Zelenortska Ostrva
| Republika Zelenortska Ostrva | |
|---|---|
 | |
| Glavni grad | Praja |
| Službeni jezik | portugalski.[2] |
| Vladavina | |
| — Predsednik | Žorže Karlos Fonseka |
| — Premijer | Ulize Koreja e Silva |
| Istorija | |
| Nezavisnost | 5. jul 1975. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 4.033[3] km2 (172) |
| Stanovništvo | |
| — 2010.[4] | 491.875 (173) |
| — gustina | 125,5 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | zelenortski eskudo |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC -1 |
| Internet domen | .cv |
| Pozivni broj | +238 |
Zelenortska Ostrva, zvanično Republika Zelenortska Ostrva (port. República de Cabo Verde), u diplomatskoj prepisci se koristi neprevedeno ime Republika Kabo Verde (kraće Kabo Verde (port. Cabo Verde)[5][6][7][3]), poznata i kao Zelenortska Republika, je mala ostrvska država smeštena na arhipelagu u severnom delu Atlantskog okeana u regionu zapadne Afrike.[8] Portugalci su nenaseljena ostrva pronašli i kolonizovali u 15. veku, kada su ostrva postala glavni centar trgovine robovima.
Portugalski naziv "Cabo Verde" je ime za Zeleni rt koji se danas nalazi u Senegalu, najzapadnijoj tački Afrike.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Zelenortska ostrva su bila nenaseljena kada su ih Portugalci otkrili 1456. godine. Ostrva su postala sastavni deo Portugalskog carstva i zahvaljujući svom položaju i glavna afrička luka i centar trgovine robovima.
Godine 1975. ostrva su dobila nezavisnost zahvaljujući naporima Afričke partije za nezavisnost Gvineje Bisao i Zelenortskih ostrva (APNGZ). Posle sticanja nezavisnosti APNGZ je pokušala da ujedini Zelenortska ostrva i Gvineju Bisao kontrolišući vlade obe države. Planovi su propali 1980. U Zelenortskoj Republici trenutno je na vlasti Afrička partija za nezavisnost Zelenortskih ostrva (APNZO)
Politika[uredi | uredi izvor]
Politički sistem Zelenortskih Ostrva funkcioniše na temeljima Ustava iz 1980. Izbori se održavaju i za mesto premijera i za mesto predsednika, koji su na vlasti 5 godina. Članovi Generalne Skupštine se takođe biraju neposredno na izborima. Skupština, zajedno sa premijerom i predsednikom, bira sudije Vrhovnoga suda.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Zelenortska ostrva se nalaze na arhipelagu Afrike. Arhipelag se sastoji od 10 većih i 8 manjih ostrva. Površina države iznosi 4.033,0 km². Veća ostrva su:
- Ostrvaska grupa Barlavento (severna ostrvska grupa)
- Ostrvska grupa Sotavento (južna ostrvska grupa)
Jedino nenaseljeno ostrvo je Santa Lucija. Danas, to je prirodni rezervat. Sva ostrva su vulkanskog porekla. Jedini aktivni vulkan se nalazi na ostrvu Fogo. Videti: Planina Fogo.
Važnija manja ostrva su: ostrvo Branko i ostrvo Raco.
Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]
Geološki gledano, ostrva, koja pokrivaju kombinovanu površinu od nešto više od 4.033 kvadratna kilometra, uglavnom se sastoje od magmatskih stena, sa vulkanskim strukturama i piroklastičnim ostacima koji čine većinu ukupne zapremine arhipelaga. Vulkanske i plutonske stene su izrazito osnovne; arhipelag je soda-alkalna petrografska provincija, sa petrološkom sukcesijom sličnom onoj koja se nalazi na drugim makaronezijskim ostrvima.
