Zenitizam
Zenitizam je avangardni pokret dvadesetih godina dvadesetog veka čiji je nastanak i razvoj vezan za časopis Zenit. Manifest zenitizma napisali su Ljubomir Micić, Ivan Gol i Boško Tokin. Pokrenut je u ime humanizma i u antiratnom duhu. „Na idejnom planu zenitizam je bio u znaku oštre kritike evropskog civilizacijskog kompleksa, kojem je u duhu inovativnih tendencija ponudio panbalkansku kulturnu koncepciju, izrađenu na principima neoprimitivizma."[1]
Istorijski aspekt nastanka pokreta[uredi | uredi izvor]
U vremenu posle Prvog svetskog rata u Evropi je nastao čitav niz avangardnih pokreta, upravo kao reakcija na užas i klanicu koje su bile deo opšteg iskustva. Umetnici su, gurnuti ovom kataklizmom, doveli u pitanje same osnove zapadne civilizacije, vođene zastarelim i bahatim strukturama moći evropskih imperijalističkih sila, kojima je carevala vojska činovnika i generala, sa čitavom pratećom kulturom. Mnogi umetnički pokreti koji su iznikli iz imaginacije umetnika koji su prvobitno tretirani većinom kao buntovni marginalci (ekspresionizam, futurizam, kubizam, dadaizam, nadrealizam i drugi) upravo su proistekli iz pobune protiv duha osrednjosti koji je zavladao tadašnjom Evropom. U toj atmosferi je iznikao i možda jedini takav jugoslovenski pokret koji je imao značajnog odjeka na svetskoj sceni – zenitizam, iza kojeg je stajao Ljubomir Micić. Micić je antitežu zapadnjačkoj utilitarnosti pronašao u iskrenosti, vitalnosti prostodušnog Balkanca, imajući pre svega na umu sve što je srpski narod prebrodio tokom Prvog svetskog rata. Otuda i priča o "barbarogeniju",[a] koja je zapravo bila ne tako daleko od drugih evropskih avangardnih traženja, koja su inspiraciju pronalazila u "primitivnom" i "automatskom", odnosno svemu što je izmicalo zdravorazumskom diktatu.[2]
Zenit[uredi | uredi izvor]
Zenit je časopis koji je izlazio od 1921. do 1926. godine u Zagrebu i Beogradu kao međunarodna revija za umetnost i kulturu. Pokretač i njegov urednik bio je Ljubomir Micić. Ukupno su objavljena 43 broja. Na početku rada, sa ovim časopisom sarađivali su Miloš Crnjanski, Dušan Matić, Stanislav Vinaver i drugi. Priloge su objavljivali i međunarodni saradnici Aleksandar Blok, Jaroslav Sajfert, Vasilij Kandinski, Anri Barbis... Zenit se od 1924. objavljuje u Beogradu, a 1926. godine je zabranjen zbog teksta „Zenitizam kroz prizmu marksizma“.
Napomene[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Subotić, Irina; Golubović, Vidosava (2008). Zenit 1921-1926. Beograd: Narodna biblioteka Srbije. ISBN 978-8670351820.
- ^ Rakezić, Saša (30. 10. 2008). „Ima tu nečeg!”. Vreme. Pristupljeno 21. 11. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ljubomir Micić, „Zenitizam“, izdanje Izdavačkog preduzeća Dom u saradnji sa Narodnim muzejem iz Beograda, Niš, 1991, 163 str, pogovor Vida Golubović i Irina Subotić
- Irina Subotić, „Od avangarde do Arkadije“, izdanje Klia, Beograd, 2000.