Ebola

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Ebola (višeznačna odrednica).
Ebola
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnostinfektologija

Ebola ili bolest virusa ebola (EVD) jedna je od najmanje 30 poznatih virusnih bolesti i jedna od četiri po život opasne karantinske hemoragične groznice, sa velikom smrtnošću obolelih. Kako se virus može zadržati do tri meseca u ejakulatu obolelih ebola se može smatrati i polno prenosivom bolešću.[1]

Ovu opasnu ljudsku bolest prouzrokuju ebolavirusi koji se trenutno razvrstavaju u pet odvojenih vrsta: Zair (EBOV), Sudan (SUDV), Bundibugijo (BDBV), Forest (TAFV) i Reston (RESTV)] i svi su endemski u Africi, osim soja Restor koji je endemski i u delovima Jugoistočne Azije i Kine.[2] Imunopatogeneza ebola je kompleksna i zahteva ozbiljna istraživanja. Teški oblici bolesti praćeni su brojnim komplikacijama, višestrukim organskim otkazom funkcija i znacima septičkog šoka. Smrtnost se kreće od 55% do 75%, ponekad i više.

Epidemije bolesti izazvane Ebola virusom u Zapadnoj Africi 2014. godinu, uključujući i Zair ebola virus (Zaire ebolavirus), bila je najveća epidemija izazvana ovim virusom u 21. veku.

Bolesti obično počinje nakon inkubacionog perioda od dva dana do tri nedelje od inficiranja virusom, međutim fizički nalaz zavise od stadijuma bolesti u vreme prezentacije. Sa infekcijom afričkim ebolavirus, period inkubacije je tipičan 3—8 dana u primarnim slučajevima a nešto duži u sekundarnim slučajevima, a klinička slika se karakteriše početnim simptomima: groznicom, gušoboljom, bolovima u mišićima, i glavoboljom.[2] Potom slede simptomi i znaci: mučnina, povraćanje, i proliv, zajedno sa smanjenom funkcijom jetre i bubrega.[2] što može dovesti do krvarenja.[2][3]

Dijagnoza bolesti postavlja se na osnovu fizikalnog pregleda, osnovnih testova krvi, seroloških ispitivanja, izolovanjem virusa (u kulturi tkiva, testom reverzne transkripcije polimeraza lančane reakcije) i ostalim analizama (imunohemijska analiza kože uzete sa leša, elektronska mikroskopija).[4]

Kako ne postoji specifična terapija, koja bi se pokazale efikasnom u lečenju hemoragične groznice izazvane ebola virusom, bolest se leči simptomatskom terapijom: regulacijom intravaskularnog volumena, nadoknadom elektrolita, dijetalnom ishranom i intenzivnom negom. Preživeli, nakon primarnog lečenja prolaze kroz dug period rekonvalescencije.

Prve nekomercijalno dostupne vakcina protiv ebola virusa, proizvedene su u Rusiji i SAD 2017. godine i u fazi su intenzivnog istraživanja u nekim zemljama Afrike. U zaštiti od bolesti ispitivana su i neutralna antitela koja mogu biti od korisna u daljem razvoju vakcine ili kao profilaktički lekovi.[5]

Epidemija Ebole je više posledica slabog zdravstvenog sistema nego bilo čega drugog.

Pol Farmer, stručnjak za zdravstvo i javno zdravlje

Istorija[uredi | uredi izvor]

Sliv reke Ebole u DRK, sa selom Jambuku u kome je počela epidemija ebole 1976.
Karantinsko odeljenje u epidemiji iz oktobra 2000. godine u Ugandi (zaraženo 425, a umrlo 224)

Bolest i virus koji je izaziva nazvani su po reci Ebola u regionu Konga gde je prvi put identifikovan Ebola virus kod jedne od obolelih osoba, u prvoj zabeleženoj epidemiji koja se dogodila 1976. godine u Jambukuu, u Demokratskoj Republici Kongo (skraćeno DRK), u kojoj je inficirano 316 pacijenata.

U najvećoj evidentiranoj urbani epidemiji do danas (u DRK 1995; 318 slučajeva), prijem u bolnicu značajno je pojačao učestalost prenosa bolesti. Nedostatak odgovarajuće zaštite i ponovna upotreba kontaminirane medicinske opreme, posebno igala i špriceva, rezultovala je brzim nozokomijalnim širenjem infekcije. Tek nakon primene adekvatne zaštite i izmenama u ritualnom sahranjivanju pokojnika epidemija se smirila.

Najveća epidemija pre 2014. bile su u Ugandi 2000. godine, u kojoj je zaraženo 425 osoba, a umrlo 224. Sledile su epidemije u Gvineji Liberiji, Sjera Leoneu.

Do sada najveća prijavljena epidemija dogodila se u zapadnoj Africi krajem 2013. godine i na početku 2014. godine i proširila se na pet zemalja u regionu (Gvineja, Liberija, Nigerija, Sijera Leone i Mali).