Magnetne anomalije identifikovane u blizini arhipelaga ukazuju na to da strukture koje formiraju ostrva datiraju 125–150 miliona godina: sama ostrva datiraju od 8 miliona (na zapadu) do 20 miliona godina (na istoku). Najstarije otkrivene stene su se pojavile na Majou i severnom poluostrvu Santijago i predstavljaju jastučaste lave stare 128–131 milion godina. Prva faza vulkanizma na ostrvima počela je u ranom miocenu, a vrhunac je dostigla na kraju ovog perioda kada su ostrva dostigla svoje maksimalne veličine. Istorijski vulkanizam (unutar ljudskog naselja) bio je ograničen na ostrvo Fogo.[9]
Piko do Fogo, najveći aktivni vulkan u regionu, eruptirao je 2014. Ima kalderu prečnika osam kilometara (pet milja), čiji je obod na nadmorskoj visini od 1.600 metara i unutrašnji konus koja se uzdiže na 2.829 metara iznad nivoa mora. Kaldera je nastala slijeganjem, nakon delimične evakuacije (erupcije) komore magme, duž cilindričnog stuba unutar komore magme (na dubini od 8 kilometara).
Na Sal i Maio se nalaze velike slane površine.[10] Na Santijagu, Santo Antau i Sao Nikolau, sušne padine ponegde ustupaju mesto poljima šećerne trske ili plantažama banana koje se prostiru duž podnožja visokih planina.[10] Okeanske litice su nastale usled katastrofalnih klizišta.[11]
Vode[uredi | uredi izvor]
Zbog opštih uslova sličnih suši na ostrvima, na Zelenortskim Ostrvima nema značajnijih reka. Nakon obilnijih padavina može se formirati nekoliko manjih privremenih potoka. Postoje četiri ostrva koja imaju tokove tokom cele godine, ali oni sadrže vrlo malo vode.
Ostrva su u potpunosti okružena vodama severnog Atlantskog okeana. Hladna Kanarska struja prolazi pored ostrva, pružajući idealno okruženje za ribarsku industriju. Kanarska struja je tako nazvana jer teče jugozapadno od Španije kroz Kanarska ostrva. Vode oko Zelenortskih Ostrva podržavaju živahne kolonije vodenog života, uključujući ribu papagaja, barakudu, murenu, nekoliko vrsta kitova, delfine, pliskavice i kornjače.[12]
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Fauna Zelenortskih Ostrva je relativno siromašna i sastoji se uglavnom od domaćih životinja kao što su psi, mačke, ptice, mali gmizavci, kao i bube i endemski insekti. Druge životinje u arhipelagu, kao što su konji, magarci, krave ili koze, mogu se naći na skoro svakom ostrvu. Isto važi i za zelenog majmuna, prisutan u nekim oblastima Santijaga i Brave, koji dolazi sa afričkog kontinenta, i žabu krastaču.
Među glavnim vrstama faune posebno su značajne ptice, a to su Pasarinja, vrana i krem boje. U pogledu faune, postoji 755 biljnih vrsta, od kojih su 83 endemske, a 224 autohtone. Zmajevo drvo je posebno važno jer je to drvo čije prisustvo prethodi otkrivanju samog arhipelaga.[13]
Konkretno, Zelenortska Ostrva su prepoznati kao globalno žarište morskog biodiverziteta i podržava veliku raznolikost amblematičnih i jedinstvenih morskih životinja, uključujući preko 20 vrsta kitova, delfina i morskih pliskavica. Plaže na brojnim ostrvima pružaju globalno važna područja za gnežđenje glavatih kornjača, a svih pet ugroženih vrsta morskih kornjača se hrane u priobalnim vodama Zelenortskih Ostrva. Više od 60 vrsta ajkula i raža takođe posećuje ove vode zajedno sa bezbroj riba blistavih boja.[14]
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima Zelenortskih Ostrva je blaža od klime afričkog kopna jer okolno more umiruje temperature na ostrvima i hladne atlantske struje stvaraju sušnu atmosferu oko arhipelaga. Nasuprot tome, ostrva ne primaju uzdizanje (hladne tokove) koje utiču na obalu zapadne Afrike, pa je temperatura vazduha hladnija nego u Senegalu, ali je more toplije. Zbog reljefa nekih ostrva, kao što je Santijago sa svojim strmim planinama, ostrva mogu imati orografski izazvane padavine, omogućavajući da rastu bogate šume i bujna vegetacija gde se vlažni vazduh kondenzuje natapajući biljke, stene, zemlju, trupce, mahovinu itd. Na višim ostrvima i nešto vlažnijim ostrvima, isključivo u planinskim predelima, kao što je ostrvo Santo Antao, klima je pogodna za razvoj suvih monsunskih šuma i lovorovih šuma.[10]
Na nekim ostrvima, poput Santijaga, vlažnija klima unutrašnjosti i istočne obale je u suprotnosti sa sušnjom na južnoj/jugozapadnoj obali. Praja, na jugoistočnoj obali, najveći je grad na ostrvu i najveći grad i glavni grad zemlje.
