Istorija interneta

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Istorija interneta počinje razvojem prvih računara i prvim vizijama o umrežavanju. U poznatom članku u časopisu Atlantic Monthly, Venivar Buš je istakao da nedostaci u razmjeni novih teorija i otkrića usporavaju naučni napredak. Kao odgovor na taj problem, on je zamislio jedan sistem za brzu razmjenu i organizovanje naučnih informacija, na raspolaganju svima kome su potrebne i nazvao ga memex. Memex je trebalo da bude jedan transparentan sistem gdje su uskladištene knjige, slike, časopisi, novine, rukopisi i naučni eseji i bilješke, tako da svako ko ima računar i znanja o njegovom sistemu indeksiranja može da im pristupi. Buš je zamišljao da će se naučnici iz cijelog svijeta povezivati i pristupati tim informacijama dotada neviđenom brzinom, bazirajući se na sličnim principima asocijacije na kojima počiva organizacija ljudskog mozga. Takođe je zamišljao naučnike i profesionalce majninga podataka kako snimaju svoje „putovanje“ kroz njih, tako da svako ko je za njih zainteresovan može da ih slijedi. Skoro pola vijeka nakon pojave tog članka, Bušova vizija je realizovana u obliku veba i srodnih tehnologija interneta.

Jedinstvena vizija[uredi | uredi izvor]

Internet je stvorila grupa vizionara i stotine drugih pojedinaca čiji su inženjerski doprinosi pomogli njegov razvoj. Krajnji proizvod je jedna tehnološka i intelektualna infrastruktura doba informacija, koja podržava najveći dio ekonomije 21. veka. Vođen jedinstvenom vizijom komunikacija u svijetu računara i željom da se riješi niz složenih inženjerskih problema, internet je proizvod inženjerske i naučne saradnje. Principi koji su vodili njegovo stvaranje, predstavljaju najfiniju realizaciju naučnog ideala saradnje koji se mogu sažeti skupom osnovnih principa: komunikacioni sistem treba da bude rezultat saradnje zainteresovanih strana, da bude otvoren za nove ideje, i da bude nadogradiv. Vizija o internetu se postepeno realizovala, u serijama uspjeha i neuspjeha, novih ideja i implementacije istih sa inženjerima koji su u mnogim situacijama pomijerali mogućnosti i granice trenutne tehnologije. Ona je takođe rezultat intelektualnih i političkih argumenata i kompromisa, finansirana iz budžeta vojne industrije, ali realizovana u akademskom svijetu.

U 19. vijeku industrijska revolucija je donijela sobom razvoj novih tehnologija koje su omogućile da proizvodi i ideje prelaze velike razdaljine u kratkom vremenu, olakšavajući tako istraživanje naučnih i tehnoloških granica.[1] Naučna istraživanja devetnaestog vijeka, postavila su temelje za tehnološke prethodnike modernih računara i umrežavanja čija će se upotreba popularisati u prvoj polovini 20. vijeka, počev od telefona pa do kolosalnih računara ENIAC. Ove rane tehnologije 20. vijeka su na sličan način posvećene prema dva cilja: želja da se olakša komunikacija na udaljenim mjestima i želja da se obezbjede resursi koji pomažu ljudima da efikasno obrađuju informacije. Međutim, tek će napeta atmosfera koja je karakterisala Hladni rat dati početni impuls da se ova dva cilja spoje u jedan.

Spoj nauke i Nacionalne odbrane SAD[uredi | uredi izvor]

Krajem 1940-ih, Sovjetski Savez je posjedovao bombardere velikog dometa i nuklearnu tehnologiju. U vrijeme predsjednika SAD Harija Trumana, Ministarstvo odbrane je odlučilo da pruži pomoć istraživačima iz RAND-a i Linkolnovoj laboratoriji u Masačusetsovom institutu tehnologije (MIT), za razvoj sistema koji je trebalo da detektuje i da se suprotstavi potencijalnim sovjetskim vazdušnim napadima. Sistem je dobio ime poluatomatizovani zemljani sistem (Semi-Automated Ground Environment - SAGE).[2] U to vrijeme, krajem 1940-ih i ranih 1950-ih, većina diplomaca i naučnika na MIT-u i u Linkolnovoj laboratoriji, stekla je preliminarna iskustva u vezi umrežavanja računara, uključujući njihovo povezivanje sa telefonskim linijama, korišćenje za obradu podataka u realnom vremenu (koji su stizali preko antena i podmornica), digitalizovanje komunikacija i razvoj bržih i pouzdanijih računara.

