoma creva, poznatog i kao kolorektalni karcinom.[15] U skladu sa njegovom voljom, sva njegova lična i naučna prepiska uništena je nakon njegove smrti.[16]

Honours and awards[uredi | uredi izvor]

In 1901, Röntgen was awarded the first Nobel Prize in Physics. The award was officially "in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the remarkable rays subsequently named after him".[17] Röntgen donated the 50,000 Swedish krona reward from his Nobel Prize to research at his university, the University of Würzburg. Like Marie and Pierre Curie, Röntgen refused to take out patents related to his discovery of X-rays, as he wanted society as a whole to benefit from practical applications of the phenomenon. Röntgen was also awarded Barnard Medal for Meritorious Service to Science in 1900.[18]

In 1907 he became a foreign member of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.[19]

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

Danas se u Remšajd-Lenepu, 40 kilometara istočno od Rendgenovog rodnog mesta u Diseldorfu, nalazi Nemački Rendgenov muzej.[20]

U Vircburgu, gde je otkrio rendgenske zrake, neprofitna organizacija održava njegovu laboratoriju i obezbeđuje obilaske sa vodičem do Memorijalnog mesta Rendgen.[21]

Svetski dan radiografije: Svetski dan radiografije je godišnji događaj koji promoviše ulogu medicinskog snimanja u savremenoj zdravstvenoj zaštiti. Slavi se 8. novembra svake godine, što se poklapa sa godišnjicom otkrića Rendgena. Prvi put je uveden 2012. godine kao zajednička inicijativa Evropskog društva za radiologiju, Radiološkog društva Severne Amerike i Američkog koledža radiologije.

Vrh Rendgen na Antarktiku je nazvan po Vilhelmu Rendgenu.[22]

Mala planeta 6401 Rendgen je nazvana po njemu.[23]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Wilhelm Röntgen (1845—1923) – Ontdekker röntgenstraling”. historiek.net. 31. 10. 2010. 
  2. ^ Jain, C. „Spouse - source from Wilhelm Conrad Röntgen Biographical”. Wilhelm Conrad Röntgen Biographical. 
  3. ^ a b v Novelize, Robert. Squire's Fundamentals of Radiology. Harvard University Press. Novelline, Robert A.; Squire, Lucy Frank (1997). Squire's Fundamentals of Radiology (5th izd.). Harvard University Press. str. 1. ISBN 978-0-674-83339-5. 
  4. ^ Jerković, Jovan; Pižurica, Mato; Pešikan, Mitar (2010). Pravopis srpskoga jezika. Novi Sad: Matica srpska. ISBN 978-86-7946-079-0. COBISS.SR 256189191. „Rendgen i Rendgenov aparat (prezime Röntgen)” 
  5. ^ "Röntgen". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  6. ^ Stoddart, Charlotte (1. 3. 2022). „Structural biology: How proteins got their close-up”. Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-022822-1 Slobodan pristup. Pristupljeno 25. 3. 2022. 
  7. ^ Behling, Rolf (2015). Modern Diagnostic X-Ray Sources, Technology, Manufacturing, Reliability. Boca Raton, FL, USA: Taylor and Francis, CRC Press. ISBN 9781482241327. 
  8. ^ Gautschi, G. (2002). Piezoelectric Sensorics: Force, Strain, Pressure, Acceleration and Acoustic Emission Sensors, Materials and Amplifiers. Springer. ISBN 978-3-662-04732-3. doi:10.1007/978-3-662-04732-3. 
  9. ^ Webster, John G. (1999). The measurement, instrumentation, and sensors handbook. CRC Press. str. 32—113. ISBN 978-0-8493-8347-2. 
  10. ^ Holler, F. James; Skoog, Douglas A.; Crouch, Stanley R. (2007). Principles of Instrumental Analysis (6th izd.). Cengage Learning. str. 9. ISBN 978-0-495-01201-6.  Nepoznati parametar |name-list-style= ignorisan (pomoć)
  11. ^ Röntgen, Wilhelm Conrad, [1] "Hrvatska enciklopedija", Leksikografski zavod Miroslav Krleža, www.enciklopedija.hr, 2015.
  12. ^ Hans-Erhard Lessing: Eminence thanks to fluorescence – Wilhelm Röntgen. German Life (Grantsville MD) Oct/Nov 1995 pp. 40–42
  13. ^ „Radiation Safety – Historical Figures – Wilhelm Conrad Röntgen”. Michigan State University. Arhivirano iz originala 10. 02. 2022. g. Pristupljeno 18. 9. 2019. 
  14. ^ Nitske, Robert W., The Life of W. C. Röntgen, Discoverer of the X-Ray, University of Arizona Press, 1971.
  15. ^ Glasser, Otto (1933). Wilhelm Conrad Röntgen and the Early History of the Roentgen Rays. London: John Bale, Sons and Danielsson, Ltd. str. 305. OCLC 220696336. 
  16. ^ „Wilhelm Conrad Röntgen was born on March 27, 1845”. 
  17. ^ See https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1901/rontgen/facts/ and Jost Lemmerich: Röntgen Rays Centennial 1895-1995, Würzburg. . 1995. ISBN 3-923959-28-1 https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1901/rontgen/facts/.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
  18. ^ „Award of Bernard Medal”. Columbia Daily Spectator. XLIII (57). New York City. 23. 5. 1900. Pristupljeno 22. 3. 2018. 
  19. ^ „W.C. Röntgen (1845–1923)”. Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. Pristupljeno 20. 7. 2015. 
  20. ^ Deutsches Röntgen-Museum at roentgen-museum.de
  21. ^ Röntgen Memorial Site at wilhelmconradroentgen.de
  22. ^ Röntgen Peak. SCAR Composite Antarctic Gazetteer
  23. ^ „(6401) Roentgen”. Dictionary of Minor Planet Names. Springer. 2003. str. 530. ISBN 978-3-540-29925-7. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_5844. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vilhelm Konrad Rendgen na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вилхелм_Конрад_Рендген&oldid=27550593”