Derventa

Koordinate: 44° 58′ 39″ S; 17° 54′ 27″ I / 44.977627° S; 17.907364° I / 44.977627; 17.907364
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Derventa (višeznačna odrednica).
Derventa
U smijeru kazaljke na satu: Narodna biblioteka, Hram Uspenja Presvete Bogorodice, Ali-agina džamija, Crkva svetog Juraja Mučenika, gradsko šetalište i OŠ „Nikola Tesla”
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaBosna i Hercegovina
EntitetRepublika Srpska
GradDerventa
Osnovanprvi pomen 1570.
Stanovništvo
 — 2013.Pad 11.076 (RZS)
Pad 11.631 (AGS)
Geografske karakteristike
Koordinate44° 58′ 39″ S; 17° 54′ 27″ I / 44.977627° S; 17.907364° I / 44.977627; 17.907364
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina103—215 m
Površina16,8 km2
Derventa na karti Bosne i Hercegovine
Derventa
Derventa
Derventa na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Poštanski broj74400
Pozivni broj053
Veb-sajtwww.derventa.ba

Derventa je gradsko naselje i sjedište grada Dervente u Republici Srpskoj, BiH. Nalazi se u dolini rijeke Ukrine, udaljena oko 10 km južno od granice sa Hrvatskom i oko 23 km od najbližeg graničnog prelaza sa Hrvatskom, koji se nalazi u Brodu. Prema popisu stanovništva iz 2013. godine, u naseljenom mjestu Derventa ukupno je popisano 11.076 stanovnika,[1] a prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine popisano je je 11.631 stanovnika.[2]

Prije rata u Bosni i Hercegovini, Derventa je imala veoma razvijenu tekstilnu industriju i smatrala se jednim od najvećih centara za ovu vrstu industrije.[3] Za vrijeme rata, brojna postrojenja su uništena, ali se nakon rata Derventa počela oporavljati. Izgradnjom novog ekonomskog sistema, započeo je proces privatizacije državnih preduzeća, a osnovana su i nova privatna preduzeća, što je doprinijelo razvoju ovog naselja. Derventa se smatra jednim od najbrže razvijenih naselja u Republici Srpskoj, ali i u čitavoj Bosni i Hercegovini. Danas, Dervenćani uglavnom rade u obućarskoj i metaloprerađivačkoj industriji.[4][5]

Naselje se nalazi na oko 200 m.n.v., pri čemu se centar naselja nalazi na brežuljku, dok je veliki dio stanovništva naseljen u ravnici koja se prostire na lijevoj strani rijeke Ukrine. Ovaj dio naselja podložan je poplavama; 2010.[6][7] i 2014. godine Derventu su zadesile velike poplave.[8] Od tada je velika pažnja posvećena prevenciji ovakvih nepogoda prilikom izlivanja rijeke Ukrine iz korita na području Dervente.[9]

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Na javnom putu koji vodi iz Bosne, Klisa i Zvornika prema graničnim sandžacima Budima i Temišvara, a u blizini skele Dubočca na rijeci Savi, nalazi se derbent, a ujedno u blizini iste skele nalazi se most preko rijeke Ukrine. Kako nisu tačno određene derbendžije i ćupridžije, to su putnici pri prolazu tuda imali mnogo poteškoća i velikih nevolja.[10]

Pogled na rijeku Ukrinu u Derventi

Naselja koja su se nalazila na području današnje Dervente, a koja se spominju u spisima iz 16. vijeka, nazivala su se Gornja i Donja Ukrina. Nije sigurno da li su naselja dobila imena po rijeci Ukrini ili je Ukrina dobila ime po naseljima, ali se u nekim dokumentima spominje da se, u narodu, rijeka Ukrina nazivala i Deravom.[11] Ovaj naziv za rijeku može biti povezan sa današnjim nazivom naselja, ali ovo tumačenje nije opšteprihvaćeno.[12]

Nema tačnih podataka o tome kada je Derventa dobila ovaj naziv.[13] Istoričar Adem Handžić tvrdi da je Gornja Ukrina dobila naziv Derventa u periodu između Požarevačkog mira 1718. i Beogradskog mira 1739. godine.[13] Međutim, u opisu bosanskog biskupa Maravića iz 1655. godine, spominje se ime Derventa. Takođe, ovo ime se spominje i u izvještaju o vizitaciji fra Nikole Olovčića iz 1672. godine.[10]

Postoji više teorija o porijeklu ovog imena. Neki vjeruju da je ime nastalo od turske riječi derbent ili dervent što znači „klanac” ili „tvrđava”,[13] ili od persijske riječi darband koja znači „zatvorena vrata”, ili u prenesenom značenju „tvrđava”.[12] S obzirom da su na ovim prostorima u istoriji živjeli Kelti, postoji teorija da ime vodi porijeklo od riječi Derwent iz drevnog keltskog jezika, a koja se može prevesti kao „dolina debelih hrastova”.[12] Ovo područje je nekada bilo bogato šumama hrasta lužnjaka, te je zbog toga ova teorija sasvim opravdana.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Pogled iz aviona na Derventu

Derventa se nalazi u Bosanskoj Posavini, na sjeveru Srpske. Smještena je u sjeverozapadnom dijelu grada Dervente, nedaleko od rijeke Save, koja predstavlja granicu sa Hrvatskom. Kroz Derventu protiče rijeka Ukrina, desna pritoka Save, koja takođe prolazi kroz opštinu Prnjavor.[14] Gradsko područje obuhvata 16,8 km². Centar Dervente nalazi se na 44° 58′ sjeverne geografske širine i 17° 55′ istočne geografske dužine.[15]

Gradsko naselje Derventa graniči se sa naseljima Živinice, Polje, Begluci, Kuljenovci, Lug, Lužani i Donja Bišnja.[15] Udaljena je od Broda 23 km, od Prnjavora i Srpca 35 km, Doboja 40 km, a od Banjaluke 85 km.[15] Derventa predstavlja značajno čvorište magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva. Najznačajniji lokalni putevi su na relaciji Derventa—Osinja i Derventa – Kalenderovci Gornji. U Derventi se ukrštaju putevi koji povezuju istočni i zapadni dio Srpske, kao i put koji povezuje Neum sa središnjim dijelom Bosne i Hercegovine, preko izlaza na auto-put u Slavonskom Brodu, do zapadne i jugoistočne Evrope.[16] Derventa ima povoljan saobraćajno-geografski položaj, što je doprinijelo privrednom razvoju naselja i grada, a približno je jednako udaljena od Sarajeva, Beograda i Zagreba.[16] Reljef Dervente karakterističan je za južni obod Panonske nizije i u morfološkoj strukturi ovog prostora uglavnom dominiraju niska pobrđa, brežuljci i aluvijalne ravni.