Na pojavu ovih epidemija uticala je nepripremljenost javnih zdravstveni sistem u ovim izuzetno siromašnim zemljama koje su izazvale najveću i najdužu ikada opisanu epidemiju virusne bolesti.[6][7][8]

Po prvi put u vreme ovih epidemija u Africi desila se i infekcija ljudi sa jednim od ebolavirusom izvan afričkog kontinenta, u razvijenim zemljama (SAD i Španija), što jasno ukazalo na opasnosti koje vrebaju od ove bolesti i nametnule potrebe za stalnom edukacijom medicinskog osoblje i stručnog kadra u merama prevencije karantinskih bolesti.[9]

U takvim uslovima zbog kadrovskih ograničenja i ekonomske nesposobnost zemalja Afrike, u svetu se javila solidarnost i razvila jasna potreba za razvojem dijagnostike, vakcina i lekova za lečenje ebole i drugih hemoragičnih groznica. To bi u budućnosti predstavljalo garanciju za sprečavanje širenje ovih opasnih bolesti u celom svetu. U tom smislu između ostalog, hronološki gledano, preduzete su sledeće mere:

  • Američka agencija za hranu i lekove (FDA) u septembru 2015. godine dodelila je hitan status ZMapp, eksperimentalnom leku koji se koristi za lečenje nekih slučajeva Ebole.
  • Ruski istraživači su vakcinu protiv ebole prvi pu predstavili Svetskoj zdravstvenoj organizaciji u Ženevi 15. februara 2017. Vakcinu je razvio Gamble Institut za epidemiologiju i mikrobiologiju. Prvih preko 1.000 doza, ka deo prve faze u isporuke opreme i vakcina za istraživanje postregistracije poslat je u Gvineju 12. jula 2017. Ovo je prva registrovana Ebola vakcina širom sveta odobrena za kliničku upotrebu sa namenom da sprieči hemoragičnu groznicu uzrokovanu virusom Ebole. Prema izjavi Ministarke zdravlja Rusije Veronike Skvorcov, potvrđena je efikasnost ruske vakcine koja u istraživanjima praktično nije imala neželjene efekte.
  • U maju 2017, zvaničnici FDA SAD su najavili da će početi da se koristiti eksperimentalnu vakcinu poznatu kao rVSV-ZEBOV za sprečavanje ponovna pojava bolesti. Potom je istog meseca Ministarstvo zdravlja Demokratske Republike Kongo saopštilo je da je odobrilo korišćenje nove vakcine protiv ebole kako bi se stalo na put hemoragičnoj groznici koja je izbila u severoistočnom delu zemlje.[10]
Deklaracija o globalnoj zdravstvenoj krizi SZO

Deklaracija o globalnoj zdravstvenoj krizi koju je nedavno donela Svetska zdravstvena organizacija, peta je takva deklaracija u istoriji. Ona donosi veću međunarodnu pažnju i pomoć i predstavlja korak napred koji je dobrodošao u borbi protiv ove pošasti. Ipak, neophodno je da se napravi još mnogo koraka kako bi se trenutna situacija na terenu preokrenula i kako bi se epidemično javljanje Ebole stavila pod kontrolu. U protivnom ona može da se proširi izvan teritorije Konga, a zatim i Afrike.

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Broj obolelih u Africi u periodu od 1979. i 2008. godine
Zemlje zapadne Afrike koje su 2014. bile pogođene epidemijom ebole

Od 1976. godine (kada je bolest prvo identifikovana) do 2013, godišnje se zarazi manje od 1.000 ljudi.[2][11] Najveća epidemija do danas je tekuća epidemija ebole u zapadnoj Africi 2014., koja je pogodila Gvineju, Sijera Leone, Liberiju i verovatno Nigeriju.[12][13] Do avgusta 2014. godine identifikovano je preko 1600 slučajeva.[14]

Ebola i Marburg virusi su odgovorni za dobro dokumentovane epidemije teške humane hemoragične groznice, sa posledičnim mortalitetom od 23% za Marburg virus i do 89% za virus Ebole.[15]

Rizične grupe

Pojedinci koji se smatraju rizičnim za pojavu ebola hemoragične groznicu uključuju:

  • osobe sa istorijom putovanja u podsaharsku Afriku,
  • osobe koje su se nedavno bavile inficiranim pacijentima
  • radnici na životinjama koji su radili sa primatima zaraženim podtipovima ebole uvezenih iz Afrike.
Starosna demografija

U epidemiji iz 1995. godine u Kikvitu, DRK, stopa infekcije bila je znatno niža kod dece nego kod odraslih. Tokom ove epidemije, samo 27 (8,6%) od 315 pacijenata sa dijagnozom infekcije virusom ebole bili su stariji od 17 godina ili mlađi.

Ova očigledna pošteda dece (iako je 50% populacije DRK mlađe od 16 godina) ne može se u potpunosti objasniti, jer nedostaju definitivni dokazi, mada pojedini epidemiološki dokazi sugerišu da dca imaju manje šanse da dođu u direktan kontakt sa bolesnim pacijentima i pokojnicima nego odrasli.

Ostali virusni hemoragični sindromi, kao što su krimsko-hongkonška hemoragijska groznica i hantavirusne infekcije, takođe pokazuju dominantno razboljevanje odraslih pacijenata i relativnu poštedu dece.

Polne razlike

Ebola virusna infekcija nema značajne polne razlike, ali se infekcija kod muškarci i žena razlikuju u pogledu načina direktna izloženost bolesti.

