Izvršna vlast

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Izvršna vlast ima zadatak da sprovodi zakone koje je donijela zakonodavna vlast i interpretirala sudska vlast. U opštem smislu, izvršnu vlast čini vlada. Zavisno od političkog sistema na čelu vlade može biti premijer (Ujedinjeno Kraljevstvo i druge) ili predsjednik (Sjedinjene Američke Države i druge). Neke države su hibridi, što znači da imaju i premijera i predsjednika (Francuska, Srbija i druge). Takav sistem naziva se i bicefalni (dvoglavi) sistem izvršne vlasti.[1]

U zavisnosti od političkog sistema zavisi i moć vlade. U SAD predsjednik nema direktnog upliva na donošenje zakona ali raspolaže mogućnošću veta nad predlogom zakona koji je prošao u Kongresu, a slično je i sa sudskom vlašću (Vrhovnim sudom). Neki teoretičari tvrde da pošto predsjednik bira sudije Vrhovnog suda on ima uticaj na njih. Međutim, ovo je riješeno time da predsjednik ima pravo da bira novog sudiju tek kada jedan od prijašnjih umre ili ode u penziju (sudije u Vrhovnom sudu rade doživotno) i da nema pravo smjenjivati sudije koje rade. U Ujedinjenom Kraljevstvu situacija je drugačija. Vlada u Ujedinjenom Kraljevstvu ima direktan uticaj na zakonodavnu vlast i na sudsku vlast. Razlog tome je što u vladi premijera sjedi i lord kancelar. Čovjek koji drži tu poziciju radi u Domu lordova (sudska vlast - ima pravo zapošljavati i smjenjivati sudije), sjedi u Domu komuna (zakonodavna vlast) ali takođe ima mjesto i u kabinetu vlade (izvršna vlast). Ovaj politički organ je najstariji u Ujedinjenom Kraljevstvu (osnovan je prije 1000 godina), međutim njegova pozicija smeta liberalnoj demokratiji Ujedinjenog Kraljevstva. Radi toga u posljednje vrijeme laburistička stranka, zagovara ukidanje pozicije lorda kancelara i izdvajanje sudija iz Doma lordova koje bi stavio u Vrhovni sud sličan onome u SAD.[2]

Funkcije[uredi | uredi izvor]

Obim izvršne vlasti uveliko varira u zavisnosti od političkog konteksta u kojem se pojavljuje i može se menjati tokom vremena u datoj zemlji. U demokratskim zemljama, izvršna vlast obično vrši širok uticaj na nacionalnu politiku, iako se ograničenja često primenjuju na izvršnu vlast.[3]

U političkim sistemima zasnovanim na podeli vlasti, kao što su SAD, vladina vlast je raspoređena između nekoliko grana kako bi se sprečilo koncentrisanje moći u rukama jedne osobe ili grupe. Da bi se to postiglo, svaka grana je predmet provera od strane druge dve; generalno, uloga zakonodavne vlasti je da donosi zakone, koje potom sprovodi izvršna vlast, a tumači ih sudstvo. Izvršna vlast takođe može biti izvor određenih vrsta zakona, kao što su dekret ili izvršni nalog.

U onima koji koriste fuziju ovlašćenja, tipično parlamentarni sistemi, izvršna vlast formira vladu i njeni članovi uglavnom pripadaju političkoj stranci koja kontroliše zakonodavnu vlast ili „parlament“. Pošto izvršna vlast zahteva podršku ili odobrenje zakonodavne vlasti, ova dva tela su „spojena“ zajedno, umesto da budu nezavisna. Princip parlamentarnog suvereniteta znači da su ovlašćenja izvršne vlasti isključivo zavisna od onih koje daje zakonodavna vlast, koja takođe može da podvrgne svoje postupke sudskom preispitivanju. Međutim, izvršna vlast često ima široka ovlašćenja koja proizilaze iz kontrole vladine birokratije, posebno u oblastima ukupne ekonomske ili spoljne politike.

