Irska
ir. Éire
škot. Airlannengl. Ireland | |
|---|---|
.jpg) Satelitski snimak Irske | |
| Geografija | |
| Lokacija | Atlantski okean |
| Koordinate | 53° S; 8° I / 53° S; 8° I |
| Površina | 84.421 km2 |
| Obala | 2,797 km |
| Visina | 1.041 m |
| Najviši vrh | Karantul |
| Administracija | |
IRL
Dablin | |
VB
Belfast | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 7026636 (2021 [1]) |
| Gustina st. | 83,23 stan./km2 |
| Dodatne informacije | |
| Vremenska zona | |
Irska (ir. Éire; škot. Airlann; engl. Ireland) ostrvo je u severnom Atlantiku zapadno od Velike Britanije, od koje je odvojeno Severnim prolazom, Irskim morem i Prolazom Svetog Đorđa. Drugo je po veličini među Britanskim ostrvima. U Evropi je treće a u svetu je dvadeseto ostrvo po veličini.[2]
Čine je pokrajine: Alster, Manster, Konot i Lenster. Ukupno na ostrvu ima 32 okruga. Politički, Irska je podeljena između Republike Irske, koja obuhvata pet šestina ostrva, i Severne Irske, dela Ujedinjenog Kraljevstva, koja obuhvata preostali deo na severoistoku ostrva. Broj stanovnika iznosi oko 6,4 miliona.[3][4] Nešto manje od 4,6 miliona živi u Republici Irskoj dok nešto više od 1,8 miliona živi u Severnoj Irskoj.[5]
Reljef ostrva karakterišu niske planine koje okružuju središnju ravnicu, sa nekoliko plovnih reka koje se protežu ka unutrašnjosti. Ostrvo ima bujnu vegetaciju, kao posledicu blage, ali promenljive okeanske klime, koju ne karakterišu temperaturni ekstremi. Guste šume prekrivale su ostrvo sve do srednjeg doba. Šume su 2013. zauzimale jedanaest posto površine ostrva, dok je evropski prosek trideset pet posto,[6][7][8] i najveći deo njih su neautohtone četinarske plantaže.[9][10] U Irskoj postoji 36 autohtonih vrsta sisara.[11] Irska klima je pod uticajem Atlantskog okeana i stoga je veoma umerena,[12] i zime su blaže nego što bi se očekivalo od tako severne oblasti, mada su leta hladnija nego u kontinentalnoj Evropi. Kišne padavine i oblačni pokrivač su izobilni.
Ljudi su nastanili Irsku oko 8000 godina pre nove ere.[13] Kelti su vladali ovim ostrvom od prvog veka nove ere do 17. stoleća. Hristijanizacija ostrva sprovođena je od petog veka. Nakon invazije Normana u 12. veku Engleska je pokušala da ovlada ostrvom, međutim, to je uspela tek tokom Tjudorovih pohoda u 16. i 17. veku. Ovi događaji doveli su do dolaska kolonista iz Britanije. U poslednjoj deceniji 17. veka, počela je da se sprovodi politika tzv. protestantskog uspona (engl. Protestant Ascendancy) s ciljem siromašenja većinskih katolika i protestantskih disidenata. Ona je nastavljena i u 18. veku. Irska je 1801. postala deo Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske. Irski rat za nezavisnost početkom 20. veka doveo je do podele ostrva, stvaranjem Irske Slobodne Države, i Severne Irske, koja je ostala deo Ujedinjenog Kraljevstva. Severnu Irsku su u razdoblju od kraja šezdesetih do devedesetih godina 20. veka potresali nemiri. Nakon političkog sporazuma iz 1998. došlo je do smirivanja tenzija. Godine 1973. oba dela Irske postala su deo Evropske ekonomske zajednice. Irska kultura je imala veliki uticaj na druge kulture, posebno književnost, i u nešto manjoj meri nauka i obrazovanje.