Klima[uredi | uredi izvor]

Područje Dervente, kao i ostatak Bosanske Posavine, izloženo je umjerenokontinentalnoj klimi blagih karakteristika. Zime su umjereno hladne, dok su ljeta umjereno topla, a prosječna julska temperatura kreće se od 28 do 30 °C.[17] Jesen je toplija od proljeća u prosjeku za 1,8 °C. Srednja godišnja temperatura u Derventi iznosi oko 11 °C. Padavine su ravnomjerno raspoređene tokom cijele godine, a prosječna količina padavina je oko 839 mm. Snijeg najčešće pada u januaru i februaru, a nema ga od maja do oktobra. Zadržava se na tlu u prosjeku 39 dana. Vjetrovi u Derventi u prosjeku nisu jaki, najčešće se kreću od 2. do 5. stepena na Boforovoj skali, ali se u ekstremnim slučajevima pojave i vjetrovi od 7.[18] do 9.[19] stepena Boforove skale.

Klima Dervente
Pokazatelj \ Mjesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Maksimum, °C (°F) 3,7
(38,7) 		6,1
(43) 		12,4
(54,3) 		16,7
(62,1) 		21,5
(70,7) 		25,1
(77,2) 		27,5
(81,5) 		27,3
(81,1) 		23,7
(74,7) 		17,1
(62,8) 		9,5
(49,1) 		5,3
(41,5) 		16,33
(61,39)
Prosjek, °C (°F) 0,2
(32,4) 		1,8
(35,2) 		7
(45) 		11
(52) 		15,6
(60,1) 		19
(66) 		20,8
(69,4) 		20,4
(68,7) 		17
(63) 		11,6
(52,9) 		5,6
(42,1) 		1,9
(35,4) 		11,3
(52,3)
Minimum, °C (°F) −3,2
(26,2) 		−2,5
(27,5) 		1,6
(34,9) 		5,4
(41,7) 		9,7
(49,5) 		13
(55) 		14,1
(57,4) 		13,5
(56,3) 		10,3
(50,5) 		6,2
(43,2) 		1,8
(35,2) 		−1,4
(29,5) 		5,71
(42,24)
Količina padavina, mm (in) 54
(2,13) 		56
(2,2) 		51
(2,01) 		11
(0,43) 		81
(3,19) 		100
(3,94) 		75
(2,95) 		68
(2,68) 		61
(2,4) 		71
(2,8) 		85
(3,35) 		72
(2,83) 		839
(33,03)
Izvor: climate-data.org

Istorija[uredi | uredi izvor]

Gornja i Donja Ukrina[uredi | uredi izvor]

Na području gradskog naselja i grada Dervente nalazila su se naselja Gornja i Donja Ukrina. Gornja Ukrina nalazila se na desnoj obali rijeke Ukrine, na uzvišenju, i vjeruje da je zbog toga dobila baš ovo ime. Iz osmanskih izvora dobijen je podatak o 215 stanovnika Gornje Ukrine zabilježen 1600. godine. Donja Ukrina prostirala se uz lijevu obalu rijeke Ukrine, a podaci ukazuju na to da je ovo područje odgovaralo današnjem naselju Omeragići, predgrađu Dervente.[13] Gornja i Donja Ukrina pripadale su Dobojskoj nahiji, koja je bila okružena rijekama Bosnom, Savom i Ukrinom.

Stanovnici Gornje i Donje Ukrine su početkom 1575. godine sagradili most na rijeci Ukrini. Most je obezbijedio normalan prolazak trgovačkih karavana sa juga prema sjeveru i obrnuto. Tada je naselje bilo veoma značajna trgovačka saobraćajnica na relaciji Tešanj — Doboj — Gornja Ukrina — Dubočac na Savi.[20] Gornja Ukrina je, prema istoričaru Ademu Handžiću, do kraja 16. vijeka dostigla veliki stepen urbanog razvoja i u to vrijeme se nazirala kontura današnjeg naselja.[13]

Osmansko doba[uredi | uredi izvor]

Područje današnje Dervente bilo je nastanjeno pravoslavnim i katoličkim stanovništvom prije dolaska Osmanlija. Iz popisa Bosanskog sandžaka 1570. godine vidljivo je da je u Gornjoj i Donjoj Ukrini živjelo pravoslavno stanovništvo, a spominje se i brat popa Bogdana u Gornjoj Ukrini, dok je pop Bogdan, prema navedenom popisu, bio nastanjen u Donjoj Ukrini, što ukazuje na činjenicu da je sa obje strane Ukrine živjelo pravoslavno stanovništvo. Iz popisa se takođe vidi da su na području današnjeg naselja i grada Derventa bila naseljena sljedeća mjesta — sela, čifluci ili mezre: Foča, Kotorsko, Sivčanica, Lupljanica, Detlak, Crnač, Rabtaj, Bukovica, Komarovac, Bišnja, Pridol ovasi, kao i Gornja i Donja Ukrina.[21]

Prema predanju na ovom području prije dolaska Osmanlija postojao je pravoslavni manastir sa kamenom crkvom podignut kao zadužbina kralja Stefana Dragutina (1282—1314), a koga su Osmanlije, kada su došli u ove krajeve, oko 1458. godine srušili. O obnovljenom manastiru, koji je takođe srušen, svjedoči i izvještaj prvog francuskog generalnog konzula u Travniku, Pjera Davida koji ga zajedno sa Sometom de Foresom, spominje u njihovom putopisu kroz Bosnu 1807. godine. Poznato je i jevanđelje pisano u selu Detlaku na rijeci Deravi (Ukrini), u vrijeme podizanja manastira.

