Gjumri

Koordinate: 40° 47′ 39″ S; 43° 50′ 43″ I / 40.7942° S; 43.8453° I / 40.7942; 43.8453
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Gjumri
jerm. Գյումրի
Trg Vardanans u Gjumriju
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Jermenija
PokrajinaŠirak
Osnovan400. pre nove ere
Grad od 1837.
Stara imenaKumajri (do 1840, 1990—92)
Aleksandropolj (do 1924)
Leninakan (do 1990)
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.121.976
 — gustina2.640,17 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate40° 47′ 39″ S; 43° 50′ 43″ I / 40.7942° S; 43.8453° I / 40.7942; 43.8453
Vremenska zonaUTC+4
Aps. visina1.500 m
Površina46,2 km2
Gjumri na karti Jermenije
Gjumri
Gjumri
Gjumri na karti Jermenije
Ostali podaci
GradonačelnikSamvel Balasanjan
Poštanski broj3101-3126
Pozivni broj+374 (312)
Registarska oznaka45 am
Veb-sajt
www.gyumricity.am

Gjumri (jerm. Գյումրի) je drugi po veličini grad u Jermeniji i administrativni je centar marza Širak. Smešten je u centralnom delu Širakske ravnice, na 126 km severozapadno od Jerevana. Kroz zapadna predgrađa Gjumrija protiče reka Ahurjan.

Grad ima bogatu istoriju, a prve naseobine na tom mestu javljaju se već u V veku p. n. e, kada su Grci tu osnovali svoju koloniju. Grad je teško oštećen u zemljotresu koji je pogodio Jermeniju 1988. godine. U njemu je gotovo potpuno uništena i Crkva svetog Spasa, koja je bila simbol grada.

Prema rezultatima pospisa iz 2001. u gradu je živela 151.000 stanovnika, ali već u 2010. taj broj je opao na 146.000. U Sovjetsko vreme grad je bio poznat po imenu Leninakan.

Među počasnim građanima grada Gjumrija nalaze se Šarl Aznavur, Valentina Tereškova i Aram Hačaturjan.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad Gjumri nalazi se u centralnom delu Širakske ravnice na krajnjem severozapadu Jermenije, na nadmorskoj visini od 1.550 m. Kroz zapadne delove grada protiče reka Ahurjan.

Grad se nalazi u ravničarskom području u čijoj osnovi leže vulkanski izlivi debljine i do 350 m. Pedološki pokrivač je bogat černozemom.

Vegetacija je uglavnom stepska, primetno je odsustvo šuma, a u rečnim dolinama rastu pojedinačno akacije, klen i jasen.

Gjumri je udaljen od Crnog mora 196 km, a od Kaspijskog jezera 384 km. Glavni grad Jerevan nalazi se 126 km jugoistočno.

Područje oko Gjumrija odlikuje se izrazito kontinentalnim klimatom sa toplim i suvim letima i veoma hladnim zimama. Temperature u letnjim mesecima redovno prelaze 35 °C, a apsolutni zimski minimum je -41 °C.

Prosečna količina padavina na godišnjem nivou je oko 500 mm, a najviše kiše padne tokom proleća (posebno u mesecu maju). Zahvaljujući velikoj nadmorskoj visini i maloj oblačnosti insolacija je izrazito visoka sa oko 2.500 sunčevih sati na godišnjem nivou.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Stari Aleksandropolj na razglednici iz 1926.

Područje današnjeg Gjumrija se smatra jednim od najstarijih stalno naseljenih lokaliteta u Jermeniji. Oblast se spominje u drevnim Urartskim spisima iz VIII veka pre nove ere. Pretpostavlja se da su prvo naselje na ovom području osnovali Grci 401. p. n. e.[1] ali da to naselje nije opstalo. Prema drugoj teoriji naselje su osnovali nomadski Kimerijci koji su 702. p. n. e. pokorili ovaj region, a prvobitno ime grada Kumajri se upravo odnosi na jermenski termin kojim se opisuje taj narod. Na jednom od svojih brojnih putovanja, kroz Kumajri je prošao i Ksenofont.[1]

Tokom srednjeg veka Gjumri je bio poznat kao važno trgovačko i zanatsko naselje i centar jermenske pobune protiv Kalifata (733—755).