Geografija[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Klima[uredi | uredi izvor]
| Klima Irske | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 18,5 (65,3) |
18,1 (64,6) |
23,6 (74,5) |
25,8 (78,4) |
28,4 (83,1) |
33,3 (91,9) |
32,3 (90,1) |
31,5 (88,7) |
29,1 (84,4) |
25,2 (77,4) |
20,1 (68,2) |
18,1 (64,6) |
33,3 (91,9) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −19,1 (−2,4) |
−17,8 (0) |
−17,2 (1) |
−7,7 (18,1) |
−5,6 (21,9) |
−3,3 (26,1) |
−0,3 (31,5) |
−2,7 (27,1) |
−3 (27) |
−8,3 (17,1) |
−11,5 (11,3) |
−17,5 (0,5) |
−19,1 (−2,4) |
| Izvor #1: Met Éireann[14] | |||||||||||||
| Izvor #2: The Irish Times (November record high)[15] | |||||||||||||
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ The 2022 population of the Republic of Ireland was 5,123,536 and that of Northern Ireland in 2021 was 1,903,100. These are Census data from the official governmental statistics agencies in the respective jurisdictions:
- Central Statistics Office, Ireland (april 2017). „Census of Population 2022”. Dublin: Central Statistics Office, Ireland. Pristupljeno 25. 7. 2022.
- Northern Ireland Statistics and Research Agency (2022). „2021 Census”. Belfast: Department of Finance. Pristupljeno 25. 7. 2022.
- ^ „Islands by Area”. UN System-Wide Earthwatch. United Nations Environment Programme. 18. 2. 1998. Arhivirano iz originala 01. 12. 2015. g. Pristupljeno 30. 8. 2008.
- ^ „This is Ireland: Highlights from Census 2011 Part 1”. Central Statistics Office. mart 2012. str. 94. Pristupljeno 28. 5. 2014.
- ^ „Census 2011, Key Statistics for Northern Ireland” (PDF). Department of Finance and Personnel's Northern Ireland Statistics and Research Agency. decembar 2012. str. 13. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 12. 2012. g. Pristupljeno 2. 2. 2014.
- ^ Greška kod citiranja: Nevažeća oznaka
<ref>; nema teksta za reference pod imenompopis2011. - ^ Brown, Felicity (2. 9. 2009). „Total forest coverage by country”. Environment Data. The Guardian. Pristupljeno 24. 10. 2011.
- ^ „EPA, Land Use Cover” (PDF). Epa.ie. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 10. 2013. g. Pristupljeno 7. 5. 2013.
- ^ „Forest Statistics - Ireland 2017” (PDF). Department of Agriculture, Food and the Marine. str. 3, 63. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 10. 2019. g. Pristupljeno 29. 1. 2019.
- ^ "Native trees cover just 2% of Ireland. How can this be increased?". The Irish Times, 6 July 2018. Pristupljeno 29 January 2019.
- ^ "Ireland’s native woodlands are quietly disappearing". The Irish Times, 19 June 2018. Pristupljeno 29 January 2019.
- ^ Costello, M.J. and Kelly, K.S., 1993 Biogeography of Ireland: past, present and future Irish Biogeographic Society Occasional Publications Number 2
- ^ "Climate of Ireland Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. april 2018). Met Éireann. Pristupljeno 25 November 2017
- ^ „Earliest evidence of humans in Ireland”. BBC News Online. British Broadcasting Corporation. 21. 3. 2016. Pristupljeno 21. 3. 2016.
- ^ „Irish Weather Extremes”. Met Éireann. Arhivirano iz originala 16. 12. 2016. g. Pristupljeno 15. 12. 2016.
- ^ Griffin, Dan (2. 11. 2015). „Balmy start to November sees record temperatures”. Irish Times. Pristupljeno 2. 11. 2015.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Arnold, Bruce (1977). Irish Art: A Concise History. London: Thames & Hudson. str. 180. ISBN 978-0-500-20148-0.