  • Muškarci, po prirodi rada izloženi su virusu u šumskim i savanskim regionima, i mogu biti pod povećanim rizikom od primarne infekcije tokom obrade „mesa” (trupova primata) namenjenih za hranu, kao i od nepoznatih prirodnih vektora zaraze. Dokazi iz Afrike i sa Filipina su kompatibilni sa slepim miševima koji su glavni vektori virusa Ebole.
  • Kod žena bolest je posledica direktnog kontakta tokom nege obolelih članove porodice i pripreme tela pokojnika. Imajući u vidu veliku infektivnost bolesnika i pokojnika može se smatrati da su žene pod većim rizikom od infekcije virusom Ebole, od muškaraca.

Međutim, čini se da muškarci i žene koje pružaju medicinske usluge obolelima od ebole imaju podjednako visok i jednak rizik od infekcije

Rasne razlike

Pošto se većina slučajeva infekcije virusom ebole desila u podsaharskoj Africi, najveći broj pacijenata bio je crne rase, što ne isključuje i razboljevanje kod drugih rasa jer ne postoje dokazi za određenu rasnu distribuciju.

Epidemije[uredi | uredi izvor]

2018 — 2019.

U leto 2018. godine u Kongu se javila nova epidemija ebole, koja je već u prva dva meseca izazvala više od 500 smrtnih slučajeva (to bio jedan od najozbiljnijih perioda u toku ove epidemije). Na to je uticalo, pored loših i higijenskih prilika u Kongu i nepoverenje kod stanovništva, zbog agresivnog stava države da suzbije epidemiju, pa su ljudi masovno izbegavali vakcinaciju i čak fizički napadali zdravstvene radnike na terenu...„Kao da se bitka vodi između nepoverenja u vakcinu i uspešne terapije bolesti“...kaže Džeremi Konindik iz Centra za globalni razvoj u Vašingtonu, koji je posetio region u aprilu 2019. i napisao izveštaj o naporima Svetske zdravstvene organizacije na terenu.[16]

Etiopatogeneza[uredi | uredi izvor]

Ebola je teška i često smrtonosna bolest koja napada imunološki sistem i uzrokuje ekstremni gubitak tečnosti kod svojih žrtava. Bolest remeti funkciju sistem za zgrušavanje krvi, što može dovesti do unutrašnjeg i spoljašnjeg krvarenja. Rani simptomi uključuju groznicu, bolove u mišićima, glavobolju i boli grla, a zatim prate povraćanje, dijareja, osip i krvarenje.

Većina smrtnih slučajeva uzrokovana je teškom dehidratacijom ili niskim krvnim pritiskom zbog gubitka tečnosti.

Način infekcije i prenosioci bolesti[uredi | uredi izvor]

Virus se može dobiti dodirom krvi ili telesne tečnosti inficirane životinje (obično majmuna ili velikih ljiljaka).[2] Prenošenje vazdušnim putem nije dokumentovano u prirodnom okruženju.[17]

Veruje se da su veliki ljiljci nosioci i prenosioci virusa iako sami ne oboljevaju.[2]

Kada se osoba zarazi, bolest se može širiti i među ljudima.[2] Muškarci koji su preživeli bolest, mogu je prenositi putem sperme i do dva meseca.[2]

Putevi prenošenja i životni ciklus Ebola virusa

Putevi prenošenja bolesti među ljudima[uredi | uredi izvor]

Upotreba divljih životinja u Africi je povezana sa prenosom mnogih bolesti na ljude, uključujući i ebolu.

Ebola se prenosi među ljudima fizičkim dodirom sa već obolelom osobom, preko krvi ili telesnih tečnosti ili tokom manipulacija sa posmrtnim ostacima umrle osobe od Ebole. Naiame u Africi tamošnja tradicija i kultura nalaže veliki broj ritualnih manipulacija sa mrtvim telo, uključujući i ritualno, na sahranama, na kojima svi prisutni prelaženjem rukom dodiruju mrtvaca, prelazeći rukom preko sluznice ustiju i nosa. U Evropi je situacija drugačija, jer se bolesnici izoluju od zdravih ljudi, posebno kad simptomi uključuju povraćanje, dijareju i krvarenje.

Oktobra 2014. godine u medicinskom časopisu New England Journal of Medicine,[18] procenjena stopa infekcije (označena kao Ro) u epidemiji koja se dogodila u Africi 2014. godine bila je između R1,7 i R2, ili po zemljama; 1.83 (95% CI, 1,72 i 1,94) u Liberiji, 2,02 (95% CI, 1,79 i 2.26) u Sijera Leoneu i 1,71 (95% CI, 1,44 i 2,01) u Gvineji, što znači da je u proseku, svako bolesno lice zarazilo između 1,7 i 2 osobe.

Da je izbijanje epidemije van kontrole oglašava se u onim slučajevima kada je procenjena stopa infekcije = R2.

Imunopatogeneza[uredi | uredi izvor]

Šematizovan prikaz patogeneze

Ciljno mesto infekcije su endotelne ćelije, makrofage i dendritične ćelije. Nakon infekcije u zaraženim ćelija prvo se sintetizuje virusno segregirani glikoprotein (skraćeno sGP). Zaraženi leukociti takođe služe kao nosioci virusa, koje transportuje kroz telo u regionalne limfne čvorove gde se nastavljaju replikacije virusa, a zatim slobodni virusi i inficirani monociti preko limfne mikrocirkulacije ulaze u krvotok i infestiraju makrofage i dendritične ćelije u slezini, jetri, limfnim čvorovima i drugim organima.[19] Unutar solidnih organa virus inficira i parenhimatozne ćelije pri čemu dolazi do nekroze i karakteristične likvefakcije organa.

