Irkutsk

Koordinate: 52° 17′ 00″ S; 104° 17′ 00″ I / 52.283413° S; 104.283283° I / 52.283413; 104.283283
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Irkutsk
rus. Иркутск
Železička stanica u Irkutsku
Administrativni podaci
Država Rusija
Federalni okrugSibirski
OblastIrkutska oblast
Osnovan1661.
Status grada1686.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2010.587.225
 — gustina1.916,53 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate52° 17′ 00″ S; 104° 17′ 00″ I / 52.283413° S; 104.283283° I / 52.283413; 104.283283
Vremenska zonaUTC+9
Aps. visina440 m
Površina306,4 km2
Irkutsk na karti Rusije
Irkutsk
Irkutsk
Irkutsk na karti Rusije
Ostali podaci
Poštanski broj664000–664999
Pozivni broj3952
Registarska oznaka38
OKATO kod25401
Veb-sajt
www.irkutsk.ru

Irkutsk (rus. Иркутск) grad je u Rusiji i administrativni centar Irkutske oblasti u Sibiru. Prema popisu stanovništva iz 2010. u gradu je živelo 587.225 stanovnika. Irkutsk je udaljen sedamdeset kilometara od Bajkalskog jezera i jedna je od najznačajnijih stanica na transsibirskoj železnici koja vodi od Moskve preko Vladivostoka do Pekinga. Od Moskve je udaljen 5125 kilometara železnicom i jedan je od najvažnijih gradova u Sibiru. Dobio je ime po reci Irkut, koja se uliva u reku Angaru u blizini grada.

Geografske karakteristike[uredi | uredi izvor]

Gradsko pozorište
Pogled na grad iz vazduha.

Irkutsk je smešten u južnom delu Sibira, nedaleko od Bajkalskog jezera, on je najveći grad bajkalske regije. Grad leži na desnoj obali reke Angare, pritoke Jeniseja, 45 m ispod nivoi njenog istjecanja iz Bajkalskog jezera. Reka je na ovom mestu široka 579 m. Na suprotnoj obali je predgrađe Glaskovsk. Na reci je kod grada sagrađena brana iza koje se nalazi Irkutsko veštačko jezero koje se proteže sve do Bajkalskog jezera. Rečica Irkut, po kojoj je grad dobio svoje ime utiče u Angaru nasuprot gradu. Kroz grad teče i rečica Ida odnosno Ušakovka. Reljef je brdovit (obronci gorja Sajan).

Klima je oštra kontinentalna, prema polarnoj (kao i u najvećem delu Sibira). Leti je prosečna temperatura 18 °C, a zimi -19 °C. Bajkalsko jezero utiče na smanjenje temperaturnih amplituda, tako da godišnje razlike temperature nisu izražene kao drugde u Sibiru. Količina padavina nije velika jer je srednji Sibir vrlo udaljen od mora. Najviše padavina padne leti. U prostoru oko grada raste gusta crnogorična šuma tajga.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Irkutsk je nastao kao kozačko utvrđenje, osnovano 1652. na obali Angare. Krajem 17. veka dobio je status grada, a oko 1760. putem je povezan sa Moskvom. Grad se razvijao kao trgovačko središte: iz njegovog područja su se izvozili sibirski proizvodi, a preko Irkutska u Rusiju je stizala kineska roba.

U decembru 1825. jedna grupa ruskih plemića je podigla ustanak protiv cara Aleksandra I. Ustanak je ugušen i dekabristi su proterani u Sibir. Najvećim delom su se naselili u Irkutsku. Oni su imali ogromnog uticaja na društveni i duhovni razvoj grada: tako su osnovana mnoga učena društva i univerziteti u Irkutsku.

Grad je pretrpeo veliku štetu u velikom požaru iz 1879. godine.

Transsibirska železnica stigla je 1894. do Irkutska, a već 1904. do Vladivostoka.

U Sovjetskom Savezu Irkutsk je bio važno središte industrijalizacije Sibira.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema preliminarnim podacima sa popisa, u gradu je 2010. živelo 587.225 stanovnika, 6.379 (1,07%) manje nego 2002.