Postojala je i drvena crkva (brvnara) sa zvonikom i grobljem na brdu Ćelar (iznad „Strelišta”) podignuta nakon 1458. godine. Tada je Derventa pripadala Zvorničkoj mitropoliji (koja je bila nasljednik eparhije osnovane u vrijeme kralja Dragutina), a prvi episkop je bio Vasilije. U ovoj crkvi sveštenik je bio Jovica Ilić, koji je u martu 1834. godine digao bunu u cijeloj Posavini protiv osmanske vlasti, koja je činila velike nepravde, nasilja i nametala neizdržive poreze nad pravoslavnim stanovništvom. Poznate su i ličnosti osmanske vlasti iz Dervente protiv kojih je buna bila usmjerena: Osman-beg Hadžihasanović i Ahmet-beg Gradaščević. Ova buna je u krvi ugušena, a pop Jovica je pobjegao u buretu niz Savu u Srbiju. Crkva je imala oblik zaokruženog pravougaonika, a oltar je zauzimao središnje mjesto u crkvi. Bila je ukrašena ikonama iz starog manastira koga su Osmanlije srušile. U crkvi je bila i vrijedna ikona Svetog Nikole koju je sačuvao Gavro Stepanović kada su Osmanlije srušile i ovu crkvu kao odmazdu za pobunu 1834. godine. Gavro je ubio Turčina koji je došao da zapali ovu crkvu i prije dolaska ostalih Turaka uspio da sakrije navedenu ikonu i druge crkvene stvari koje su kasnije zahvaljujući Gavrinoj kćerki Joki ponovo stavljene u tada novoizgrađenu zidanu crkvu koja je završena 1857. godine. U vrijeme podizanja crkve (oko 1860. godine) poznati su i derventski sveštenici Pavle Džabić i Pavle Tvrtković. Pisano svjedočenje o ovom događaju postojalo je u arhivi crkvene opštine Derventa, a izjavu je dala unuka Gavre Stepanovića, gospođa Joka Jokica Radetić, supruga direktora osnovne škole u Derventi. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice je osvještana na Veliku Gospojinu 1857. godine i od tada se ovaj dan slavi kao crkvena slava Dervente uz tradicionalni derventski vašar. Ova crkvu su je minirane i srušile do temelja muslimanske snage 4. juna 1992. godine tokom rata u Bosni i Hercegovini.[22][23]

Crkve i manastiri u ovom periodu su vrlo stradali, jer su pljačkani, paljeni i rušeni. Crkve su bile rjeđe nego prije, a malo ih je popravljano. Osim derventske u to vrijeme velike zidane crkve podignute su još samo u Sarajevu, Mostaru, Livnu i u Čipuljiću kod Bugojna. Spaljeni su i razrušeni mnogi manastiri, ali se narod na razvalinama i zgarištima crkava molio Bogu, a liturgija je vršena pod skinijama i vedrim nebom.[23]

Krajem 19. vijeka bio je to već grad sa 3.200 domaćinstava. Prva osnovna (srpska) škola počela je da radi 1864, a gradska bolnica dvadesetak godina kasnije. Do kraja 19. vijeka već su razvijeni i prvi industrijski pogoni. Izgrađen je parni mlin, tkačnica, štampara, vodovod, a kroz Derventu je prošla i pruga uskog kolosijeka koja je povezivala Brod i Sarajevo.

Jugoslavija[uredi | uredi izvor]

Slovenačke izbjeglice u Derventi 1941.

Početkom 20. vijeka Derventa je već postala i bogato trgovačko mjesto, a njena okolina važila je kao jedan od najplodnijih krajeva tadašnje Bosne. Pred Prvi svjetski rat u Derventi su otvorene gimnazija, učiteljska i poljoprivredna škola. Crkveni odbor je 1934. godine odlučio da rekonstruiše krov i izgradi zvonik od čvrstog materijala. Radovi su povjereni preduzetniku Johanu Hofmanu iz Dervente, a izvodio ih je majstor Fabijan Bodružić. Zvonik je bio sagrađen od specijalno pečenih cigala i bio je postavljen na istom mjestu gdje je nekada stajao drveni.

Parohijski Dom u Derventi je sagrađen krajem 1937, kao zadužbina Vase i Marije Jakšić, koji su crkvenoj opštini Derventa zavještali zemlju i novac, a izgrađen je na temeljima propale Srpske kreditne banke. U logoru u Slavonskoj Požegi u jednoj baraci bilo je smješteno oko 400 Srba seljaka iz Bosne, iz sreza Derventa, koje su ustaše ubile 16. avgusta 1941.[24]

Derventa je 19. aprila 1945. godine oslobođena i ovaj datum smatra se Danom oslobođenja opštine u Drugom svjetskom ratu. Tokom četiri godine okupacije, poginulo je oko 1.350 Dervenćana, kako u logorima i zatvorima, tako i u njihovim domovima.[25][26]

Nakon Drugog svjetskog rata, Derventa osamdesetih godina dostiže vrhunac u svom razvoju i svrstava se u gornji dio ljestvice srednje razvijenih opština SFRJ. Pred posljednji rat, od 57 hiljada stanovnika opštine u industriji tekstila, kože i obuće, crne metalurgije i metaloprerade, poljoprivredne proizvodnje, građevinarstvu, grafičkoj industriji i drugim pratećim djelatnostima bilo je trinaest i po hiljada zaposlenih. Derventa je imala 17 hiljada stanovnika, a sa svim centrima mjesnih zajednica bila je povezana kategorisanim putevima. Do važnijih centara u širem okruženju i centara susjednih opština vodili su magistralni putevi. To je sa njenim geografskim položajem činilo posebnu pogodnost za protok roba, ljudi i brzu komunikaciju sa većim regionalnim centrima bivše Jugoslavije.

