Disko muzika
Disko (franc. disque, engl. disco) je pravac pop muzike koji se polovinom 70-ih godina 20. vijeka odvojio kao zaseban muzički pravac. Tekstovi, melodija a često i pjesma, u disko muzici su potisnuti u pozadinu. U prvom planu su igra, ples, miks i ritam (engl. beat sa frenkvencijom od 120-130 u minuti) sa specifičnim ritmičkim promjenama (engl. groove). Vrhunac, disko muzika doživljava između 1976. i 1979., kada ima veliki uticaj na modu, „duh vremena“ kao i na tadašnji stil života.
Neki od poznatih disko umetnika su Dona Samer, Glorija Gejnor, Bi Džiz, Čik, Kej Si i Sanšajn bend, Telma Hjuston, Sister Sledž, Di Tramps, Vilidž Pipl i Majkl Džekson.[1][2] Dok su izvođači i pevači privukli pažnju javnosti, producenti diskografskih kuća koji rade iza kulisa igrali su važnu ulogu u razvoju žanra. Filmovi poput Saturday Night Fever (1977) i Thank God It's Friday (1978) doprineli su popularnosti diskoteke.
Disko je počeo kao spoj muzike sa mesta popularnih kod Afroamerikanaca, Hispanoamerikanaca i Latinoamerikanaca, Amerikanaca italijankog porekla,[3][4] i LGBT osoba[5][6][7] u Filadelfiji i Njujorku tokom kasnih 1960-ih i početkom 1970-ih. Disko se može posmatrati kao reakcija kontrakulture 1960-ih na dominaciju rok muzike i na stigmatizaciju tadašnje plesne muzike. Tokom perioda popularnosti diskoteke u Sjedinjenim Državama razvijeno je nekoliko plesnih stilova, uključujući bamp i hasl.
Disko i diskoteka[uredi | uredi izvor]
Pojam disko, kao skraćenica od diskoteka, potiče iz francuskog (franc. discothèque) i prvi put se pojavljuje 1941. godine. Diskotekom se označavao noćni klub, u kome je muzika dolazila iz gramofona umjesto da je izvođena uživo. Predstavlja složenicu od riječi "disque" (gramofonska ploča) i "bibliothèque" (biblioteka).
Od soula do alternativne disko muzike[uredi | uredi izvor]
60-ih godina 20. vijeka su, posebno u SAD diskoteke postale popularne. Najviše mladi ljudi su slušali muziku po kojoj se moglo plesati i igrati, najviše soul i fank (engl. funk). U kasnim 60-im, razvija se, blagi i šaroliko aranžirani podstil soula pod nazivom „filisound“ (engl. Phillysound, nazvan po američkom gradu Filadelfiji, odakle i potiče). Iz njega, sa uticajem drugih muzičkih pravaca, se ranih 70-ih, razvija novi muzički pravac - disko. Ispočetka popularan samo u „alternativnim“ afroameričkim krugovima kao i kod homoseksualne publike u američkim metropolama.
Izlazak iz „alternative“[uredi | uredi izvor]
Ubacivanje refrena popularnih kod šire publike, promoviše disko muziku interesantnom za sve više radio-stanica a samim tim i još više publike, čime disko konačno gubi svoj alternativni karakter i etablira se kao zaseban muzički pravac. Prvi disko hitovi uspijevaju da se domognu čelnih pozicija na hit listama: Rock Your Baby od George McCrae (1974), Kung Fu Fighting od Carl Douglas (1974) ili Shame, Shame, Shame od Shirley & Company (1975).