Kretanje broja stanovnika
1939.1959.1970.1979.1989.2002.2010.
250.181365.893450.941549.787626.135593.604[1]587.891

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Saborna crkva Kazanki

Najveća gradska znamenitost je Saborna crkva Kazanki s karakterističnim plavim kupolama. Irkutsk ima sinagogu sagrađenu 1881. koja je nedavno požar. Među znamenitostima se ističu Spomen kuća dekabrista, Manastir Znamenski, spomenik caru Aleksandru III, te u novije vreme (2004) podignut spomenik belogardejskom admiralu Aleksandru Kolčaku koji je streljan u Irkutsku 1920. Značajan je Muzej Taljci, muzej sibirske tradicionalne kulture na otvorenom. Tamo su preseljene mnoge tradicionalne sibirske drvene kuće koje su morale biti poplavljene zbog izgradnje brana na sibirskim rekama.

Irkutsk kao pravoslavni centar[uredi | uredi izvor]

Najznačajnija figura u verskom životu Irkutska je sveti Inokentije Irkutski (1680—1731) rođen kao Jovan Kuljčicki. Kada je završio školovanje u Kijevskoj bogosloviji, nekoliko godina kasnije, tačnije 1710. godine, je pozvan da pohađa nastavu u tadašnjoj slovensko-grčko-latinskoj akademiji. Devet godina kasnije, po ukazu Petra I je proglašen za ober-jeromonaha a 1721. godine za vođu pravoslavne misije u Pekingu. Misija nije uspela zbog političkih problema. Godine 1727. je proglašen arhijerejem nove Irkutske eparhije. Umro je 1731. godine, u 50. godini života, a 1805. godine je proglašen za sveca. Irkutsk je i danas sedište vladike-episkopa.

Privreda[uredi | uredi izvor]

U Irkutsku je najznačajnija privredna grana - avionska industrija Irkut [2] koja proizvodi delove za avione. Ruska vlada namerava da je objedini sa Tupoljevim, Suhojem, Iljušinom, Mikojanom i ostalim ruskim proizvođačima aviona u Ujedinjenu avio-proizvodnu korporaciju.[3]

U Irkutsku radi veliki Aluminijumski kombinat koji pripada kompaniji Rusal.[1]

Značajna je proizvodnja električne energije iz velikih hidroelektrana na Angari.

Školstvo[uredi | uredi izvor]

Irkutsk je važan univerzitetski grad u Sibiru, u njemu rade: Istočno sibirska pedagoška akademija od 1909. godine. Državni univerzitet Irkutsk i Državni medicinski univerzitet Irkutsk su osnovani 1918. godine. Od 1932. postoji Bajkalski državni univerzitet prava i ekonomije, a od 1939. Državni tehnički univerzitet. Od 1948. rade Državna akademija za poljoprivredu i Državni lingvistički univerzitet, od 1975. deluje Državni saobraćajni univerzitet, a od devedesetih godina 20. veka i brojni privatni fakulteti i više škole kao što su Sibirski institut za pravo, ekonomiju i menadžment (1993), Institut za ekonomiju ISTU (1996), i dr.

Sport[uredi | uredi izvor]

Bendi preteča hokeja je najpopularniji sport u Irkutsku, ima nekoliko klubova od kojih je najbolji - Bajkal-Energija[4] koji igra u Ruskoj bendi ligi, na njihovim utakmicama okupi se do 30.000 gledalaca.[2] Bendi je popularan i među devojkama, i one imaju svoj klub - Rekord.

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Irkutsk ima potpisane ugovore o prijateljstvu sa sledećim gradovima;[5]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (21. 5. 2004). „Čislennostь naseleniя Rossii, subъektov Rossiйskoй Federacii v sostave federalьnыh okrugov, raйonov, gorodskih poseleniй, selьskih naselёnnыh punktov – raйonnыh centrov i selьskih naselёnnыh punktov s naseleniem 3 tыsяči i bolee čelovek”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  2. ^ Home page Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. jul 2007)(jezik: engleski)
  3. ^ "Russian Aircraft Industry Seeks Revival Through Merger." The Njujork Times 22. februar 2006.
  4. ^ Hokkeйnый klub „Baйkal-Эnergiя". Oficialьnый saйt, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  5. ^ Irkutsk sister cities Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. mart 2010), Pristupljeno 8. 4. 2013.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Irkutsk na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иркутск&oldid=26420287”