Ebola virus potom replikacijom sintezuje proteine u inficiranim ćelijama imunološke odbrane domaćina. Glikoprotein virusa, A glikoprotein, formira transmiter, kojom doprema virus do endotelijalnih ćelija koje pokrivaju unutrašnju površinu krvnih sudova.

Takođe glikoprotein (skraćeno GP) formira dimer koji ometa signalizaciju neutrofila (vrste belih krvnih zrnaca u krvi ), što omogućava virusu da izbegne inhibitorno delovanje imunog sistema, inhibicijom rane faze aktivacije neutrofila. Zaraženi leukociti takođe služe kao nosioci virusa, koje transportuje kroz telo u organe kao što su limfni čvorovi, jetra, pluća i slezina.[19]

Endotelne ćelije su inficirane tek u kasnijoj fazi infekcije i zajedno sa makrofagama, proizvode velike količine proinflamatornih interleukina IL-1β i IL-6, faktore nekroze tumora TNF-α, tipa I, ali i IL-10, koji inhibira imunski odgovor i indukuje apoptozu limfociti T. T limfociti su otporni na ebolavirusnu infekciju, ali podležu značajnoj apoptozi koja rezultuje limfopenijom, koja se u smrtonosnim oblicima infekcije nazva „imunska paraliza”.

Citopatski efekat infekcije endotelijalnih ćelija, potom dovode do gubitka vaskularnog integriteta sintezom GP, što smanjuje integrin i specifične integrine odgovore ćelijskih adhezionih intracelularnih struktura i oštećenja jetre, a to može izazvati koagulopatiju (koja može biti praćena hemoragičkim manifestacijama, kojima se karakterišu mnoge, ali ne i sve ebole infekcije).[20]

Infekcije filovirusima takođe ometa pravilno funkcionisanje urođenog imunog sistema.[21] Proteinske ebolavirusi razoružaju deo odgovora humanog imunskog sistema tako što virusne infekcije ometaju sposobnost ćelija da proizvedu i reaguju na interferon kao što su (npr interferon alfa, beta i gama.[22][23] Ova interferencija se odvija kroz strukturne proteine VP24 i VP35 ebolavirusa.

Kada se ćelija inficirana ebolavirusom, receptori u citosolu ćelije (kao što rig-I i MDA5 ) ili van citosola (kao što su Tolični receptori 3, 7, 8 i 9), koji prepoznaju infektivne molekule povezane sa virusom.[22] Kada se ovi receptori aktiviraju, proteini kao regulator faktor interferona 3 i regulatornog faktor interferona 7 iniciraju signalnu kaskadu koja dovodi do ekspresije interferona tip 1.[22] Tip 1 interferon se onda oslobađa i vezuju za receptore IFNAR1 i IFNAR2 eksprimirane na površini susednih ćelija.[22]

Kada se interferon pridružio svojim prijemnicima na susednim ćelijama, aktiviraju se signalni proteini STAT1 i STAT2 koji prelaze u jedro ćelije.[22] Oni aktivira ekspresiju gena koje stimulišu interferon, i koji kodiraju proteine koji imaju antivirusna svojstva.[22] Protein na V24 ebolaviruse onemogućava proteinu STAT1 signalizaciju između susednih ćelija u jedru i time sprečava stvaranje antivirusnih proteina.[22] Drugi protein ebolavirusa koji se zove V35 direktno inhibira proizvodnju interferona-beta.[23]

Za razliku od limfocita T, tokom ebolavirusne infekcija ne dolazi do značajne apoptoze limfocita B, ali ove ćelije ne učestvuju u kontroli akutne infekcije. Međutim, prisustvo antitela specifičnih za viruse neophodno je da kontroliše širenje virusa u kasnijoj fazi, i najverovatnije, za rezoluciju infekcije.[24][25]

Virus[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Ebola virus
Virus ebole.
Uporedni prikaz filogenetskog stabla Ebolavirusa i Marburgvirusa. Brojevi ukazuju na procenat pouzdanosti grane

Ebola virus je grupa virusa (Genus Ebolavirus) koja kod čoveka izazivaju oboljenje: hemoragičnu groznicu ebolu ili virusno oboljenje ebolu (ICD-10: A98.4).[2][26]

Unutar porodica Filoviridae postoje tri roda: rod Ebolavirus, rod Marburgvirus, uzročnik karantinske i visokopatogene Marburške hemoragiske groznice i rod Cuevavirus sa jednom vrstom za koju infekcija kod ljudi nije poznata.

Rod Ebolavirus se trenutno razvrstava u 5 odvojenih vrsta: Sudan ebolavirus, Zair ebolavirus, Tai Forest (Obala Slonovače) ebolavirus, Reston ebolavirus i Bundibugio ebolavirus.

Zair virus

Prva vrsta koja je otkrivena i imala ujedno najveću smrtnost bila je Zair virus (pre nazivan Zair ebola virus). Smrtnost od ove vrste virusa je u proseku oko 83% u proteklih 27 godina. Infekcija je najčešće uzrokovana i vezom Zair virus sa drugim virusima.