Dok veći deo Zelenortskih ostrva ima malo padavina tokom cele godine, severoistočne padine visokih planina imaju značajne padavine zbog orografskog podizanja, posebno u oblastima udaljenim od mora. U nekim takvim oblastima ove padavine su dovoljne da podrže stanište kišnih šuma, iako ono na koje značajno utiče ljudsko prisustvo ostrva. Ove oblasti umbrije su identifikovane kao hladne i vlažne. Zelenortska ostrva se nalaze u ekoregiji suvih šuma Zelenortskih ostrva.[15]
| Klima Zelenortskih Ostrva: Sao Vičente Vicente, Sal i Santijago, 1981–2010 normale, 1931–1960 ekstremi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 32,0 (89,6) |
33,1 (91,6) |
34,2 (93,6) |
33,4 (92,1) |
33,3 (91,9) |
34,1 (93,4) |
33,6 (92,5) |
38,0 (100,4) |
34,8 (94,6) |
33,0 (91,4) |
33,0 (91,4) |
31,0 (87,8) |
38 (100,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 24,9 (76,8) |
25,1 (77,2) |
25,8 (78,4) |
25,9 (78,6) |
26,6 (79,9) |
27,3 (81,1) |
28,2 (82,8) |
29,4 (84,9) |
29,9 (85,8) |
29,5 (85,1) |
28,2 (82,8) |
26,3 (79,3) |
27,26 (81,06) |
| Prosek, °C (°F) | 22,1 (71,8) |
21,9 (71,4) |
22,4 (72,3) |
22,7 (72,9) |
23,4 (74,1) |
24,3 (75,7) |
25,3 (77,5) |
26,5 (79,7) |
26,9 (80,4) |
26,4 (79,5) |
25,2 (77,4) |
23,4 (74,1) |
24,21 (75,57) |
| Minimum, °C (°F) | 19,4 (66,9) |
19,1 (66,4) |
19,3 (66,7) |
19,8 (67,6) |
20,6 (69,1) |
21,6 (70,9) |
22,7 (72,9) |
23,9 (75) |
24,5 (76,1) |
23,8 (74,8) |
22,6 (72,7) |
20,9 (69,6) |
21,52 (70,73) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 12,0 (53,6) |
10,0 (50) |
12,0 (53,6) |
15,0 (59) |
15,0 (59) |
15,0 (59) |
17,0 (62,6) |
14,5 (58,1) |
19,0 (66,2) |
18,5 (65,3) |
17,0 (62,6) |
16,0 (60,8) |
10,0 (50) |
| Količina padavina, mm (in) | 4,9 (0,193) |
1,5 (0,059) |
0,7 (0,028) |
0,4 (0,016) |
0,3 (0,012) |
0,0 (0) |
3,9 (0,154) |
30,2 (1,189) |
41,7 (1,642) |
18,8 (0,74) |
3,7 (0,146) |
3,1 (0,122) |
109,2 (4,301) |
| Relativna vlažnost, % | 66,9 | 67,3 | 66,9 | 67,8 | 69,5 | 72,3 | 73,8 | 75,3 | 76,0 | 73,5 | 70,7 | 69,5 | 70,79 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 213,4 | 184,9 | 197,1 | 199,0 | 195,4 | 175,1 | 165,4 | 160,7 | 165,1 | 185,3 | 186,2 | 202,9 | 2.230,5 |
| Izvor #1: Instituto Nacional de Meteorologia e Geofísica[16] | |||||||||||||
| Izvor #2: Deutscher Wetterdienst (extremes)[17][18][19] | |||||||||||||
Administrativna podela[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Republika Zelenorska je podeljena na 17 opština:
- Ostrvo Santo Antao:
- Ostrva Sao Visente:
- Ostrvo Santa Lucija (included in S. Vicente concelho)
- Ostrvo Sao Nikolau:
- Ostrva Sal:
- Ostrva Boa Vista:
- Ostrva Maio:
- Ostrvo Santijago:
- Ostrvo Fogo:
- Ostrvo Brava:
Privreda[uredi | uredi izvor]
Republika Zelenortska je mala zemlja koja oskudeva sa resursima. Često se dešavaju suše, tako da je nedostatak vode jedan od glavnih problema. Poljoprivredom se bavi stanovništvo na samo četiri ostrva, ali je slabo razvijena upravo zbog vode i male količine padavina. Društveni bruto dohodak se uglavnom bazira na uslužnim i ugostiteljskim poslovima. Zelenortska ostrva imaju veliku saradnju sa Portugalom na svakom nivou privrede. Bivši portugalski premijer Žoze Manuel Durao Barozo obećao je u ime Portugalije znatnu pomoć i podsticanje saradnje sa Evropskom unijom. Od '90. ih godina Zelenortska ostrva su doživela značajan ekonomski napredak.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Većina stanovnika Zelenortskih ostrva su doseljenici iz Portugalije i afrički robovi. Veliki broj ljudi koji su poreklom sa ostrva žive u drugim zemljama: SAD (264.900), Portugaliji (80.000), Angoli (45.000), Sao Tomeu i Principu, Senegalu, Francuskoj i Holandiji.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Kultura na Zelenortskim ostrvima vuče portugalske i afričke korene. Pre svega, poznate su forme muzike kao što su Morna, Zelenortski Fado. Ples Funana je mešavina portugalskih i afričkih stilova.
Novine i časopisi[uredi | uredi izvor]
Novine i časopisi:
- A Semana (Praia,1991-), Ekspreso das Ilhas, Žurnal O Sidadao (Sao Visente), Žornal Horizonte (Praia, 1988-), Tera Nova (S. Visente, 1975-), Artiletra (S. Visente, 1991-)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ John Kerry (8. 7. 2014). „On the Occasion of the Republic of Cabo Verde's National Day”. U.S. Department of State. Pristupljeno 11. 7. 2014. „On behalf of President Obama and the people of the United States, I send best wishes to Cabo Verdeans as you celebrate 39 years of independence on July 5.”
- ^ „Constituição da República de Cabo Verde” (PDF). ICRC databases on international humanitarian law. Article 9. Arhivirano (PDF) iz originala 12. 3. 2017. g. Pristupljeno 11. 3. 2017.
- ^ a b Basu, Tanya (12. 12. 2013). „Cape Verde Gets New Name: 5 Things to Know About How Maps Change”. National Geographic. Pristupljeno 12. 12. 2013.
- ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. novembar 2013)
- ^ [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. maj 2014) Ministarstvo spoljnih poslova Republike Srbije, Bilateralni odnosi sa stranim državama
- ^ „Institut za srpski jezik”. Arhivirano iz originala 21. 10. 2016. g. Pristupljeno 10. 1. 2017.