Kada muzički producenti otkrivaju komercijalni potencijal disko muzike, produciraju se ploče specijalno za diskoteke. U Evropi 1976. počinje uspon Boney M sa Daddy Cool. Pod uticajem zvukova violine i sa ponavljajućim refrenima, Munich-Sound izdaje Love To Love You Baby od Donna Summer i Fly, Robin, Fly i Get Up And Boogie grupe Silver Convention. „Disko-era“ dostiže svoj vrhunac popularnosti 1977. godine filmom Saturday Night Fever u kome radnja filma otprilike opisuje tadašnji stil života disko generacije tj. daje odgovor na pitanje: Kako da igram u diskoteci, a da me svi primijete?
Samo nekolicini umjetnika disko generacije, je uspjelo održati uspješnu karijeru i posle „disko vala“. Dona Samer, Beri Vajt i Bi Džis, koji predstavljaju i u drugom smislu jedan kuriozitet - producirali su sami sebe, što je u disko eri bilo veoma važno: Giorgio Moroder (Dona Samer, The Three Degrees, Blondie), Frank Farian (Boney M) ili Diter Bolen (Modern Talking, Bonnie Tyler ili Marianne Rosenberg). Producenti su imali veoma veliki uticaj na razvoj disko muzike.
Uticaj na druge muzičke pravce 70-ih[uredi | uredi izvor]
Mnoge pop i rok zvijezde 70-ih su pod uticajem disko muzike, dodavale svojim djelima određene disko elemente. Tako na primjer, The Rolling Stones, Rod Stewart, Queen, Electric Light Orchestra i Cher. Disko je imao uticaj čak i na kantri (Dolly Parton) ili hard rok (Kiss).
U obratnom smjeru, mnogi rok, pop ili čak klasični hitovi, slave svoju disko verziju (Neil Young Heart Of Gold (Boney M.), Los Bravos Black Is Black (Belle Epoque), Betovenova 5-ta simfonija (A Fifth Of Beethoben, Walter Murphy).
Uticaj na nove muzičke stilove[uredi | uredi izvor]
Disko val je imao veliki uticaj na kasnije muzičke stilove 80-ih, kao na primjer, haus (engl. house) i haj enerdži (engl. hi-NRG) sa pojačanim elektronskim instrumentima i sl. Dok se u Evropi 1980-ih godina razvija juro disko (engl. euro disco) i italo disko, koji potiču više iz soula i fanka 1970-ih, u SAD postaje R&B ponovo popularan. Iz tih muzičkih pravaca, razvija se kasnije dio dens muzike. Sa originalnom disko muzikom, od današnjih muzičkih pravaca, samo haus ima užu muzičku sličnost.
Danas se disko muzikom naziva svaki muzički stil elektronskog porijekla uz koji se može plesati i igrati. Disko muzika je, iako protiv svoje volje, uticala i na pank muziku (pogo - antidisko ples).
Stil, instrumenti[uredi | uredi izvor]
Tipični instrumenti disko muzike su ritmička gitara, bas, klavir i klavijature. Od diska nerazdvojni su violina, čelo i harfa, kao i duvački instrumenti trompeta, saksofon, klarinet, flauta i bubnjevi. Posebnu popularnost su stekli i elektronski modeli bubnjeva tkzv. "i drams" (engl. e-Drums).
Za disko muziku je tipičan 4/4 takt, 1/8 haj hat (engl. Hi Hat) kao i intenzivni bas sa čestim sinkopijama (tonovi aritmični osnovnom taktu).
1/8 takt drugih instrumenata podržava ritmička gitara. Vodeće (engl. Lead) gitare su veoma rijetke. Drugi instrumenti su često samo nagoviješteni, često aritmično osnovnom taktu.