Rat u BiH[uredi | uredi izvor]

Natpis na zgradi Centra za kulturu „Derventa” koji svjedoči o postojanju logora u ovom objektu tokom rata u BiH

Na početku raspada Jugoslavije i rata u BiH, grad je u aprilu 1992. zauzet od strane paravojnih formacija iz Hrvatske koje su dolazile uglavnom iz Rijeke, a jedna od tih zloglasnih formacija se zvala „Azra“. Aprila 1992. godine, u bivšem Domu JNA otvoren je ratni logor Derventa za zarobljene Srbe, kojim je upravljala Hrvatska vojska.[27][28] Počeli su teror i zločini nad srpskim stanovništvom. Među brojnim ratnim zločincima, koji su vršili teror nad stanovnicima Dervente, izdvaja se Azra Bašić, poznatija kao Krvava Azra ili Azra Dva Noža, koja je na najsvirepije načine mučila i ubijala zarobljenike.[29][30][31] I prije početka operacije „Koridor“, snage Vojske Republike Srpske su u dva navrata 2. i 12. maja 1992. godine pokušale osloboditi Derventu, ali ti pokušaji nisu uspjeli zbog znatno jačih hrvatskih snaga na ovom području.[32] Bitka za oslobođenje Dervente trajala je dvije sedmice.[33] Snage Vojske Republike Srpske u Derventu su ušle 4. jula 1992. godine.[34] Oslobođenjem Dervente ukinuti su logori u kojima su bili zatočeni Srbi, zaustavljena su mučenja i protjerivanja srpskog naroda od strane hrvatsko-muslimanskih snaga.[33] Za oslobođenje Dervente, živote je dalo 608 boraca, a više od 4.000 je ranjeno.[33][34]

Nakon rata, Derventa se smatrala najrazrušenijim područjem na prostoru bivše Jugoslavije nakon Vukovara.[35] Rat je donijeo brojne žrtve kao i velika razaranja. Skoro cijela opština bila je oštećena, pojedini objekti su do temelja uništeni, a proizvodni pogoni su zatvoreni.[4] Brojne građevine su u periodu od kraja rata do danas obnovljene, ali i dalje postoje ruševine koje svjedoče o velikim razaranjima na području Dervente. Među njima je najupečatljivija Robna kuća, koja se nalazi u centru Dervente, koja još uvijek nije obnovljena. Trenutno je Derventa jedna od najrazvijenijih opština u Bosni i Hercegovini.[36]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Zgrada OŠ „Nikola Tesla”

Najstarija osnovna škola u Derventi je OŠ „Nikola Tesla“. Prvi upis u osnovnu školu u Derventi izvršen je 1879. godine i ta godina smatra početkom postojanja ove škole.[37] Prvi učitelj bio je Franjo Tičak, koji je iste godine sa grupom građana otvorio i prvu javnu čitaonicu.[38] OŠ „Nikola Tesla“ premjestila se u trenutnu zgradu na Trgu oslobođenja 1914. godine sa ukupno 126 učenika u tri odjeljenja prvog razreda.[37] Osnovna muzička škola otvorena je 1969. godine.[39] Rad Osnovne muzičke škole prekinut je za vrijeme rata u BiH, a ponovo je otvorena 2. oktobra 1995. godine, sa smjerovima za klavir, gitaru i harmoniku.[40] Treća osnovna škola, OŠ „19. april“, osnovana je 1978. godine,[41] a naziv je dobila po danu oslobođenja Dervente u Drugom svjetskom ratu.[42]

U Derventi je 1. oktobra 1947. godine osnovan Centar za djecu sa smetnjama u razvoju „Budućnost”. Ova ustanova je do 22. oktobra 2012. godine djelovala pod nazivom Zavod za slijepe i slabovidne „Budućnost”. Ova ustanova obuhvata osnovno i srednje obrazovanje i vaspitanje slijepih i slabovidih učenika, kao i učenika sa višestrukim smetnjama.[43] Pored ove ustanove, u Derventi postoje još dvije srednjoškolske ustanove: Srednjoškolski centar „Mihajlo Pupin” i Stručna i tehnička škola Derventa. Srednjoškolski centar „Mihajlo Pupin” osnovan je 1912. godine kao Mala realna gimnazija u Derventi.[44] Stručna i tehnička škola započela je sa radom 16. novembra 1992. godine sa 380 učenika koji su se školovali u tri struke i osam zanimanja.[45]

U Derventi postoje dvije visokoškolske ustanove: učiteljski studij Filozofskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci, otvoren 2010. godine,[46] kao i Visoka škola za primijenjene i pravne nauke „Prometej”, otvorena 2011. godine.[47]

Kultura[uredi | uredi izvor]

Nosilac razvoja kulture u Derventi je Centar za kulturu „Derventa”. Ustanova je osnovana 2009. godine, a nalazi se u zgradi nekadašnjeg Doma Jugoslovenske narodne armije.[48] Zgradu je projektovao poznati bosanskohercegovački arhitekta Ivan Štraus.[49][50] U Centru za kulturu organizuju se brojne svečanosti, priredbe, predstave, izložbe, koncerti i slično.[51][52][53]

Prva biblioteka u Derventi je osnovana 1945. godine i postojala je do 1992. godine, odnosno do početka ratnih sukoba na ovim prostorima.[54] Narodna biblioteka „Branko Radičević” osnovana je 11. jula 1994. godine,[54] a nalazi se u zgradi iz austrougarskog perioda.[55] U istoj zgradi nalazi se i muzej, a zgrada je proglašena za nepokretno kulturno dobro Srpske.

U Derventi je sniman dio filma Turneja.[56][57] Od 1912. godine u Derventi izlazi Derventski list, drugi najstariji list na Balkanu.[58]

Spomenici[uredi | uredi izvor]

Spomen-kompleks Čardak

Na Trgu pravoslavlja se nalazi Centralni spomenik posvećen borcima Vojske Republike Srpske, ispred koga se svake godine, na krsnu slavu opštine, 28. avgusta, služi parastos za 608 poginulih boraca Vojske Republike Srpske,[59] kao i na Dan oslobođenja Dervente u Odbrambeno-otadžbinskom ratu, 4. jula, uz polaganje vijenaca.[60] Na ovom trgu se takođe nalazi Hram Uspenja Presvete Bogorodice, sagrađen 2010. godine, koji predstavlja spomen-hram na sve žrtve u proteklom ratu.[61] Na Trgu oslobođenja nalazi se Gradska džamija, koja je proglašena za nacionalni spomenik BiH.[62] U užem centru Dervente nalazi se i Dolnjačka džamija koja je takođe proglašena za nacionalni spomenik BiH.[63] Pored OŠ „Nikola Tesla”, na Trgu oslobođenja, nalazi se centralno spomen-obilježje palim borcima za oslobođenje Dervente u Drugom svjetskom ratu, ispred kog se svake godine na Dan oslobođenja, 19. aprila, polažu vijenci.[25]

Spomen-kompleks Čardak[uredi | uredi izvor]

