Nulti meridijan

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Grinički meridijan (crvena vertikalna linija) na ravanskoj projekciji Zemlje

Nulti meridijan ili Grinički meridijan je meridijan koji se koristi kao međunarodna referenca (linija longitude) u geografskom koordinatnom sistemu u kome je ova longituda definisana kao 0°. Zajeno, nulti meridijan i njegov antimeridijan (180. meridijan u 360°-sistemu) za određivanje geografske dužine formiraju veliku kružnicu. Ovaj veliki krug deli sferoid na dve hemisfere. Ako se neko koristi pravcima Istoka i Zapada sa definisanog početnog meridijana, onda se one mogu nazvati istočna i zapadna hemisfera.

Gerhard Merkator u svom Atlas Cosmographicae (1595) koristi glavni meridijan negde u blizini 25°Z, prolazeći neposredno zapadno od ostrva Santa Marija u Atlantiku. Njegov 180. meridijan prolazi duž tesnaca Anjan (Beringov prolaz)

Nulti meridijan je ultimatno proizvoljan, za razliku od ekvatora, koji je određen osom rotacije. Za Zemljin glavni meridijan, razne konvencije su korišćene ili zagovarane u različitim regionima tokom istorije.[1] Najčešći savremeni meridijan je IERS referentni meridijan. On je izveden, ali neznatno odstupa od Griničkog meridijana, koji je 1884. godine izabran kao međunarodni standard.

Geografske dužine za Zemlju i Mesec mere se od njihovog početnog meridijana na 0° do 180° istočno i do 180° zapadno. Za sva ostala tela Sunčevog sistema, longituda se meri od 0° (njihov početni meridijan) do 360°. Zapadne longitude se koriste ako je rotacija tela direktna, odnosno sledi pravilo desne ruke. Istočne longitude se koriste ako je rotacija retrogradna.[2] Međutim, °I koje su veće od 180 mogu se pretvoriti u °Z oduzimanjem vrednosti od 360. Isto važi i za °Z veće od 180, konvertujući ih u °I.

Opis[uredi | uredi izvor]

Grinički meridijan se uzima za „nulti meridijan“, odnosno meridijan koji se definiše kao 0° geografske dužine. On prolazi kroz Griničku opservatoriju, u istoimenom mestu kod Londona. Najdalji meridijan od Griničkog (180°) predstavlja granicu između istočne i zapadne Zemljine hemisfere.

Za razliku od Zemljinih paralela koje su određene osom rotacije Zemlje, izbor griničkog meridijana je usvojena konvencija. Tokom istorije korišćene su razne konvencije o početnom meridijanu. Grinički meridijan je usvojen kao međunarodni standard oktobra 1884. na međunarodnoj konferenciji u Vašingtonu.

Područja kroz koja prolazi[uredi | uredi izvor]

Početni meridijan označen na opservatoriji u Griniču

Od severnog do južnog pola, grinički meridijan prolazi kroz sledeće okeane i države:

Spisak primarnih meridijana na Zemlji[uredi | uredi izvor]