Nakon Rusko-persijskih ratova (1804—1813) Gjumri postaje deo Ruske imperije i u to vreme bio je jedan od najvažnijih gradova u Zakavkazju. U grad su se 1829. doselile brojne jermenske porodice iz Turske i Jermeni su tada po prvi put postali većinska populacija u tom području. Zanimljivo je da je iste godine u Gjumriju boravio i slavni ruski pisac Aleksandar Puškin na svom proputovanju ka Erzurumu.

Car Nikolaj I je gradu 1837. promenio ime u Aleksandropolj, u čast svoje supruge Šarlote Pruske, koja je nakon prelaska u Pravoslavlje promenila ime u Aleksandra Fjodorovna. Iste godine u gradu je sagrađeno i veliko vojno utvrđenje. Par godina kasnije Gjumri dobija status varoši i počinje ubrzano da se razvija.

Crkva svetog Spasa u Gjumriju nakon zemljotresa 1988.

U operaciji Kavkaski pohod u Prvom svetskom ratu Gjumri je kratko bio deo Otomanskog carstva (od maja do decembra 1918). Turska je ponovo okupirala Gjumri 7. novembra 1920. nakon pobede u Aleksandropoljskoj bici u Tursko-jermenskom ratu.

Gradu je 1924. promenjeno ime u Leninakan u čast sovjetskog lidera Vladimira Lenjina, a u sovjetsko doba grad je bio veoma važan industrijski centar. Nakon raspada Sovjetskog Saveza gradu je na kratko vraćeno prvobitno ime Kumajri, da bi od 1992. ponovo bilo vraćeno istorijsko ime.

Pošto se nalazi u seizmički veoma aktivnoj zoni, Gjumri je 1988. pretrpeo velika razaranja u zemljotresu koji je pogodio taj rejon.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Populacija (ist.): Gjumri
Godina
Stanovništvo

Broj stanovnika Gjumrija je počeo naglo da se povećava nakon što mu je dodeljen status varoši 1840. godine, a najveći pad u populacijskom smislu dostignut je 1988. kao posledica velikog zemljotresa. Prema službenim rezultatima popisa iz 2001. u Gjumriju je živela 151.000 stanovnika.[2] Taj broj je u 2010. blago opao na 146.400 stanovnika.[3]

God. Populacija Jermeni (%) Rusi (%) Kavkaski Tatari (%) Ostali (%)
1829.
~600
1830.
4.000
1850.
15.000
1873.
20.000
1897.[4]
30.616
21.71 (71,1%)
5.157 (16,8%)
1.090 (3,6%)
2.598 (8,5%)
1914.
51.300
1923.
58.600
1926.[5]
42.313
37.520 (88,7%)
3.634 (8,6%)
54 (0,1%)
1105 (2,6%)
1939.[6]
67.729
62.159 (91,8%)
4.249 (6,3%)
161 (0,2%)
1.160 (1,7%)
1959.[6]
108.446
100.960 (93,1%)
5.630 (5,2%)
103 (0,1%)
1.753 (1,6%)
1970.
164.966
1984.
222.000
1989.
122.587
2001.
150.917
2010.
146.100

Privreda[uredi | uredi izvor]

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  • ^ Videti: Encyclopædia Britannica

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ GyumriTown.com - History. Архивирано на сајту Wayback Machine (17. децембар 2014)
  2. ^ Армстат: Резултати пописа становништва Јерменије 2001.
  3. ^ World Gazeteer: Armenia.[мртва веза]
  4. ^ (jezik: ruski) Perepisь 1897g. - g. Aleksandropolь
  5. ^ (jezik: ruski) LENINAKANSKIЙ UEZD (1926 g.)
  6. ^ a b (jezik: ruski) NASELENIE ARMENII

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гјумри&oldid=25356321”