Spomen-kompleks „Čardak” nalazi se u istoimenom prigradskom naselju.[64] Spomenik je podignut u znak sjećanja na stradanje 41 Srbina iz Čardaka koji su ubijeni tokom 1992. u ovom naselju.[64] Za vrijeme napada Hrvatske vojske i paravojnih hrvatsko-muslimanskih jedinica na Vaskrs, 26. aprila 1992, u naselju je ubijeno 36 Srba.[64] Ostali stanovnici Čardaka su odvedeni u logore u Poljarima, Rabiću i Domu JNA.[65] Spomenik se nalazi na mjestu gdje su u masovnu grobnicu bačena tijela 19 ubijenih Srba.[64] Na spomeniku stoji natpis: Na ovom mjestu je bila masovna grobnica srpskih civila stradalih od Zločinaca u Derventi 1992. god.[65] Osveštao ga je 7. jula 2012. episkop Vasilije Kačavenda na dan otkrivanja.[64]

Transparent za 168. Derventski vašar 2019. godine

Derventski vašar[uredi | uredi izvor]

Derventski vašar ili Velikogospojinski sabor[66] je privredno-zabavna manifestacija međunarodnog karaktera.[67] Smatra se jednom od najstarijih manifestacija u Bosni i Hercegovini, a jedan je od najvećih vašara na prostoru bivše Jugoslavije.[67] Održava se svake godine na Veliku Gospojinu, 28. avgusta, koja je ujedno i krsna slava grada Dervente.[67] Prvi Derventski vašar održan je još u vrijeme osmanske vladavine na ovim prostorima i to povodom postavljanja krsta na derventsku pravoslavnu crkvu.[66] Od tada, vašar je „preživio” 3 rata: početkom Prvog svjetskog rata, zabranjeno je održavanje vašara jer su se Srbi, njihove svetinje i zabave našle na udaru Austrougara, ali je nastavljen već 1922. godine; u toku Drugog svjetskog rata, 1941. godine, ponovo je prekinut, a nastavljen je po oslobođenju Dervente; za vrijeme Rata u BiH prekinut je jer „dok se gine, kolo se ne igra”.[66] Kada je Derventa obnovljena, Derventski vašar je ponovo počeo da se održava na lijevoj strani rijeke Ukrine. U okviru Derventskog vašara, u Sportsko-kulturnom centru Derventa održava se i Derventski sajam privrede i turizma.[68] Tokom Derventskog vašara proslavlja se i krsna slava grada, dodjeljuju priznanja istaknutim ličnostima i ustanovama, održavaju somijada i fišijada, turniri u odbojci na pjesku i rukometu, motorijada, muzički koncerti i drugo.[67] Derventski vašar uvršten je na listu nematerijalne kulturne baštine Republike Srpske.[69]

Religija[uredi | uredi izvor]

Arhijerejsko namjesništvo derventsko pripada Eparhiji zvorničko-tuzlanskoj. U Derventi postoje dva pravoslavna hrama, Saborni i spomen hram Uspenja Presvete Bogorodice u središtu grada, kao i Hram Preobraženja Gospodnjeg u Novom Naselju, koji je trenutno u izgradnji.[70] U toku je obnova Stare crkve u Srpskoj varoši,[71] čija je gradnja započeta 1851. godine[72] i završena 1885. godine, a koja je 4. juna 1992. godine srušena.[73]

Hram Uspenja Presvete Bogorodice, koji se nalazi na Trgu pravoslavlja, građen je od 1994. do 2010. godine, a posvećen je svim poginulim srpskim vojnicima u proteklim otadžbinskim ratovima.[74] Ovaj hram je najveća pravoslavna bogomolja u Bosni i Hercegovini.[75]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Dimnjak nekadašnje derventske toplane

U posljednjem ratu koji se odvijao na većem dijelu područja grada Dervente bilo je mnogo žrtava, a razorena su i uništena ogromna materijalna dobra. U neposrednim borbenim dejstvima oštećen je ili uništen veći dio stambenih zgrada, industrijska oprema, posebno prerađivački kapaciteti Tekstilne industrije „Ukrinda”, kao i materijalna dobra poljoprivrede. Prema nepotpunim podacima, materijalna ratna šteta procjenjuje se na preko pet stotina miliona dolara. Po prestanku ratnih dejstava, sa skromnim vlastitim materijalnim mogućnostima, pristupilo se sanaciji objekata koji su bili neophodni za uspostavljanje najvažnijih životnih funkcija. Uz pomoć donatora saniran je dio vodovoda, elektro i PTT sistema, školskih objekata, obdanište i Dom zdravlja, kao i veći dio lokalnih puteva i saobraćajnica magistralnog značaja. Pokrenut je i dio privrednih kapaciteta. Predratni privredni kapaciteti Dervente i proizvodnja, čijih je šezdeset procenata bilo namijenjeno stranom tržištu, te značajna poljoprivredna proizvodnja, uz dobre saobraćajne veze i kadrovski potencijal predstavljaju osnovu privredne obnove i daljeg razvoja Dervente.

Preduzeće „Ukrina”, sa devedeset godina dugom tradicijom u proizvodnji tkanina i pletenina sa ubačenom potkom, najpoznatije je preduzeće ovog naselja iz prijeratnog perioda. Proizvodnja je 1991. godine dostigla 10 miliona metara kvadratnih tkanine, a proizvođeni su i zaštitna oprema, kuhinjska galanterija i posteljina. U fabrici je radilo 1.800 radnika. Međutim, „Ukrina” je najviše i pogođena ratnim razaranjima. Tkačnica je potpuno uništena, a predionica, dorada i konfekcija djelimično oštećene. Fabrika šavnih cijevi „UNIS” imala je godišnju proizvodnju od 40 hiljada tona cijevi, cijevnih elemenata i proizvoda finalne prerade. Trenutno se proizvodni kapaciteti ove fabrike koriste sa 25%. To jasno ukazuje koje su mogućnosti ulaganja u tu fabriku, posebno u finalnu preradu, pogotovo što tržište za proizvode „UNIS”-a postoji, a sačuvan je i kadrovski potencijal. U Fabrici obuće „DEMOS” proizvođeno je prije rata 15 hiljada pari obuće dnevno, od čega 90% za izvoz. Fabrika danas radi sa 23 procenta kapaciteta, a veći dio proizvodnje namijenjen je stranim partnerima. Imajući u vidu infrastrukturnu opremljenost objekata i kadrovski potencijal dodatna ulaganja omogućila bi znatno proširenje proizvodnje. Potrebe za dodatnim kapitalom postoje i u ostalim preduzećima u Derventi. Značajne su mogućnosti povećanja proizvodnje i širenja proizvodnih programa u Fabrici autodijelova „Mehanika”, zatim Građevinskom preduzeću „Rad”, štampariji „Iskra”, Preduzeću za proizvodnju, montažu i projektovanje metalnih konstrukcija i opreme „Tehnorad” i nizu drugih privatnih preduzeća kojih je sve više u Derventi. Ona su komplementarna većim industrijskim kapacitetima i dopunjuju proizvodne programe. Razvoju tih preduzeća doprinose i stimulativne olakšice u planskoj gradnji, kako stambenog tako i poslovnog prostora.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