Sudan ebolavirus (SEBOV)

Druga vrsta virusa pojavila se gotovo u isto vreme kao i Zair virus, prvo kod jednog radnika u fabrici duvana u gradu Nzara, u Sudanu, koji je najverovatnije bio izložen prirodnom rezervoaru virusa. Naučnici su testirali sve životinje i insekte na području Nzara i nisu našli prenosioca. Širenje bolesti se nastavilo usled neadekvatnih higijensko-epidemioloških mera za zaštitu medicinskog osoblja. Poslednja epidemija Sudan ebolavirus bila u maju 2004. godine, i imala je 20 potvrđenih slučajeva infekcije, od kojih je 5 umrlo.

Reston ebolavirus (REBOV)

Ova vrsta otkrivena je tokom epidemije hemoragične groznice kod makaki majmuna koji se hrane rakovima 1989. godine u američkom gradu Restonu. Ova vrsta nije patogena za ljude, iako je bolest prijavljena na Filipinima, Italiji i Teksasu.

Obala Slonovače ebolavirus (CIEBOV)

Ova vrsta virusa otkrivena je među majmunima u šumama Obale Slonovače. Jedna od naučnica koja je radila nekropsije tela mrtvih majmuna razvila je simptome denge (virusna bolest čiji teži oblici mogu biti slični hemoragijskoj groznici). Tokom 6 nedelja, potpuno se oporavila.

Bundibugio ebolavirus

U novembru 2007 potvrđeno je izbijanje ebole u ​​okrugu Bundibugio u Ugandi, a kasnije je utvrđeno da se radi o novoj vrsti virusa. Prema zvaničnom izveštaju vlade Ugande tokom epidemije, bilo je oko 149 obolelih sa ukupno 37 smrtnih slučajeva.

Virus se prenosi tako što osobe dolaze u dodir sa krvlju ili drugim telesnim tečnostima inficiranih životinja, kao što su majmuni i veliki ljiljci.[2]Za velike ljiljce se smatra da su prenosioci ove bolesti od koje sami ne oboljevaju.[2] Kada se jednom zarazi osoba, bolest se može preneti sa te osobe na drugu.[2] Muškarci koji prežive zarazu ebolom, mogu da polnim putem (spermom) prenesu zarazu još do dva meseca.[2]

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

Simptomi ebole.

Prosečno vreme između zaraženja virusom i pojave prvih simptoma (vreme inkubacije) je 8 do 10 dana, ali može da varira između 2 i 21 dana. Rani simptomi mogu biti slični malariji, denga groznici, ili drugim tropskim groznicama, pre nego što bolest napreduje u krvavu fazu.[27]

Znaci i simptomi ebole obično počinju naglo, sa pojavom za znacima opšte infekcije, koju karakteriše umor, povišena telesna temperatura, glavobolja, bolovi u mišićima.

Manje izraženi simptomi su bolovi u grlu, grudima, štucanje, gubitak daha, i otežano gutanje. Konjuktivalna krvarenja su relativno česta.

Narednih nekoliko dan kod bolesnika se mogu razviti simptomi od strane gastrointestinalnog trakta: stomaku, Povraćanje, dijareja i gubitak apetita.

Manje zastupljeni simptomi su bolovi u grlu, grudima, štucanje, gubitak daha, i otežano gutanje.

Na koži, ebola se može manifestovati u vidu makulopapularnog osipa (u oko 50% slučajeva), dok se krvarenja po koži mogu ali i ne moraju javiti, a ako se jave češća su kod bolesnika sa težim oblikom bolesti,

Teški oblici bolesti praćeni su mnogim komplikacijama, multiorganskim sindromom i znacima šoka. Smrtnost kod ovih bolesnika se kreće od 55 do 75% ponekad i više.

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Za pouzdaniju dijagnostiku, preporučuje se potvrda dijagnostike u referentnim laboratorijama SZO nivoa biološke bezbednosti IV

Da bi se postavila dijagnoza, najpre se isključuju druge bolesti sa sličnim simptomima kao što su malarija, kolera i druge virusne hemoragične groznice.[2] Da bi se potvrdila dijagnoza, uzorci krvi se ispituju na virusna antitela, virusnu RNK, ili na sam virus.[2]

Dijagnoza infekcije virusom Ebole je moguća posle period inkubacije (2—21 dana) ili nakon pojave prvih simptoma poput temperature, mijalgije i opšte slabosti.

Kako je klinički biološki materijal pacijenta veoma zarazan do njegove inaktivacije obradu materijala treba vršiti na najvišem nivou biozaštite.

Virusna RNA i antigen mogu biti detektovani od trećeg do desetog dana od pojave simptoma u krvi bolesnika. Radovi objavljeni tokom ove epidemije su pokazali da RNK ebolavirusa traje do nekoliko nedelje u različitim telesnim tečnostima, i to znatno posle nestanka zaraznih čestica. Ako je uzorak uzet pre trećeg dana bolesti, negativan, potrebno je ponoviti test dva dana kasnije. Dokazano je da je virusna RNA može otkriti i u krvi pacijenta do 72 časa pre detekcije antigena.