Lokalitet Savremena geografska dužina Naziv meridijana Komentar
Beringov moreuz 168°30' Z Pjer Žansen je predložio ovaj meridijan kao mogući neutralni početni meridijan na Međunarodnoj konferenciji o meridijanima 1884. godine[3]
Vašington 77°03′56.07″ Z (1897) or 77°04′02.24″ Z (NAD 27) or 77°04′01.16″ Z (NAD 83) Meridijan Nove pomorske opservatorije
Vašington 77°02′48.0″ Z, 77°03′02.3″, 77°03′06.119″ Z ili 77°03′06.276″ Z (što je trebalo da bude NAD 27). Da je NAD27, kasniji bi bio 77°03′05.194″ W (NAD 83) Meridijan Stare pomorske opservatorije
Vašington 77°02′11.56299″ Z (NAD 83),[4] 77°02′11.55811″ Z (NAD 83),[5] 77°02′11.58325″ Z (NAD 83)[6] (tri različita monumenta koja su prvobitno trebalo da budu na meridijanu Bele kuće) Meridijan Bele Kuće
Vašington 77°00′32.6″ Z (NAD 83) Kapitol meridijan
Filadelfija 75° 10' 12″ Z [7][8]
Rio de Žaneiro 43° 10' 19″ Z [9]
Ostrva blaženih / Azuri 25° 40' 32″ Z Korišćen do srednjeg veka, predložio ga je Pjer Žansen kao jedan od mogućih neutralnih meridijana na Međunarodnoj konferenciji o meridijanima[10]
Jero (Ferski),
Kanarska ostrva		 18° 03' Z,
later redefined as
17° 39' 46″ Z 		Ferski meridijan [11]
Tenerife 16° 38' 22" Z Tenerifski meridijan Postao je prominentan među holandskim kartografima i navigatorima nakon što su napustili ideju magnetnog meridijana[12]
Kadiz 6° 17' 35.4" Z Kadiški meridijan Kraljevska opservatorija u jugoistočnoj kuli Kastiljo de la Vila, koju je tokom 1735–1850 koristila španska mornarica.[13][14]
Lisabon 9° 07' 54.862″ Z [15]
Madrid 3° 41' 16.58″ Z [15]
Kju 0° 00' 19.0″ Z Primarni meridijan (pre Griniča) Lociran u Kju opservatoriji kralja Džordža III
Grinič 0° 00' 05.3101″ Z Grinički meridijan Eri meridijan[16]
Grinič 0° 00' 05.33″ Z Nulti meridijan borbenog pregleda Ujedinjenog Kraljevstva Bredlijev meridijan[16]
Grinič 0° 00' 00.00″ IERS referentni meridijan
Pariz 2° 20' 14.025″ I Pariski meridijan
Brisel 4° 22' 4.71″ I [15]
Antverpen 4° 24' I Antverpenski meridijan
Amsterdam 4° 53' I Kroz Vesterkerk u Amsterdamu; korišćen za definisanje zakonskog vremena u Holandiji od 1909. do 1937. godine[17]
Bern 7° 26' 22.5″ I
Piza 10° 24' I [7]
Oslo (Kristjanija) 10° 43' 22.5″ I [7][8]
Firenca 11°15' I Florentinski meridijan Korišten u Petersovoj projekciji, 180° od meridijana koji prolazi kroz Beringov prolaz
Rim 12° 27' 08.4″ I Meridijan Monte Mario Korišten u Rimskom 40 datumu[18]
Kopenhagen 12° 34' 32.25″ I Rundetorn[19]
Napulj 14° 15' I [10]
Presberg 17° 06' 03″ I Meridianus Posoniensis Koristio ga je Samuel Mikovini
Budim 19° 03' 37″ I Meridian u Budimu Korišten tokom 1469–1495; uveo ga je Regiomontan, a koristili su ga Marsin Bilika, Galeoto Marzio, Mikloš Erdeli (1423–1473), Johanes Tolhopf (oko 1445–1503), Johanes Munc. Smešten u kraljevskom zamku (i opservatoriji) u Budimu.[20]
Stokholm 18° 03' 29.8″ I U Stokholmskoj opservatoriji[15]
Krakov 19° 57' 21.43″ I Krakovski meridijan u Staroj krakovskoj opservatoriji u Snjadeckovom koledžu; takođe pomenut u radu Nikole Kopernika O revolucijama nebeskih sfera.
Varšava 21° 00' 42″ I Varšavski meridijan [15]
Varad 21° 55' 16″ I Tabulae Varadienses [21] Između 1464. i 1667. Georg fon Purbah je u tvrđavi Oradea (u to vreme Varad) postavio početni meridijan.[22] U svom dnevniku Kolumbo je naveo da je na brodu imao jednu kopiju Tabule Varadijske (Tabula Varadiensis ili Tabulae directionum) za izračunavanje stvarnog meridijana na osnovu položaja Meseca, u korelaciji sa Varadom. Amerigo Vespuči se takođe napomenuo kako je stekao znanje za izračunavanje meridijana pomoću ovih tabela.[23]
Aleksandrija 29° 53' I Aleksandrijski meridijan Meridijan Ptolomejskog Almagesta.
Sankt Peterburg 30° 19' 42.09″ I Pulkovski meridijan
Keopsova piramida 31° 08' 03.69″ I 1884[24]
Jerusalim 35° 13' 47.1″ I [8]
Meka 39° 49' 34″ I Takođe pogledajte mekansko vreme[25]
Udžajin 75° 47' I Korišten u indijskoj astronomiji i kalendarima iz 4. veka (takođe pogledajte vreme u Indiji).[26]
Kjoto 136° 14' I Koristi se na japanskim kartama iz 18. i 19. veka (zvanično 1779–1871). Tačno mesto nepoznato, ali je u „Kajrekisiu” u gradu Nišigekoutiu u Kjotu, tadašnjoj prestonici.