U defteru iz 1570. pominju se sela Gornja i Donja Ukrina, iz kojih se vremenom razvilo naselje Derventa. Ova sela bila su, pored muslimana, naseljena i brojnim vlaškim stanovništvom, koje je imalo svog kneza. Sredinom 16. vijeka u ovim selima po 30 hrišćanskih domaćinstava dobilo je poreske olakšice, uz dužnost da čuvaju derbend i osiguravaju javni put od Tešnja prema Požegi. Ta njihova obaveza, posebno briga o mostu na Ukrini, naglašena je u defteru iz 1604. godine. Gornja Ukrina je 1604. imala 215 domaćinstava (175 muslimanskih i 40 hrišćanskih) i bila je "veliki derbend" na desnoj obali rijeke Ukrine. Donja Ukrina imala je 30 domaćinstava (18 hrišćanskih i 12 muslimanskih) i bila je "mali derbend" na lijevoj obali Ukrine (današnje gradsko naselje Omeragići).[76]

Defter iz 1604. ukazuje na pojačan proces islamizacije u Gornjoj i Donjoj Ukrini. Značajne promjene u etničkoj i vjerskoj strukturi stanovništva derventskog područja desile su se krajem 17. i u 18. vijeku, a na njih su uticali ratovi između Austrije i Turske. Prema podacima iz katoličkog šematizma 1855, u naselju Derventa i istoimenoj nahiji živjelo je: 1.736 pravoslavnih porodica sa 12.850 stanovnika, 1.750 katoličkih sa 12.285 stanovnika i 498 muslimanskih (popisano je samo muško stanovništvo - 1.731). Nakon austrougarske okupacije BiH, na područje derventske opštine nova vlast je naselila Poljake i Ukrajince (tzv. Galicijane) u sela Donja Lupljanica (zaselak Malica) i Gornji Detlak, Nijemce u sela Bunar, Kalenderovci Donji i Polje, Čehe u Donju Lupljanicu (zaselak Malica) i Mađare u Jasence (dio naselja Derventa). Kotar Derventa 1879. imao je 6.485 domaćinstava i 39.385 stanovnika (16.815 pravoslavaca, 14.989 katolika, 7.497 muslimana, 83 Jevreja i jednog iz reda ostalih); 1910. - 33.894 stanovnika; 1931. Srez Derventa - 67.305; 1948. - 43.787; 1961. opština Derventa - 57.267; 1991. - 56.328 (22.986 Srba, 21.972 Hrvata, 7.122 Muslimana, 3.306 Jugoslovena i 942 iz reda ostalih); 2013. - 9.345 domaćinstava i 25.922 stanovnika (21.495 Srba, 2.181 Hrvata,1.686 Bošnjaka, 264 iz reda ostalih, 242 neopredijeljena i 54 nepoznato). Grad Derventa 1879. imao je 799 domaćinstava i 3.225 stanovnika (2.257 muslimana, 632 katolika i 30 Jevreja); 1910. - 5.363 stanovnika; 1921. - 6.176; 1948. - 9.098; 1961. - 9.843; 1991. - 17.722 (5.585 Muslimana, 4.571 Srba, 4.331 Hrvata, 2.581 Jugoslovena i 654 iz reda ostalih); 2013. - 4.009 domaćinstava i 11 .076 stanovnika (9.289 Srba, 1.081 Bošnjaka, 356 Hrvata, 184 iz reda ostalih, 145 neopredijeljenih i 21 nepoznato).[76]

Solunski dobrovoljci sa područja grada bili su: Muharem Blombić, Milan Drača, Aleksa Duronja, Anton Živković, Nikola Kovačević, Svetozar Olujić, Hasan Porobić, Vladimir Radulović, Nurija Selvić, Trifun Strika i Pajo Šurlan. U Drugom svjetskom ratu sa područja opštine stradalo je 1.208 civila i 258 boraca Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, a u ratu Odbrambeno-otadžbinskom ratu 1992-1995. poginulo je 608 boraca Vojske Republike Srpske.[76]

Sastav stanovništva – naselje Deventa
2013.[77]1991.[78]1981.[79]1971.[80]1961.
Ukupno11 631 (100,0%)17 748 (100,0%)14 357 (100,0%)11 824 (100,0%)9 843 (100,0%)
Srbi9 667 (83,11%)4 555 (25,66%)2 934 (20,44%)2 496 (21,11%)–
Bošnjaci1 219 (10,48%)5 558 (31,32%)14 593 (31,99%)15 065 (42,84%)1–
Hrvati378 (3,250%)4 317 (24,32%)3 727 (25,96%)3 439 (29,08%)–
Neizjašnjeni153 (1,315%)––––
Muslimani53 (0,456%)––––
Ostali38 (0,327%)695 (3,916%)242 (1,686%)267 (2,258%)–
Jugosloveni37 (0,318%)2 623 (14,78%)2 799 (19,50%)459 (3,882%)–
Bosanci29 (0,249%)––––
Ukrajinci21 (0,181%)––––
Nepoznato21 (0,181%)––––
Bosanci i Hercegovci5 (0,043%)––––
Romi4 (0,034%)––––
Turci4 (0,034%)––––
Crnogorci1 (0,009%)–21 (0,146%)38 (0,321%)–
Albanci1 (0,009%)–18 (0,125%)11 (0,093%)–
Makedonci––12 (0,084%)14 (0,118%)–
Slovenci––9 (0,063%)32 (0,271%)–
Mađari––2 (0,014%)3 (0,025%)–
  1. 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.

