Vladimir Vernadski

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vladimir Vernadski
Vladimir Ivanovič Vernadski
Lični podaci
Datum rođenja(1863-03-12)12. mart 1863.[1]
Mesto rođenjaSankt Peterburg[2],
Datum smrti6. januar 1945.(1945-01-06) (81 god.)[1]
Mesto smrtiMoskva,
ObrazovanjeDržavni univerzitet u Sankt Peterburgu
Potpispotpis_alt}}}

Vladimir Ivanovič Vernadski (rus. Владимир Иванович Вернадский, ukr. Володимир Іванович Вернадський;[3][4][5] 12. mart 1863 — 6. januar 1945) je bio ruski,[6][7][8] ukrajinski[6][9][10][11] i sovjetski[12] mineralog i geohemičar.[6][13] Smatra se jednim od tvoraca geohemije, biogeohemije i radiogeologije.[1][14] Njegove ideje o noosferi su doprinele razvoju Ruskog kosmizma. Vernadski je radio i u Ukrajini gde je osnovao Nacionalnu akademiju nauke Ukrajine.[6][15] Najpoznatiji je po svojoj knjizi iz 1926. godine — „Biosfera“, u kojoj razrađuje pojam biosfere koji je pre njega upotrebio Eduard Zis (nem. Eduard Suess) 1885. godine. U ovoj knjizi on biosferu opisuje kao jednu od Zemljinih sfera u kojoj se odigravaju složeni procesi objedinjeni opštom istorijom hemije atoma u okviru organskog i neorganskog sveta. Prema njemu se druge geosfere odlikuju ravnotežom svojstava dok se u biosferi javljaju živa bića koja su sama specifični sistemi, nezavisni od biosfere, tako da bitno menjaju njenu primarnu ravnotežu[16]. Godine 1943. dobija Staljinovu nagradu.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Vernadski je rođen 12. marta 1863. godine u Sankt Peterburgu u Rusiji, u mešovitom braku oca Ukrajinca i majke Ruskinje.[17] Godine 1885. završava sanktpeterburški univerzitet. Ubrzo nakon završetka univerziteta, odlučuje da se bavi mineralogijom. Prvo odlazi u Napulj kod kristalografa Skakija (ital. Scacchi) koji je bio senilan u to vreme. Zbog toga, Vernadski odlazi u Nemačku kod Paula Grota (nem. Paul Heinrich von Groth). Tu je naučio da koristi modernu opremu, između ostalog Grotovu mašinu za optičko, termalno, magnetno, elastično i električno izučavanje kristala, a imao je i mogućnost rada u fizičkoj laboratoriji profesora Zonke koji je takođe radio na kristalizaciji.

Vernadski je prvi popularizovao ideju noosfere i pojmu biosfera dao značenje koje ima i danas u naučnim krugovima (iako je sam termin biosfera stvorio austrijski geolog Edvard Zis).

Prema njegovom shvatanju razvoja Zemlje, noosfera je treća faza u razvoju planete, posle geosfere i biosfere. Kao što je pojava biosfere (života) fundamentalno izmenila geosferu, tako je i pojava čoveka fundamentalno izmenila biosferu.

Slika Vernadskog na ukrajinskoj novčanici od 1000 grivna

Vernadski je bio jedan od prvih naučnika koji su priznavali da kiseonik, azot i ugljen-dioksid u atmosferi potiču iz bioloških procesa. U dvadesetim godinama 20. veka objavljuje rad u kome tvrdi da živi organizmi mogu da preoblikuju planetu makar u onoj meri koliko i fizičke sile. Njegov naučni rad je bitan pošto je dao osnove za razvoj ekologije[18].

Vernadski je bio osnivač Ukrajinske akademije nauka u Kijevu 1918. godine, osnivač Nacionalne biblioteke Ukrajine. Bio je lojalan Rusiji i bio je protiv nezavisnosti Ukrajine i ustanka koji je trajao od 1917. do 1921. godine.[19]

Tridesetih i četrdesetih godina 20. veka bio je nadzornik Sovjetskog atomskog projekta, kao jedan od naučnika koji se najglasnije zalagao za upotrebu nuklearne energije. Preminuo je 6. januara 1945.[20] Njegov sin Georgij Vladimirovič Vernadski (1887—1973) je poznati istoričar koji je emigrirao u SAD.

Jedna od glavnih avenija u Moskvi je dobila ime po njemu, kao i Tvarijski nacionalni univerzitet na Krimu (Ukrajina). Takođe jedan asteroid nosi ime po njemu — 2809 Vernadskij.

