Žoao Bernardo Vijeira

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Žoao Bernardo Vijeira
Lični podaci
Datum rođenja(1939-04-27)27. april 1939.
Mesto rođenjaBisao, Portugalska Gvineja
Datum smrti2. mart 2009.(2009-03-02) (69 god.)
Mesto smrtiBisao, Gvineja Bisao
Profesijapolitičar
Politička karijera
Politička
stranka		PAIGC,
nezavisan
predsednik Gvineje Bisao
1. oktobar 2005 — 2. mart 2009.
PrethodnikHenrike Rosa (vd)
NaslednikRajmundo Pereira (vd)
premijer Gvineje Bisao
28. septembar 1978 — 14. novembar 1980.
PrethodnikKonstantino Teheira
NaslednikViktor Saude Marija

Žoao Bernardo Vijeira (port. João Bernardo Vieira; Bisao, 27. april 1939 — Bisao, 2. mart 2009) bio je političar i predsednik Gvineje Bisao od 1980. godine do 1984 godine, zatim od 1984. godine do 1999. godine i naposletku od 2005. godine do 2009. godine, kada je ubijen u atentatu.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 1939. godine u Bisaou, kao pripadnik naroda Papel. Po struci električar, 1960. se priključio Afričkoj partiji za nezavisnost Gvineje i Zelenortskih Ostrva (PAIGC) i ubrzo postao jedan od istaknutijih gerilskih boraca. Zbog iskazanih veština u borbi protiv portugalske kolonijalne vojske, brzo je napredovao u hijerarhiji gerilske vojske.

Nakon izbora 1972. godine koje je proveo PAIGC na području pod svojom kontrolom, Vijeira je bio postavljen za predsednika Nacionalne narodne skupštine. Naredne godine, u atentatu je poginuo vođa PAIGC-a, Amilkar Kabral. Levo orijentisani oficiri izvršili su 25. aprila 1974. godine državni udar i srušili režim koji je do tada vodio rat protiv oslobodilačkih pokreta u kolonijama. Gvineja Bisao je dobila nezavisnost 10. septembra 1974. godine, a Luis Kabral je postao prvi predsednik zemlje. Vijeira je 28. septembra 1978. godine preuzeo funkciju prvog premijera države.

Predsednik[uredi | uredi izvor]

Privredno stanje u državi je bilo sve lošije, što je uzrokovalo sve veće nezadovoljstvo javnosti. Vijeira je zbog toga 14. novembra 1980. godine izvršio beskrvni državni udar i srušio vladu Luisa Kabrala. Pad Kabrala uzrokovao je napetost sa Zelenortskim Ostrvima (Kabral je bio mešanog gvinejsko-zelenortskog porekla), koja je kulminisala razlazom između dve države. Vijeira je povukao stari ustav i formirao vojno veće s njim na čelu koje je vladalo državom do 1984. godine, kada je uspostavljena civilna vlast i izglasan novi ustav. Novembra 1983. godine bio mu je dodeljen čin divizijskog generala.[2]

Početkom 1990-ih, Gvineja Bisao je, kao i većina afričkih država, usvojila višestranačje. Opozicione stranke su legalizovane 1991. godine, a višestranački izbori održani 1994. godine. Vijeira je u prvom krugu osvojio 46,20% glasova naspram sedam drugih kandidata. U drugom izbornom krugu je pobedio, osvojivši 52,02% glasova, naspram protivnika Kumbe Jale sa osvojenih 47,98% glasova.[3] Bio je prvi demokratski izabran predsednik, te je preuzeo funkciju 29. septembra 1994. godine.

Pad s vlasti i egzil[uredi | uredi izvor]

Maja 1998. godine, bio je izabran za predsednika PAIGC-a za još jedan četverogodišnji mandat.[4] Nakon toga je otpustio zapovednika vojske, Ansumana Manea. Mane i njegovi simpatizeri su se pobunili i zemlja je ubrzo utonula u građanski rat. Rat je završio 27. novembra iste godine, potpisivanjem mirovnog sporazuma.[5] Pošto Vijeira nije sišao s vlasti, rat je ponovno izbio, ali su se njegove snage ovaj put predale 7. maja 1999. godine.[5][6] Vijeira se isprva sklonio u portugalsku ambasadu, a u junu otišao u izbeglištvo u Portugaliju.[6][7][7] Na kongresu PAIGC-a iste godine, bio je isključen iz stranke.[8]

Povratak i novi predsednički mandat[uredi | uredi izvor]