Postoji i mogućnost otkrivanja specifičnih IgM i IgG antitela.

Za pouzdaniju dijagnostiku, preporučuje se potvrda dijagnostike u referentnim laboratorijama nivoa biološka bezbednost 4 Svetske zdravstvene organizacije, u kojoj se izvode testovi neutralizacija, izolacija virusa i elektronska mikroskopija.[28][29][30][31]

Kategorije bolesti[uredi | uredi izvor]

Prema Centru za kontrolu bolesti SAD, definicija slučaj ebole razlikuju ove kategorije:[32]

Kategorija Definicija slučaja
Osoba pod sumnjom Osoba koja ima konzistentne simptome i faktore rizika
Klinički kriterijumi Povišena temperatura, teške glavobolje, mijalgija, povraćanje, proliv, bol u stomaku, hemoragija.
Epidemiološki kriterijumi Kontakt sa krvlju ili drugim telesnim izlučevinama bolesnika sa dokazanom ili suspektnom ebolom, boravak ili putovanje u oblasti sa epidemijom ili kontakt sa slepim miševima ili životinjskim primatima u endemskoj oblasti.
Verovatni slučaj Slučaj koji prema epidemiološkim kriterijumi ima visok ili nizak rizik izloženosti.
Visok rizik Ubod iglom za injekcije ili kontakt sluzokože sa krvlju ili izlučevinama pacijenta. Direktni kontakt kože sa krvlju ili izlučevinama bez zaštitne opreme. Rad sa kliničkim materijalom (krv, telesne tečnost) bez odgovarajuće zaštitne opreme i standardnih bioazaštitnih mera. Direktni kontakt sa leševima bez ikakve zaštitne opreme.
Nizak rizik Kontakt sa bolesnicima u kući, drugi bliski kontakt u zdravstvenoj ustanovi ili u zajednici (boravak unutar jednog metra od pacijenta, od bolesničkoj sobi kroz duže vreme bez zaštitne opreme ili kratak direktni kontakt, kao što je rukovanje sa bolesnikom bez zaštitne opreme). Kratak kontakt, kao što je prolazak pored bolesne osobe ili kroz bolnicu ne predstavlja bliski kontakt.
Potvrđeni slučaj Laboratorijski potvrđen slučaj infekcija virusom ebole.
Nepoznato izlaganje Boravak u zemlji u kojoj je u toku epidemiji epidemija ebole unutar 21 dana bez visoke ili niske izloženosti

Diferencijalna dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Diferencijalno dijagnostički simptomi hemoragične groznice Ebole slični su onima u Marburgovoj bolesti.[33] Bolest se takođe može zameniti sa nekoliko uobičajenih bolesti u ekvatorijalnoj Africi, sa drugim virusnim hemoragičnim groznicama: malarijom, tifusom, bakterijskom dizenterijom, rikecijom izazvane bolesti poput epidemijskog tifusa, kolerom, sepsom izazvanom gram-negativnim bakterijama ili Lajmskom bolešću.

Terapija[uredi | uredi izvor]

Ne postoji posebno lečenje za bolest; zaražena osoba se leči simptomatski davanjem oralne terapije rehidratacije (da pije vodu koja je malo slatka i slana) ili intravenskim tečnostima, i dopunjuje se prema potrebi intenzivnim merama lečenja.[2] Bolest ima visoku stopu smrtnosti: često od nje umire od 50% do 90% obolelih od virusa.[2][34] Zbog hemoragičnog sindroma ne treba davati lekove koji utiču na funkcije trombocita ili intramuskularne injekcije.[2]

Osnovne smernice za lečenje bolesnika sa ebolom.[35]

Vrsta lečenja Lekovi
Oralna i intravenska hidratacija
  • Kristaloidi — DA
  • Koloid — NE
Antipiretici i analgetici
Mučnina, povraćanje dispepsija
  • Prometazin, metoklopramid, cimetidin
Anksioznost, uznemirenost, konfuzija
  • Hlorpromazin, displani (oprez!)
Antibiotici širokog spektra, antimalarični lekovi
Adekvatna ishrana

Do 2016. nije postojala vakcina.[2][36] U toku su napori da se na terenu, u preliminarnim vakcinacijama, potvrdi uspešnost vakcine razvijene u Rusiji i SAD 2017. godine.

Prognoza[uredi | uredi izvor]

Sveukupno gledano prognoza bolesti kod pacijente sa infekcijom virusom Ebole je loša. Međutim, oni koji prežive dve nedelje najčešće se sporo oporavljaju.

Sa izuzetkom Reston ebolavirusa, ostali virusa Ebole povezani su sa veoma visokim morbiditetom i mortalitetom među bolesnicima kod koji su prisutna teška klinička slika bolesti, iako se težina i prognoza bolesti razlikuju u zavisnosti od uzročne vrste.

Najveća smrtnost od svih virusa iz roda ebolavirusa je kod Zair ebolavirusa, za koji je prijavljeno da ima stopu smrtnosti do 89%. Sudan ebolavirus takođe ima visoku prijavljenu smrtnost, koja se kreće u rasponu od 41% do 65%.