Naučne aktivnosti[uredi | uredi izvor]

Vernadski je prvi popularizovao koncept noosfere i produbio ideju o biosferi do značenja koje u velikoj meri prepoznaje današnja naučna zajednica. Reč „biosfera” izmislio je austrijski geolog Edvard Zis, koga je Vernadski upoznao 1911.

U teoriji razvoja Zemlje Vernadskog, noosfera je treća faza u razvoju Zemlje, posle geosfere (nežive materije) i biosfere (biološki život). Kao što je pojava života suštinski transformisala geosferu, tako će i nastanak ljudske spoznaje suštinski transformisati biosferu. U ovoj teoriji, principi života i spoznaje su suštinske karakteristike Zemljine evolucije i morali su biti implicitni na Zemlji sve vreme. Ova sistemska i geološka analiza živih sistema dopunjuje teoriju prirodne selekcije Čarlsa Darvina, koja posmatra svaku pojedinačnu vrstu, a ne njen odnos prema subsumirajućem principu.

Vizionarske izjave Vernadskog nisu bile široko prihvaćene na Zapadu. Međutim, on je bio jedan od prvih naučnika koji je prepoznao da kiseonik, azot i ugljen-dioksid u Zemljinoj atmosferi nastaju iz bioloških procesa. Tokom 1920-ih objavio je radove u kojima je tvrdio da živi organizmi mogu preoblikovati planete sigurno kao i svaka fizička sila. Vernadski je bio važan pionir naučnih osnova za nauke o životnoj sredini.[21]

Vernadski je bio član Ruske i Sovjetske akademije nauka od 1912. godine i bio je osnivač i prvi predsednik Ukrajinske akademije nauka u Kijevu, Ukrajina (1918). On je bio je osnivač Nacionalne biblioteke Ukrajine i blisko je sarađivao sa Univerzitetom Tavrida na Krimu. Tokom Ruskog građanskog rata bio je domaćin skupovima mladih intelektualaca koji su kasnije osnovali pokret emigrantskog evroazijstva.[22]

Tokom kasnih 1930-ih i ranih 1940-ih Vernadski je igrao ranu savetodavnu ulogu u projektu sovjetske atomske bombe, kao jedan od najsnažnijih glasova koji se zalagao za eksploataciju nuklearne energije, istraživanje izvora sovjetskog uranijuma i sprovođenje istraživanja nuklearne fisije u njegovom Institut za radijum. Umro je, međutim, pre nego što je nastavljen potpuni projekat.