~ 180 Suprotno Grinič, predložen 13. oktobra 1884. na Međunarodnoj konferenciji o meridijanima od strane Sandforda Fleminga.[10]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Prime Meridian, geog.port.ac.uk
  2. ^ Archimal, B. A.; et al. ( ) (2015), Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2015 (PDF), str. 27 of 46, „The range of longitudes shall extend from 0° to 360°. Thus, west longitudes are used when the rotation is direct, and east longitudes are used when the rotation is retrograde. ... The Earth, Sun, and Moon do not traditionally follow this definition. Their rotations are direct and longitudes run both east and west 180°, or positive to the east 360°.” 
  3. ^ International Conference Held at Washington for the Purpose of Fixing a Prime Meridian and a Universal Day. October, 1884, pp. 43–51. Project Gutenberg
  4. ^ NGS 2016, PID: HV1847.
  5. ^ NGS 2016, PID: HV1846.
  6. ^ NGS 2016, PID: AH7372.
  7. ^ a b v Hooker (2006), introduction.
  8. ^ a b v Oct. 13, 1884: Greenwich Resolves Subprime Meridian Crisis, WIRED, 13 October 2010.
  9. ^ Atlas do Brazil, 1909, by Barão Homem de Mello e Francisco Homem de Mello, published in Rio de Janeiro by F. Briguiet & Cia.
  10. ^ a b v „The Project Gutenberg eBook of International Conference Held at Washington for the Purpose of Fixing a Prime Meridian and a Universal Day”. Gutenberg.org. 12. 2. 2006. Pristupljeno 28. 3. 2016. 
  11. ^ Ancient, used in Ptolemy's Geographia. Later redefined 17° 39' 46″ Z of Greenwich to be exactly 20° Z of Paris. French "submarin" at Washington 1884.
  12. ^ A.R.T. Jonkers; Parallel meridians: Diffusion and change in early modern oceanic reckoning, in Noord-Zuid in Oostindisch perspectief, The Hague, 2005, p. 7. Retrieved 2 February 2015.
  13. ^ "In search of the lost meridian of Cadiz" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. новембар 2019), El País, 23 December 2016. Retrieved 8 November 2018.
  14. ^ Antonio Lafuente and Manuel Sellés, El Observatorio de Cádiz (1753–1831), Ministerio de Defensa, 1988, p.144, ISBN 84-505-7563-X.
  15. ^ a b v g d Bartky, Ian R. (2007). One Time Fits All: The Campaigns for Global Uniformity. Stanford University Press. str. 98. ISBN 978-0-8047-5642-6. 
  16. ^ a b Dolan 2013a.
  17. ^ Eenheid van tijd in Nederland (Unity of time in the Netherlands), Utrecht University website, retrieved 28 August 2013.
  18. ^ Grids & Datums – Italian Republic, asprs.org, Retrieved 10 December 2013.
  19. ^ meridian, article from Den Store Danske Encyklopædi
  20. ^ When Tolhopff handed over his book, titled Stellarium (1480)[1] to king Matthias Corvinus, he emphasized that he had used the meridian of Buda for his calculations. The German physician, Johannes Müntz used it the same way in his 1495 calendar. However, in the second edition, he had already introduced the Vienna meridian. Zsoldos, Endre – Zsupán, Edina: Stellarium – egy csillagászati kódex Mátyás könyvtárában. Orpheus Noster V. évf. 2013/4. 62–85.[2]; Szathmáry, László: Az asztrológia, alkémia és misztika Mátyás király udvarában. In: Ponticulus Hungaricus, VI. évfolyam 5. szám · 2002.[3] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. oktobar 2009)
  21. ^ Oradea, Tourism office website, retrieved 3 February 2015.
  22. ^ „Romanian astronaut makrsk 10th anniversary of Prime Meridian Astronomy Club”. NineO'Clock.ro. 2015. Arhivirano iz originala 01. 10. 2017. g. Pristupljeno 26. 6. 2017. 
  23. ^ Meridian Zero csillagászklub access-date = 27 December 2018
  24. ^ Wilcomb E. Washburn, "The Canary Islands and the Question of the Prime Meridian: The Search for Precision in the Measurement of the Earth Arhivirano 29 maj 2007 na sajtu Wayback Machine"
  25. ^ Maimonides, Hilchot Kiddush Hachodesh 11:17 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. februar 2009), calls this point אמצע היישוב, "the middle of the habitation", i.e. the habitable hemisphere. Evidently this was a convention accepted by Arab geographers of his day.
  26. ^ Burgess 1860

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Nulti meridijan na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нулти_меридијан&oldid=27555846”