Odnos između broja obolelih i broja umrlih u epidemiji Ebole u zapadnoj Africi tokom 2014. i 2015. godine (crvenom bojom označen je broj obolelih a crnom broj umrlih)

Prevencija[uredi | uredi izvor]

Aeromedicinski izolator za evakuaciju obolelih od zaraznih bolesti

Ebolu u načelu jedino može zaustaviti dobar nadzor, prevencija i kontrola, odlična pokrivenost vakcinom, i upotreba drugih terapija u lečenju bolesti.

Radnik Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (skraćeno engl. CDC) uništava medicinski otpad, Zair, 1976. godina.

Prevencija uključuje smanjivanje prenošenja bolesti sa obolelih majmuna i svinja na ljude.[2] To se može učiniti proveravanjem da li su takve životinje zaražene i ubijanjem i pravilnim odlaganjem tela ako se otkrije bolest.[2] Takođe, korisno je pravilno kuvanje mesa i nošenje zaštitne odeće prilikom rukovanja mesom,[2] kao i nošenje zaštitne odeće i pranje ruku u okruženju obolele osobe.[2] Naročito je potrebno pažljivo rukovati uzorcima telesnih tečnosti i tkiva obolelih ljudi.[2]

Osoblje koje vodi brigo o pacijentu ima povećan rizik od infekcije, i zato je izuzetno važno za sve koji dolaze u kontakt sa bolesnicima da budu adekvatno zaštićen i koristi ličnu zaštitnu opremu koja uključuje rukavice za jednokratnu upotrebu, vodootporna zaštitna odeća, vrstu zatvorenih cipela, i zaštitne maske za lice kako bi se sprečilo prskanje zaraženog materijala po nosu, ustima i grlu.

Posebnu pažnju treba obratiti na bilo koje vrste invazivnih procedure kod pacijenta (krvna slika, bronhoskopija itd.), a potrebne su i posebne zaštitne mere za lica koja radi u laboratorijama koje tretiraju uzorke pacijenata.

Osoblje koje vodi brigu o pacijente mora biti savršeno obučeno u upotrebi lične zaštitne opreme, na šta ukazuju slučajevi zaraženih zdravstvenih radnika izvan Afrike. Pretpostavlja se da je osoblje inficirano nepravilnim uklanjanje kontaminirane lične zaštitne opreme.

Svi materijali koji se koriste tokom rada sa pacijentom nakon upotrebe, trebaju bezbedno biti izdvojeni a sve prostorije u kojima su boravili bolesnici moraju biti temeljno očišćeni i dekontaminirani.