- ^ Politika Online - Srpska politika i srpska filologija
- ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014.
- ^ Scott A. Elias, David Alderton (2021). Encyclopedia of geology (Second izd.). Amsterdam. ISBN 978-0-08-102909-1. OCLC 1203054865.
- ^ a b v Peace Corps (04-2006). „The Peace Corps Welcomes You to Cape Verde” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2017-04-20. g. Pristupljeno 2023-02-24. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ Vasilis Lykousis, Jacques Locat, Dimitris Sakellariou (2007). Submarine mass movements and their consequences : 3rd international symposium. Dordrecht: Springer Verlag. ISBN 978-1-4020-6512-5. OCLC 213092361.
- ^ „Cape Verde”. www.nationsencyclopedia.com. Pristupljeno 2023-02-25.
- ^ stefano (2017-05-04). „Fauna - Boa Vista - Cabo Verde” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-02-25.
- ^ „Cabo Verde”. Fauna & Flora International (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-02-25.
- ^ Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne; Hedao, Prashant (jun 2017). „An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm”. BioScience (na jeziku: engleski). 67 (6): 534—545. ISSN 0006-3568. PMC 5451287
. PMID 28608869. doi:10.1093/biosci/bix014.
- ^ „Normais Climatológicas”. www.inmg.gov.cv (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 28. 5. 2021.
- ^ „Klimatafel von Santa Maria / Sal (Int.Flugh.) / Kapverden (Rep. Kap Verde)” (PDF). DwD. Pristupljeno 28. 5. 2021.
- ^ „Klimatafel von Praia / Sao Tiago / Kapverden (Rep. Kap Verde)” (PDF). DwD. Pristupljeno 28. 5. 2021.
- ^ „Klimatafel von Mindelo / Sao Vicente / Kapverden (Rep. Kap Verde)” (PDF). DwD. Pristupljeno 28. 5. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Pim, J.; Pierce, C.; Watts, A. B.; Grevemeyer, I.; Krabbenhoeft, A. (5. 5. 2008). „Crustal structure and origin of the Cape Verde Rise” (PDF). Earth and Planetary Science Letters. 272 (1–2): 422—428. Bibcode:2008E&PSL.272..422P. doi:10.1016/j.epsl.2008.05.012. Arhivirano iz originala (PDF) 6. 1. 2011. g.
- Carling, Jorgen (2004). „Emigration, Return and Development in Cape Verde: The Impact of Closing Borders”. Population, Space and Place. 55 (10): 113—132. PMID 10100838. doi:10.1002/(SICI)1097-4679(199901)55:1<117::AID-JCLP12>3.0.CO;2-A.
- Ramalho, R.; Helffrich, G.; Schmidt, D.; Vance, D. (2010). „Tracers of Uplift and Subsidence in the Cape Verde Archipelago”. Journal of the Geological Society. 167 (3): 519—538. Bibcode:2010JGSoc.167..519R. CiteSeerX 10.1.1.173.3419 . S2CID 140566236. doi:10.1144/0016-76492009-056.
- „GINI index”. World Bank. Arhivirano iz originala 20. 12. 2013. g. Pristupljeno 16. 6. 2021.
- Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15. 12. 2020. str. 343—346. ISBN 978-92-1-126442-5. Pristupljeno 16. 12. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Cape Verde Overview Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. avgust 2006)
- Foto galerija Zelenortskih ostrva
- Zelenortski portal (1)
- Zelenortski portal (2) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. avgust 2005)
- Zelenortska kulturna internet prezentacija
- Cape Verde - Morabeza
- Official website of the Government of Cape Verde
- Zelenortska Ostrva na sajtu Curlie
- Cape Verde. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
- Cape Verde from State.gov
- Country Profile from BBC News
- Cape Verde entry on Encyclopædia Britannica
- Cape Verde from UCB Libraries GovPubs
- Key Development Forecasts for Cape Verde from International Futures
- Cape Verde 2016
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