Ministri[uredi | uredi izvor]

Finskog parlamenta]] 2007.

U parlamentarnim sistemima, izvršna vlast je odgovorna izabranom zakonodavnom telu, tj. mora da održi poverenje zakonodavnog tela (ili jednog njegovog dela, ako je dvodomno). U određenim okolnostima (u zavisnosti od države), zakonodavna vlast može izraziti nedostatak poverenja u izvršnu vlast, što uzrokuje ili promenu vladajuće stranke ili grupe stranaka ili opšte izbore. Parlamentarni sistemi imaju šefa vlade (koji vodi izvršnu vlast, koja se često naziva ministrima) koji se obično razlikuje od šefa države (koji nastavlja kroz vladine i izborne promene). U Vestminsterskom tipu parlamentarnog sistema princip podele vlasti nije toliko ukorenjen kao u nekim drugim. Članovi izvršne vlasti (ministri) su takođe članovi zakonodavne vlasti i stoga igraju važnu ulogu u pisanju i sprovođenju zakona. U predsedničkim sistemima, direktno izabrani šef vlade imenuje ministre. Ministre mogu direktno birati birači.[4]

U ovom kontekstu, izvršna vlast se sastoji od lidera ili vođe kancelarije ili više kancelarija.[5][6][7][8] Konkretno, najviše rukovodeće uloge izvršne vlasti mogu uključivati:

Predsednici i ministri[uredi | uredi izvor]

U predsedničkom sistemu, lider izvršne vlasti je i šef države i vlade.[10]

U parlamentarnom sistemu, ministar u kabinetu odgovoran zakonodavnoj vlasti je šef vlade, dok je šef države obično uglavnom ceremonijalni monarh ili predsednik.[11]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The Executive Branch
  2. ^ Nadležnosti zakonodavne, sudske i izvršne vlasti
  3. ^ Martinez, Jenny S. (2006). „Inherent Executive Power: A Comparative Perspective”. The Yale Law Journal. 115 (9): 2480—2511. ISSN 0044-0094. JSTOR 20455703. doi:10.2307/20455703. Arhivirano iz originala 2022-12-30. g. Pristupljeno 2022-12-30. 
  4. ^ Buchs, Aurélia; Soguel, Nils (2022-04-01). „Fiscal performance and the re-election of finance ministers–evidence from the Swiss cantons”. Public Choice (na jeziku: engleski). 191 (1): 31—49. ISSN 1573-7101. S2CID 246371550. doi:10.1007/s11127-021-00949-z. 
  5. ^ Nicolaidis and Weatherill, ur. (2003). „Whose Europe? National Models and the Constitution of the European Union” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 17. 6. 2015. g. Pristupljeno 23. 12. 2014. 
  6. ^ Gouvea, C. P. (2013). „The Managerial Constitution: The Convergence of Constitutional and Corporate Governance Models”. SSRN 2288315 Slobodan pristup. 
  7. ^ Belavusau, U. (2013). Freedom of speech: importing European and US constitutional models in transitional democracies. Routledge. ISBN 9781135071981. Arhivirano iz originala 23. 12. 2014. g. Pristupljeno 23. 12. 2014. 
  8. ^ Klug, Heinz (mart 2003). „Postcolonial Collages: Distributions of Power and Constitutional Models, With Special Reference to South Africa”. International Sociology. 18 (1): 114—131. S2CID 144612269. doi:10.1177/0268580903018001007. 
  9. ^ Kubicek, Paul (2015). European Politics. Routledge. str. 154—56, 163. ISBN 978-1-317-34853-5. 
  10. ^ „The Executive Branch”. The White House. Arhivirano iz originala 20. 1. 2021. g. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  11. ^ „Executive Branch of Government in Canada”. Parliament of Canada. Arhivirano iz originala 2. 5. 2017. g. Pristupljeno 4. 7. 2015. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Извршна_власт&oldid=27548524”