Po religioznim pogledima, Vernadski je bio ateista.[23] On je bio zainteresovan za hinduizam i Rig Vedu.[24][25]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Vladimir Ivanovich Vernadsky. Encyclopaedia Britannica
  2. ^ Hyrych, Ihor (1996). Mіž Rosійsьkim і Ukraїnsьkim beregami. Volodimir Vernadsьkiй і nacіonalьne pitannя (u svіtlі щodennika 1917–1921 rokіv) [Between Russian and Ukrainian shores. Vladimir Vernadsky and the question of nationality (in light of the diary of 1917–1921)]. Mappa mundi. str. 735—756. Pristupljeno 16. 12. 2015. 
  3. ^ „Vernadsky, Volodymyr”. www.encyclopediaofukraine.com. Pristupljeno 22. 4. 2022. 
  4. ^ Denis, Pishniak. „History of Akademik Vernadsky Station”. UAC (na jeziku: engleski). Pristupljeno 22. 4. 2022. 
  5. ^ Born by Ukraine (na jeziku: ukrajinski). Ėvroimidzh. 2002. ISBN 978-966-7867-26-3. 
  6. ^ a b v g „Honoring Vladimir Vernadsky: Russian-Ukrainian Scientist's 150th Year Wraps Up”. Arhivirano iz originala 3. 2. 2015. g. Pristupljeno 2. 2. 2015. 
  7. ^ „Vladimir Ivanovich Vernadsky | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 18. 5. 2022. 
  8. ^ „Bolьšaя rossiйskaя эnciklopediя: VERNÁDSKIЙ” [The Great Russian Encyclopedia: VERNADSKY]. Arhivirano iz originala 16. 04. 2021. g. Pristupljeno 12. 10. 2020. 
  9. ^ „Vladimir Ivanovich Vernadsky”. European Geosciences Union (EGU) (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 14. 01. 2021. g. Pristupljeno 16. 8. 2019. 
  10. ^ Bassin, M.; Glebov, S.; Laruelle, M. (17. 7. 2015). Between Europe and Asia: The Origins, Theories, and Legacies of Russian Eurasianism. University of Pittsburgh Press. str. 288. „All the evidence we have suggest that the Vernadskys likely belonged to the small group of ethnic Ukrainians who had dual “Russian – Ukrainian” identity. ... There is general consensus among scholars that from very early on Vladimir Vernadsky (who, although born in St. Petersburg did live with a young boy with his parents in Ukraine - in the city of Kharkiv) was conscious of his Ukrainian origin. He maintained a keen interest in Ukrainian affairs after he moved to St. Petersburg and Moscow, and during the decade proceeding the Russian revolution participated in all of the important debates on the "Ukrainian question" in his dual capacity of prominent academic and influential politician.” 
  11. ^ Volodimir Vernadsьkiй– naйvidatnіšiй prirodoznavecь HH stolіttя Arhivirano 4 avgust 2020 na sajtu Wayback Machine tr. Vladimir Vernadsky – The Most Familiar Nature of the XX Century at dspace.snu.edu.ua:8080, accessed 12 October 2020
  12. ^ Haigh, Elizabeth (2002). „Biogeochemistry–Biosphere–Noosphere: The Growth of the Theoretical System of Vladimir Ivanovich Vernadsky”. Isis: A Journal of the History of Science. 93: 150—151. doi:10.1086/343325. 
  13. ^ Vernádsьkiй Volodímir Іvánovič Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. avgust 2017). Unіversalьniй Slovnik-Enciklopedія
  14. ^ Samson, Paul R.; Pitt, David C. (1999). The Biosphere and Noosphere Reader: Global Environment, Society, and Change. London: Routledge. ISBN 978-0-415-16644-7. 
  15. ^ Vernádsьkiй Volodímir Іvánovič Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. avgust 2017). Unіversalьniй Slovnik-Enciklopedія
  16. ^ Osnove ekologije; Snežana Pešić, Kragujevac 2008.
  17. ^ Knižkova vistavka – «Žittя, prisvяčene naucі» – do 150-rіččя vіd dnя narodžennя V. І. Vernadsьkogo (1863–1945) [Book exhibition – "A life devoted to science" – the 150th anniversary of VI Vernadsky (1863–1945)] (na jeziku: ukrajinski). Nplu.org. 12. 2. 2013. Pristupljeno 17. 5. 2015. 
  18. ^ S.R. Weart (2003). The Discovery of Global Warming. Cambridge: Harvard Press. 
  19. ^ Іgor GIRIČ. Vernadsьkiй. Mіž rosійsьkim і ukraїnsьkim beregami
  20. ^ Josephson, Paul; Dronin, Nicolai; Mnatsakanian, Ruben; Cherp, Aleh; Efremenko, Dmitry; Larin, Vladislav (2013). An Environmental History of Russia. New York: Cambridge University Press. str. 54–57. ISBN 9780521869584. doi:10.1017/CBO9781139021043. 
  21. ^ Weart, S.R. (2003) The Discovery of Global Warming, Cambridge, Harvard Press
  22. ^ See Vernadsky's diaries in the "Works" section, summarized in Sergei Glebov. "Russian and East European Books and Manuscripts in the United States" in Russian and East European Books and Manuscripts in the United States: Proceedings of a Conference in Honor of the Fiftieth Anniversary of the Bakhmeteff Archive of Russian and East European History and Culture (Slavic and East European Information Resources, Volume 4, Number 4 2003), eds. Jared S. Ingersoll and Tanya Chebotarev, The Haworth Press, 2003, ISBN 0-7890-2405-5. str. 29.
  23. ^ Margulis, Lynn; Sagan, Dorion (2000). What Is Life?. University of California Press. str. 170. ISBN 978-0-520-22021-8. „Both the French paleontologist-priest Pierre Teilhard de Chardin and the Russian atheist Vladimir Vernadsky agreed that Earth is developing a global mind.” 
  24. ^ Neelakandan, Aravindan (21. 2. 2013). „Vernadsky, Noosphere and Vivekananda”. Centreright.in. Arhivirano iz originala 30. 5. 2015. g. Pristupljeno 17. 5. 2015. 
  25. ^ „Yuva Bharati February 2012 | Vivekananda Kendra Prakashan”. Prakashan.vivekanandakendra.org. Pristupljeno 17. 5. 2015. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vladimir Vernadski na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владимир_Вернадски&oldid=27556558”