Predstavnici pravaca disko muzike[uredi | uredi izvor]
Klasična disko muzika[uredi | uredi izvor]
Filisound uticaj[uredi | uredi izvor] |
Uticaj soula i fanka[uredi | uredi izvor]
Uticaj džeza[uredi | uredi izvor]Neo Disco[uredi | uredi izvor] |
Uticaj popa i roka[uredi | uredi izvor]Ostali[uredi | uredi izvor] |
Disko ples[uredi | uredi izvor]
Kod nas se sve do sredine devedesetih godina u plesnim školama učio akrobatski rokenrol, bila su i takmičenja, a sada je to skoro u potpunosti nestalo. Pre toga se igrao bugi vugi, tvist, američki sving, čarlston itd…
Disko ples odlikuje veoma jednostavan trokorak gde se igraju dva koraka u mestu, a treći korak nazad. Muškarac kreće levom nogom, a žena desnom. Treći korak nazad je ključni jer se ne prenosi težina na tu nogu (kod muškarca levu a kod žene desnu) već se istom samo dotakne pod prednjim delom stopala kako bi se tom nogom nastavio opet korak 1. Brojanje bi bilo 1 – 2 – nazad ili u mestu – u mestu – nazad. Disko ples omogućava igranje sa puno ritmova, od sporih do veoma brzih, koji se mogu kombinovati sa drugim koracima (fokstrotom, bluzom, salsom, merengeom).
Disko ples omogućava veoma atraktivne i brze okrete, spinove, za devojke. Muškarac treba da nauči dobro vođenje i figure, a devojka osnovni korak i okrete. Devojke ovaj ples bukvalno mogu naučiti i odigrati za jedan čas ili manje, naravno, sa muškarcem koji ga zna. Često se u školama plesa uči kao prvi latino ples zbog svoje jednostavnosti.
Ima dva dominantna naziva danas: disko hasl ili diskofoks. Postoje varijacije u izvođenju u zavisno od mesta gde se razvijao, latino hasl, amerken hasl itd..
Dosta je uticao i na razvoj, odnosno uobličavanje, osnovnog koraka salse koji je takođe trokorak. Disko ples spada u grupu latino plesova, ali ne kao takmičarski (sportski) već kao društveni ples. Na plesnim večerima je veoma zastupljen i omiljen jer prati nove muzičke trendove. Skoro sve figure u ovom plesu se mogu igrati i u salsi.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Readers' Poll: The Best Disco Songs of All Time”. Rolling Stone. 23. 5. 2012. Arhivirano iz originala 20. 3. 2018. g. Pristupljeno 20. 3. 2018.
- ^ „Michael Jackson: Disco Era”. Black Music Scholar (na jeziku: engleski). 28. 11. 2017. Arhivirano iz originala 7. 6. 2019. g. Pristupljeno 7. 6. 2019.
- ^ Shapiro, Peter. "Turn the Beat Around: The Rise and Fall of Disco", Macmillan, 2006. pp. 204–206: "'Broadly speaking, the typical New York discothèque DJ is young (between 18 and 30) and Italian,' journalist Vince Lettie declared in 1975. [...] Remarkably, almost all of the important early DJs were of Italian extraction [...]. Italian Americans have played a significant role in America's dance music culture [...]. While Italian Americans mostly from Brooklyn largely created disco from scratch [...]."
- ^ Shapiro, Peter (27. 10. 2017). Turn the Beat Around: The Secret History of Disco. Faber & Faber. ISBN 9780865479524. Pristupljeno 27. 10. 2017 — preko Google Books.
- ^ Disco Double Take: New York Parties Like It's 1975 Arhivirano 2015-01-30 na sajtu Wayback Machine. Village Voice.com. Retrieved on August 9, 2009.
- ^ (1998) "The Cambridge History of American Music". Nicholls, David (19. 11. 1998). The Cambridge History of American Music. Cambridge University Press. str. 372. ISBN 978-0-521-45429-2.: "Initially, disco musicians and audiences alike belonged to marginalized communities: women, gay, black, and Latinos"
- ^ (2002) "Traces of the Spirit: The Religious Dimensions of Popular Music". Sylvan, Robin (jul 2002). Traces of the Spirit: The Religious Dimensions of Popular Music. NYU Press. str. 117. ISBN 978-0-8147-9809-6.: "New York City was the primary center of disco, and the original audience was primarily gay African Americans and Latinos."