Dotadašnji predsednik Kumba Jala srušen je s vlasti u vojnom udaru septembra 2003. godine, dok se Vijeira vratio u Gvineju Bisao 7. aprila 2005. godine. Po povratku ga je dočekalo 5.000 simpatizera, a uspeo je i da skupi 30.000 potpisa u peticiji da se na izborima u junu 2005. godine kandiduje za predsednika.[9] Vrhovni sud mu je, uprkos optužbama o ubistvu zaverenika oko puča 1985. godine i životu u egzilu, maja 2005. godine dozvolio da učestvuje na izborima.[10] Njegova bivša stranka, PAIGC, za svog je kandidata istakla Malama Bakaija Sanju.[11] Vijeira je u prvom krugu osvojio 28,87% glasova i zajedno s Bakaijem Sanjom otišao u drugi krug. Pobedio je Sanju sa 52,45% osvojenih glasova i preuzeo novi mandat 1. oktobra.[3][12]

Vijeira je po početku mandata s glavnih pozicija smenio suparnike, poput premijera Karlosa Gomesa Žuniora iz PAIGC-a.[13]

Atentat[uredi | uredi izvor]

Vijeira je 23. novembra 2008. godine pretrpeo prvi pokušaj atentata, kada je grupa pobunjenika izvršila napad artiljerijom na njegovu kuću. Nakon tročasovne borbe, napad je bio odbijen.[14]

Nekoliko meseci nakon pokušaja atentata na Vijeiru, zapovednik vojske Batista Tagme Na Vaije poginuo je u eksploziji bombe 1. marta 2009. godine. Rano ujutru sledećeg dana, grupa vojnika ubila je Vijeiru dok je izlazio iz svoje rezidencije.[15] Prema izjavi glasnogovornika vojske Zamore Indute, Vijeira je bio odgovoran za ubistvo Tagmea, nakon čega su njegovi vojnici išli da ga osvete, ubivši Vijeiru narednog dana.[16] Vojska je odbacila ove optužbe.[17]

Vijeira je sahranjen uza državne počasti u Bisaou 10. marta 2009. godine, a na njegovoj sahrani bilo je prisutno nekoliko hiljada ljudi.[18]

Evropska unija i SAD osudile su ubistvo Vijeire, a Afrička unija je ovaj atentat nazvala kriminalnim činom. Osudama se pridružila i Socijalistička internacionala, čijom je članicom bila Vijeirina stranka.[19]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Guinea-Bissau president shot dead ", BBC, 2 March 2009
  2. ^ Kto estь kto v mirovoй politike / Otv. red. Kravčenko L. P. — M.: Politizdat, 1990 - S.97
  3. ^ a b Elections in Guinea-Bissau, African Elections Database.
  4. ^ "Guinea-Bissau: President Vieira cleared to run for re-election", AFP (nl.newsbank.com), 14 May 1998.
  5. ^ a b "Loyalist troops capitulate", IRIN, 7 May 1999.
  6. ^ a b "Guinea-Bissau palace ablaze", BBC News, 7 May 1999.
  7. ^ a b "Deposed Guinea-Bissau's president arrives in Portugal", BBC News, 11 June 1999.
  8. ^ "GUINEA-BISSAU: PAIGC chooses new chairman, expels Vieira", IRIN, 10 September 1999.
  9. ^ "Nino Vieira returns from exile to a hero's welcome", IRIN, 7 April 2005.
  10. ^ "Vieira and Yala cleared to contest June presidential election", IRIN, 11 May 2005.
  11. ^ "Nino Vieira says he will contest presidential election", IRIN, 18 April 2005.
  12. ^ Report of the Secretary-General on developments in Guinea-Bissau and on the activities of the United Nations Peacebuilding Support Office in Guinea-Bissau, United Nations Security Council, 2 December 2005.
  13. ^ "President appoints controversial new prime minister", IRIN, November 2, 2005.
  14. ^ "Guinea-Bissau president escapes coup attempt", Associated Press (International Herald Tribune), November 24, 2008.
  15. ^ "Renegade soldiers kill Guinea-Bissau president", Associated Press, March 2, 2009.
  16. ^ Howden, Daniel (3. 3. 2009). „President shot dead in palace as rebel troops take revenge”. The Independent. Arhivirano iz originala 4. 3. 2009. g. Pristupljeno 10. 3. 2013. 
  17. ^ "Guinea-Bissau president 'killed in clash between rival soldiers'", The Guardian, 2 March 2009
  18. ^ "'Stop killing ourselves' plea at G Bissau leader's funeral", AFP, 10 March 2009.
  19. ^ Socialist International - Progressive Politics For A Fairer World, Pristupljeno 31. 3. 2013.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Žoao Bernardo Vijeira na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Жоао_Бернардо_Вијеира&oldid=26172331”