Sport[uredi | uredi izvor]

Sportsko-kulturni centar u Derventi

Najpopularniji sport u Derventi je rukomet i grad ima dugu tradiciju u ovom sportu. RK Derventa je osnovan 1947. godine, a trenutno se takmiči u Premijer ligi Bosne i Hercegovine. Fudbal u Derventi na klupskom nivou igra se još od 1919. godine kada je osnovan FK Dečko. Nakon Drugog svjetskog rata, FK Dečko i postratni klub FK Tekstilac, ujedinjuju se u jedan klub koji postoji i danas. FK Tekstilac se takmiči u Prvoj ligi Republike Srpske. U decembru svake godine održava se takmičenje u malom fudbalu u Sportsko-kulturnom centru.

Znamenite ličnosti[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI PO NASELjENIM MJESTIMA
  2. ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 24. 12. 2017. g. Pristupljeno 7. 7. 2018. 
  3. ^ Nikolić, Boris (23. 7. 2019). „Izložbom o istorijatu tekstilne industrije naše opštine otvoreno "Derventsko srce"”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  4. ^ a b B, Dejan (9. 2. 2017). „Derventa "raj" za privrednike: Opština u kojoj posluje čak 27 inostranih firmi”. Radio Derventa - RTV Derventa vijesti (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  5. ^ www.meliorsoft.com. „Derventa”. Upoznaj Srpsku. Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  6. ^ „Poplave 2010 – Derventa – Helikopterski servis Republike Srpske” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  7. ^ „Derventa: Štete od poplava veće od 14 miliona maraka”. Mojportal.ba (na jeziku: bošnjački). 14. 8. 2010. Arhivirano iz originala 04. 08. 2019. g. Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  8. ^ „Narodni poslanik Igor Žunić Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede | NSRS”. www.narodnaskupstinars.net. Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  9. ^ User, Super. „OBNOVA OPŠTINE DERVENTE NAKON POPLAVA”. Centar za lokalni i regionalni razvoj (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 4. 8. 2019. g. Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  10. ^ a b Đorđić, Miodrag (9. 7. 2017). „Još malo o porijeklu imena Dervente”. Derventa Cafe (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 11. 2019. 
  11. ^ Pećić Pesa, Savko (23. 6. 2010). „Derava (Ukrina) je ukrinala noćas”. Derventa Cafe (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 11. 2019. 
  12. ^ a b v Nikolić, Boris (6. 7. 2017). „Mr Željko Asentić: O porijeklu imena Dervente”. Derventa Cafe (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 11. 2019. 
  13. ^ a b v g d B, Dejan (16. 7. 2015). „Postanak i razvoj Dervente”. Radio Derventa - RTV Derventa vijesti (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 11. 2019. 
  14. ^ Informativni priručnik o BiH. Sarajevo. 1952. str. 268. 
  15. ^ a b v „Geografski položaj”. Derventa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  16. ^ a b „Derventa | NAS” (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 4. 8. 2019. 
  17. ^ „Derventa Vreme u julu 2019”. accuweather.com. 5. 8. 2019. 
  18. ^ Nikolić, Boris (12. 12. 2017). „Udari vjetra u Derventi izazvali manju štetu”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  19. ^ InfoBijeljina. „Nevrijeme u Derventi: Drveće čupalo kao cunami”. www.infobijeljina.com. Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  20. ^ „poljeinfors-bih”. poljeinfors-bih.blogspot.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  21. ^ „DEMOGRAFSKI RAZVOJ DERVENTSKOG KRAJA”. www.napredak-derventa.ba. Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  22. ^ Parohije derventske Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. februar 2015), Pristupljeno dana 30. 7. 2015.
  23. ^ a b srbiubih (1. 3. 2016). „ISTORIJAT DERVENTE”. SRBI U BIH (na jeziku: srpski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  24. ^ Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 272
  25. ^ a b „Čak 1.350 stanovnika Dervente ubijeno u logorima, zatvorima i na KUĆNOM PRAGU: Obilježen Dan oslobođenja opštine u Drugom svjetskom ratu”. Srpska Info (na jeziku: bošnjački). 19. 4. 2018. Pristupljeno 6. 8. 2019. 
  26. ^ novosti, Posavske. „OBILJEŽEN DAN OSLOBOĐENJA OPŠTINE U DRUGOM SVJETSKOM RATU (foto)”. www.posavskenovosti.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 6. 8. 2019. g. Pristupljeno 6. 8. 2019. 
  27. ^ „Derventa: Sjećanje na ubijene srpske logoraše”. Glas Srpske. Arhivirano iz originala 13. 12. 2018. g. Pristupljeno 27. 11. 2018. 
  28. ^ Alo!. „"Nakon što ga je zaklala, zgrabila me je za kosu i terala da PIJEM KRV koja mu je curila iz rane" (VIDEO)”. alo (na jeziku: srpski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  29. ^ „Ovde je Krvava Azra mučila i klala srpske civile (VRLO UZNEMIRIJUĆI SNIMCI!!!)”. prva.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  30. ^ „Krvava Azra: Srbima čupala nokte užarenim žaračem”. www.express.hr (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  31. ^ „Case: Basic Azra | Cases | DETEKTOR.BA” (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 5. 8. 2019. g. Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  32. ^ „(VIDEO) OPERACIJA KORIDOR 92- BITKA ZA PUT ŽIVOTA: Na Vidovdan 1992. Krajišnici se spojili sa Srbijom!”. INFORMER (na jeziku: srpski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  33. ^ a b v Milašin, Tihomir (21. 7. 2019). „Godišnjica oslobođenja Dervente u Odbrambeno-otadžbinskom ratu”. BORS (na jeziku: srpski). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  34. ^ a b Nikolić, Boris (29. 9. 2015). „Obilježene 23 godine od oslobođenja Dervente”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 5. 8. 2019. 
  35. ^ „Derventa: Tragovi rata”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 6. 8. 2019. 
  36. ^ admin (18. 8. 2016). „Derventa među najrazvijenijim opštinama u BiH: Poput feniksa se iz pepela digla!”. Radio Derventa - RTV Derventa vijesti (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 6. 8. 2019. 