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Shapiro, Peter (27. 10. 2017). Turn the Beat Around: The Secret History of Disco. Faber & Faber. ISBN 9780865479524. Pristupljeno 27. 10. 2017 — preko Google Books.
- Kitty Hanson: Disco-Fieber. Heyne, 1979
- Andy Blackford: Disco Dancing Tonight. Octopus Books, 1979
- Andrea Angeli Bufalini & Giovanni Savastano (2014). La Disco. Storia illustrata della discomusic. Arcana, Italy. Bufalini, Andrea Angeli; Savastano, Giovanni (2014). La disco: Storia illustrata della discomusic. Arcana. ISBN 978-8862313223.
- Aletti, Vince (2009). THE DISCO FILES 1973–78: New York's underground week by week. DJhistory.com. Aletti, Vince (2009). The Disco Files 1973-78: New York's Underground, Week by Week. DJhistory.com. ISBN 978-0-9561896-0-8.
- Angelo, Marty (2006). Once Life Matters: A New Beginning. Impact Publishing. ISBN 978-0-9618954-4-0.
- Beta, Andy (November 2008). "Disco Inferno 2.0: A Slightly Less Hedonistic Comeback Charting the DJs, labels, and edits fueling an old new craze" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. decembar 2008). The Village Voice.
- Brewster, Bill; Broughton, Frank (1999). Last Night a DJ Saved My Life: The History of the Disc Jockey. Headline Book Publishing Ltd. ISBN 978-0-7472-6230-5.
- Campion, Chris (2009). "Walking on the Moon: The Untold Story of the Police and the Rise of New Wave Rock". John Wiley & Sons. Campion, Chris (2010). Walking on the Moon: The Untold Story of the Police and the Rise of New Wave Rock. Wiley. ISBN 978-0-470-28240-3.
- Echols, Alice (2010). Hot Stuff: Disco and the Remaking of American Culture. W. W. Norton and Company, Inc. ISBN 978-0-393-06675-3.
- Flynn, Daniel J. (February 18, 2010). "How the Knack Conquered Disco". The American Spectator.
- Gillian, Frank (May 2007). "Discophobia: Antigay Prejudice and the 1979 Backlash against Disco". Journal of the History of Sexuality, Volume 15, Number 2, pp. 276–306. Electronic ISSN 1535-3605, print ISSN 1043-4070.
- Hanson, Kitty (1978). Disco Fever: The Beat, People, Places, Styles, Deejays, Groups. Signet Books. ISBN 978-0-451-08452-1.
- Jones, Alan; Kantonen, Jussi (1999). Saturday Night Forever: The Story of Disco. Chicago, Illinois: A Cappella Books. ISBN 978-1-55652-411-0.
- Lawrence, Tim (2004). Love Saves the Day: A History of American Dance Music Culture, 1970–1979. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-3198-8.
- Lester, Paul (February 23, 2007). "Can you feel the force?". The Guardian.
- Michaels, Mark (1990). The Billboard Book of Rock Arranging. Billboard Books. ISBN 978-0-8230-7537-9.
- Reed, John (September 19, 2007). "DVD Review: Saturday Night Fever (30th Anniversary Special Collector's Edition)Šablon:-". Blogcritics.
- Rodgers, Nile (2011). Le Freak: An Upside Down Story of Family, Disco, and Destiny. Le Freak: An Upside Down Story of Family, Disco, and Destiny. Spiegel & Grau. 2011. ISBN 978-0-385-52965-5.
- Shapiro, Peter (2005). Turn The Beat Around: The Secret History of Disco. Faber And Faber. Shapiro, Peter (2006). Turn the Beat Around: The Secret History of Disco. Faber & Faber. ISBN 978-0-86547-952-4.
- Sclafani, Tony (July 10, 2009). "When 'Disco Sucks!' echoed around the world" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. februar 2020). MSNBC.