U slučaju smrti, pokojnik se smešta u dvostruku nepropusnu zapečaćenu vreću i metalni kovčeg i sahranjuje ili kremira odmah — isti dan, bez čekanja i do dolaska pogrebnog automobila, leš čeka u mrtvačnici. Autopsija se iz bezbednosnih razloga u načelu ne sprovodi.[37]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Rogstad KE, Tunbridge A. Ebola virus as a sexually transmitted infection. CurrOpin Infect Dis. 2015; 28(1): 83–5.
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f „Ebola virus disease Fact sheet N°103”. World Health Organization. 2014. Pristupljeno 12. 4. 2014. 
  3. ^ Roddy P, Howard N, Van Kerkhove MD, et al. Clinical manifestations and case management of Ebola haemorrhagic fever caused by a newly identified virus strain, Bundibugyo, Uganda, 2007-2008. PLoS One. 2012. 7(12):e52986.
  4. ^ [Guideline] CDC. Evaluating Patients for Ebola: CDC Recommendations for Clinicians. Medscape Medical News. Oct 3 2014.
  5. ^ Huggins J, Zhang ZX, Bray M. Antiviral drug therapy of filovirus infections: S-adenosylhomocysteine hydrolase inhibitors inhibit Ebola virus in vitro and in a lethal mouse model. J Infect Dis. 1999 Feb. 179 Suppl 1:S240-7.
  6. ^ Changula K, Kajihara M, Mweene AS, Takada A. Ebola andMarburg virus diseases in Africa: Increased risk of outbreaks inpreviously unaffected areas? Microbiol Immunol. 2014; 58(9):483–91.
  7. ^ Cheng Y, Li Y, Yu HJ. Ebola virus disease: general characteristics,thoughts, and perspectives. Biomed Environ Sci. 2014; 27(8):651–3.
  8. ^ Burd EM. Ebola virus: a clear and present danger. J Clin Microbiol.2015; 53(1): 4–8
  9. ^ To KK, Chan JF, Tsang AK, Cheng VC, Yuen KY. Ebola virus disease:a highlyfatal infectious disease reemerging in West Africa. Microbes Infect. 2015; 17(2): 84–97.
  10. ^ „Kongo: Odobrena nova vakcina protiv ebole”. Dnevnik Vojvodina pres doo. Dnevnik. 29. 5. 2017. Pristupljeno 12. 10. 2017. 
  11. ^ „Ebola Viral Disease Outbreak — West Africa, 2014”. CDC. 27. 6. 2014. Pristupljeno 26. 6. 2014. 
  12. ^ „CDC urges all US residents to avoid nonessential travel to Liberia, Guinea, and Sierra Leone because of an unprecedented outbreak of Ebola.”. CDC. 31. 7. 2014. Arhivirano iz originala 09. 08. 2014. g. Pristupljeno 2. 8. 2014. 
  13. ^ „Outbreak of Ebola in Guinea, Liberia, and Sierra Leone”. CDC. 4. 8. 2014. Pristupljeno 5. 8. 2014. 
  14. ^ „Ebola virus disease update - West Africa”. WHO. 4. 8. 2014. Arhivirano iz originala 23. 11. 2014. g. Pristupljeno 6. 8. 2014. 
  15. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Travel Health Notices. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Available at wwwnc.cdc.gov. Accessed: October 17, 2014.
  16. ^ Milica Momčilović Ebola: sve boje – crveno RTS Beograd, 28. 8. 2019
  17. ^ „2014 Ebola Virus Disease (EVD) outbreak in West Africa”. WHO. 21. 4. 2014. Pristupljeno 3. 8. 2014. 
  18. ^ WHO Ebola Response Team (2014). „Ebola Virus Disease in West Africa — The First 9 Months of the Epidemic and Forward Projections”. N Engl J Med. 371 (16): 1481—1495. PMC 4235004 Slobodan pristup. PMID 25244186. doi:10.1056/NEJMoa1411100. 
  19. ^ a b Smith 2005
  20. ^ Sullivan, N.; Yang, Z. Y.; Nabel, G. J. (2003). „Ebola virus pathogenesis: Implications for vaccines and therapies”. Journal of Virology. 77 (18): 9733—9737. PMC 224575 Slobodan pristup. PMID 12941881. doi:10.1128/jvi.77.18.9733-9737.2003. 
  21. ^ Olejnik, Judith; Ryabchikova, Elena; Corley, Ronald B.; Mühlberger, Elke (2011). „Intracellular Events and Cell Fate in Filovirus Infection”. Viruses. 3 (8): 1501—1531. PMC 3172725 Slobodan pristup. PMID 21927676. doi:10.3390/v3081501 Slobodan pristup. 
  22. ^ a b v g d đ e Kühl A, Pöhlmann S (setembro 2012). ""How Ebola virus counters the interferon system"". Zoonoses Public Health 59 (Suplemento 2): 116–31.
  23. ^ a b Ramanan, Parameshwaran; Shabman, Reed S.; Brown, Craig S.; Amarasinghe, Gaya K.; Basler, Christopher F.; Leung, Daisy W. (2011). „Filoviral Immune Evasion Mechanisms”. Viruses. 3 (9): 1634—1649. PMC 3187693 Slobodan pristup. PMID 21994800. doi:10.3390/v3091634 Slobodan pristup. 
  24. ^ Wauquier N, Becquart P, Padilla C, Baize S, Leroy EM. Human fatalzaire ebola virus infection is associated with an aberrant innateimmunity and with massivelymphocyte apoptosis. PLoS NeglTrop Dis. 2010; 4(10).
  25. ^ Wolf K, Beimforde N, Falzarano D, Feldmann H, Schnittler HJ.The Ebola virussoluble glycoprotein (sGP) does not affect lymphocyteapoptosis and adhesion toactivated endothelium. J InfectDis. 2011; 204 Suppl 3: S947–52.
  26. ^ „Ebola virus disease Fact sheet N°103”. Svetska zdravstvena organizacija. 2014. Pristupljeno 12. 4. 2014. 
  27. ^ West TE, von Saint André-von Arnim A. Clinical presentation and management of severe Ebola virus disease. Ann Am Thorac Soc. 2014; 11(9): 1341–50.
  28. ^ Woz´niak-Kosek A, Kosek J, Mierzejewski J, Rapiejko P. Progressin theDiagnosis and Control of Ebola Disease. Adv Exp Med Biol.2015; 857: 19–24.
  29. ^ Hill CE, Burd EM, Kraft CS, et al. Laboratory test support for ebolapatients within a high-containment facility. Lab Med. 2014;45(3): e109–11.
  30. ^ Koehler JW, Hall AT, Rolfe PA, et al. Development and Evaluationof a Panel of Filovirus Sequence Capture Probes for PathogenDetection by Next-Generation Sequencing. PLoS One. 2014; 9(9):e107007.
  31. ^ Biosafety in Microbiological and Biomedical Laboratories, 5th ed,CDC/NIH, USA 2007.
  32. ^ Centers for Disease Control and Prevention Evaluating Patients December 1, 2015.
  33. ^ Longo, DL; Kasper, DL; Jameson, JL; Fauci, AS; Hauser, SL; Loscalzo, J, eds. (2012). Chapter 197. Harrison's Principles of Internal Medicine 18th ed. [S.l.]: McGraw-Hill.
  34. ^ C.M. Fauquet (2005). Virus taxonomy classification and nomenclature of viruses; 8th report of the International Committee on Taxonomy of Viruses. Oxford: Elsevier/Academic Press. str. 648. ISBN 9780080575483. 
  35. ^ Sterk E. Filovirus haemorrhagic fever guideline. Barcelona: Médecins Sans Frontie`res Operational Center Barcelona – Athens; 2008.;1—138.
  36. ^ SZO: Eksperimentalna vakcina protiv ebole potpuno uspešna (B92, 26. decembar 2016)
  37. ^ Raabea VN, Borcherta M. Infection control during filoviral hemorrhagic Feveroutbreaks. J Glob Infect Dis. 2012; 4(1): 69–74.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija
Spoljašnji resursi


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ебола&oldid=27614426”