  37. ^ a b „JAVNA USTANOVA OSNOVNA ŠKOLA „NIKOLA TESLA“ DERVENTA – Opština Derventa” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  38. ^ „Istorijat”. www.gimnazija-derventa.rs.sr. Arhivirano iz originala 09. 08. 2019. g. Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  39. ^ „OSNOVNA MUZIČKA ŠKOLA DERVENTA – Opština Derventa” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  40. ^ „20 godina postojanja muzičke škole u Derventi”. banjaluka.net (na jeziku: bošnjački). 3. 10. 2015. Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  41. ^ Nikolić, Boris (23. 4. 2016). „OŠ "19. april": Obilježen Dan škole - VIDEO”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  42. ^ B, Dejan (19. 4. 2019). „OŠ "19. april" obilježila Dan škole”. Radio Derventa - RTV Derventa vijesti (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  43. ^ „JU CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNjAMA U RAZVOJU „BUDUĆNOST“ – Opština Derventa” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  44. ^ „Srednjoškolski centar "Mihajlo Pupin" - Derventa”. www.eduinfo.ba. Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  45. ^ „JAVNA USTANOVA STRUČNA I TEHNIČKA ŠKOLA DERVENTA – Opština Derventa” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  46. ^ V, Č (19. 9. 2010). „Otvoren Učiteljski studij”. Glas Srpske (na jeziku: srpski). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  47. ^ sladjan (17. 6. 2011). „Još jedan fakultet u Derventi”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 9. 8. 2019. 
  48. ^ „JU Centar za kulturu”. Derventa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  49. ^ Nikolić, Boris (21. 7. 2018). „Zgrada bogate istorije: Nekadašnji Dom JNA u Derventi obilježava 40 godina postojanja - FOTO”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  50. ^ Morrison, Kenneth (26. 5. 2016). Sarajevo’s Holiday Inn on the Frontline of Politics and War (na jeziku: engleski). Springer. ISBN 9781137577184. 
  51. ^ Nikolić, Boris (1. 2. 2019). „Centar za kulturu: Počinje nova sezona kino projekcija - VIDEO”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  52. ^ Nikolić, Boris (9. 8. 2019). „Dvodnevno druženje umjetnika: Otvoreno jubilarno izdanje Međunarodne likovne kolonije “Patkovača 2019” - FOTO”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  53. ^ Nikolić, Boris (30. 3. 2019). „I Milan Lane Gutović gost Centra za kulturu: Kultna predstava "Obično veče" pred derventskom publikom”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  54. ^ a b „Narodna biblioteka kroz istoriju Dervente”. www.bibliotekaderventa.com. Arhivirano iz originala 20. 07. 2019. g. Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  55. ^ Nikolić, Boris (26. 8. 2018). „Predstavljamo Narodnu biblioteku: Tradicija čitalaštva u Derventi duga je 130 godina - FOTO”. Derventa Cafe (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  56. ^ „Pozitivni trendovi srpskog filma”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  57. ^ „"Turneja" se nastavlja”. www.novosti.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  58. ^ Kremenović, Mladen. „„Derventski list” drugi najstariji na Balkanu”. Politika Online. Pristupljeno 10. 11. 2019. 
  59. ^ novosti, Posavske. „DERVENTA: NJEGOVATI USPOMENU NA POGINULE BORCE ZA SLOBODU SRPSKE ( foto)”. www.posavskenovosti.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 10. 8. 2019. g. Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  60. ^ „Obilježen Dan oslobođenja Dervente u Odbrambeno-otadžbinskom ratu – Opština Derventa” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  61. ^ „Lepotica na Trgu pravoslavlja: Crkva Uspenja presvete Bogorodice u Derventi”. www.srbijadanas.com (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 10. 8. 2019. 
  62. ^ „Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika”. old.kons.gov.ba. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  63. ^ „Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika”. old.kons.gov.ba. Arhivirano iz originala 07. 07. 2020. g. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  64. ^ a b v g d „Osveštan spomen-kompleks „Čardak“” (na jeziku: srpski). Radio-televizija Republike Srpske. 8. 7. 2012. Pristupljeno 8. 7. 2012. 
  65. ^ a b „Osveštan spomen-kompleks „Čardak“ (video)”. Radio-televizija Republike Srpske. 8. 7. 2012. Pristupljeno 8. 7. 2012. 
  66. ^ a b v admin (21. 8. 2016). „165. DERVENTSKI VAŠAR”. Radio Derventa - RTV Derventa vijesti (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  67. ^ a b v g „Derventski vašar”. Derventa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  68. ^ „167. Derventski vašar - jedna od najstarijih manifestacija u BiH”. Agroklub.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  69. ^ Srpska, RTRS, Radio Televizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „Derventski vašar na listi nematerijalne kulturne baštine (VIDEO)”. DRUŠTVO - RTRS. Pristupljeno 2021-03-01. 
  70. ^ Srpska, RTRS, Radio Televizije Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „Derventa: Osveštan časni krst Hrama Preobraženja Gospodnjeg”. DRUŠTVO - RTRS. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  71. ^ Srna (8. 1. 2019). „Stara crkva u Srpskoj varoši kod Dervente srušena eksplozivom, a ljubavlju obnovljena”. Glas Srpske (na jeziku: srpski). Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  72. ^ „Derventa: Izgradnja "Stare crkve" u Srpskoj Varoši (VIDEO)”. Televizija K3 (na jeziku: bošnjački). 7. 1. 2019. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  73. ^ novosti, Posavske. „DERVENTA: "STARA CRKVA" SIMBOL PRAVOSLAVLJA (foto)”. www.posavskenovosti.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 27. 8. 2019. g. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  74. ^ „Saborni i spomen hram Uspenja Presvete Bogorodice”. Derventa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  75. ^ Srpska, RTRS, Radio Televizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „OSVEŠTANA NAJVEĆA PRAVOSLAVNA BOGOMOLjA U BiH”. KULTURA - RTRS. Pristupljeno 27. 8. 2019. 
  76. ^ a b v Enciklopedija Republike Srpske. 3, D-Ž. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. 2020. str. 106-7. ISBN 978-99976-42-37-0. 
  77. ^ „Popis 2013 BiH – Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti i spolu, po naseljenim mjestima”. popis.gov.ba. Arhivirano iz originala 19. 9. 2017. g. Pristupljeno 19. 9. 2017. 
  78. ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 14)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 24. 4. 2016. 
  79. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016. 
  80. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.”, statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Derventa na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дервента&oldid=27706265”