- Becker, Annette; Wang, Wilfried (1997). 20th-century Architecture: Ireland. Munich: Prestel. str. 198. ISBN 978-3-7913-1719-9.
- Collins, Neil; Cradden, Terry (2001). Irish Politics Today. Manchester University Press. str. 163. ISBN 978-0-7190-6174-5.
- Cullinane, J.P. (1973). Phycology of the south coast of Ireland. University College Cork.
- Dennison, Gabriel; Ni Fhloinn, Baibre (1994). Traditional Architecture in Ireland. Dublin: Environmental Institute, University College Dublin. str. 94. ISBN 978-1-898473-09-1.
- Dooney, Sean; O'Toole, John (1992). Irish Government Today. Dublin: Gill and Macmillan. str. 247. ISBN 978-0-7171-1703-1.
- Ellis, Steven G. (1921). The Story of the Irish Race: A Popular History of Ireland. Ireland: The Irish Publishing Co. str. 768. ISBN 978-0-517-06408-5.
- Fairley, J.S. (1975). An Irish Beast Book. A Natural History of Ireland's Furred Wildlife. Blackstaff Press, Belfast. ISBN 978-0-85640-090-2.
- Foster, Robert Fitzroy (1988). Modern Ireland, 1600–1972. Penguin Books. str. 688. ISBN 978-0-7139-9010-2.
- Hackney, P. Ed. (1992). Stewart and Corry's Flora of the North-east of Ireland. Belfast: Institute of Irish Studies, The Queen's University. ISBN 978-0-85389-446-9.
- Haigh, A.; Lawton, C. (2007). „Wild mammals of an Irish urban forest”. The Irish Naturalists' Journal. 28 (10): 395—403. ISSN 0021-1311.
- Hardy, F. G.; Guiry, M. D. (2006). A Check-list and Atlas of the Seaweeds of Britain and Ireland (revised izd.). London: British Phycological Society. ISBN 978-3-906166-35-3.
- Herm, Gerhard (2002). The Celts. Ireland: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-31343-2.
- Knowles, M.C. (1929). „The Lichens of Ireland”. Proceedings of the Royal Irish Academy. 38: 179—434.
- Morton, O. (1994). Marine Algae of Northern Ireland. Ulster Museum. ISBN 978-0-900761-28-7.
- Morton, O. (2003). „The marine algae macroalgae of County Donegal, Ireland”. Bulletin Irish Biogeog. Society. 27: 3—164.
- Nunn, J.D. (2002). Marine Biodiversity in Ireland and Adjacent Waters. Proceedings of a Conference 26–27 April 2001. Belfast: Ulster Museum.
- O'Croinin, Daibhi (2005). Prehistoric and Early Ireland. Oxford University Press. str. 1219. ISBN 978-0-19-821737-4.
- Ó Gráda, Cormac (1997). A Rocky Road: The Irish Economy Since the 1920s. Manchester University Press. str. 246. ISBN 978-0-7190-4584-4.
- Oppenheimer, Stephen (2006). Origins of the British: A Genetic Detective Story. New York: Carroll & Graf. str. 534. ISBN 978-0-7867-1890-0.
- O'Rahilly, T. F. (1947). Early Irish History and Mythology. Medieval Academy of America.
- Scannell, Mary J. P.; Synnott, Donal M. (1972). Census catalogue of the flora of Ireland. Dublin: Department of Agriculture & Fisheries.
- Seaward, M. R. D. (1984). „Census Catalogue of Irish Lichens”. Glasra. 8: 1—32.
- Woodcock, N. H.; Strachan, Robin A. (2000). Geological History of Britain and Ireland. Hoboken: Blackwell Publishing. str. 423. ISBN 978-0-632-03656-1.
- Wallis, Geoff; Wilson, Sue (2001). The Rough Guide to Irish Music. Rough Guides. str. 599. ISBN 978-1-85828-642-6.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
.svg){kind=small}