Sovjetski Savez je 4. oktobra 1957. godine lansirao Sputnjik, prvi vještački satelit u orbiti Zemlje. Strah od tehnološke zaostalosti u Ajzenhauerovoj administracije je nakon događaja drastično porastao. Tog momenta Sovjetski Savez je bio ispred Sjedinjenih Američkih Država na polju kosmičke tehnologije. Zbog toga su nauka i tehnologija stavljene u službu nacionalne odbrane uz svestranu podršku Ajzenhauera, što je ubjedilo američku javnost da je posvećen pružanju podrške za masovna istraživanja. Ajzenhauer je vrlo brzo sazvao sastanak predsjedničkog savjetodavnog komiteta za nauku, a već u novembru 1957. godine, postavio je predsjednika MIT-a, Džejmsa Kilijana, na mjesto zvaničnog predsjedničkog savjetnika.[3]

Stvaranje ARPA-e[uredi | uredi izvor]

Radeći u uskoj saradnji sa predsjednikom Ajzenhauerom i sekretarom odbrane, Nejlom Makelrojem, Kilijan je 1957. godine preporučio američkom Kongresu stvaranje Napredne istraživačke agencije za projekte - ARPA (engl. Advanced Research Project Agency – ARPA) u okviru Ministarstva odbrane SAD.[4] Kongres je prihvatio preporuku i vrlo brzo usvojio početni budžet od 520 miliona kao i budžet od 2 milijarde dolara na godišnjem nivou. Početkom 1958. godine, ARPA je zvanično postala istraživačka agencija vlade SAD, posvećena razvoju kosmičke vojne tehnologije. Tog momenta za vladu i javnost SAD, zvanično počinje kosmička trka sa Sovjetskim Savezom. Iako je veći dio budžeta namjenjen razvoju računarske tehnologije dolazio iz Ministarstva odbrane, mnogi naučnici koji su bili uključeni u ARPA-u, iskoristili su tu mogućnost za razvoj vlastitih akademskih projekata.[5]

Godine 1958, stvorena je NASA, izdvajanjem iz računarskog istraživačkog odsjeka ARPA-e, s ciljem bolje organizacije i nadgledanja kosmičkih istraživanja i raketne tehnologije, a i da bi se osiguralo da se te tehnologije razvijaju u javnom sektoru. ARPA je ostala sa relativno malim budžetom od oko 150 miliona dolara. Međutim, izdvajanje kosmičkih i raketnih istraživanja iz ARPA-e, omogućilo je istraživačima da se bolje i efikasnije usmjere na istraživanja na polju računarstva i procesovanja informacija. U to vrijeme, na budžetu ARPA-e su bili skoro svi najbolji istraživači računarstva u SAD, kao i dijelimično finansirani projekti u većini istraživačkih centara i univerziteta koji su bili uključeni u poduhvat inovacije na polju visokih tehnologija.[3]

Prve vizije o umrežavanju računara[uredi | uredi izvor]

Godine 1962,, prvi direktor ARPA-e, Džek Rujna, postavio je matematičara, psihologa i velikog poznavaoca računarstva, Džozefa Liklajdera na čelo ARPA-inog komandnog i kontrolnog odjeljenja. U svom eseju Man-Computer Simbiosis iz 1960. godine, Liklajder je predložio ideju o interaktivnom računarstvu koju danas svi korisnici računara podrazumjevaju. Inspiracija su mu bili vizionarski tekstovi Buša i Alana Tjuringa o upotrebi računara za uvećanje ljudske inteligencije smatrajući da će računari biti mnogo više od običnih mašina za računanje. Takođe je smatrao da će veza između ljudi i računara dovesti do toga da se bitne odluke donose u saradnji a problemi rješavaju u realnom vremenu, bez kašnjenja karakterističnih za računarstvo 1950-ih.[6]

Kao dodatak svim ovim revolucionarnim idejama, Liklajder je bio prvi koji je predvidio povezivanje računara koji se nalaze na različitim mjestima, udaljeni jedni od drugih. Devet godina prije nego što je tako nešto postalo stvarnost, on je pisao:

Izgleda razumno zamisliti… jednu »misleću centralu« koja bi imala funkcije današnjih biblioteka ujedno sa anticipiranim naprecima u tehnologijama skladištenja i preuzimanja informacija… Takve misleće centrale je dalje moguće umrežavati putem širokopojasnih telekomunikacionih linija i povezati individualne korisnike putem telekomunikacionih usluga. U takvom sistemu, brzina računara bi bila izbalansirana, a troškovi za neophodnu memoriju i sofisticirane programe, dijelili bi se među samim korisnicima.[6]

Liklajder je proširio ideju na sistem povezanih računara u seriji istorijski važnih memoranduma koje je napisao zajedno sa Veslijem Klarkom, pod naslovom On-line man-computer communication.[7] Njih dvojica su imali ideju o jednoj »galaktičkoj mreži«, gdje su računari povezani (umreženi) i dostupni svakome. Lari Roberts, Liklajderov naslijednik na MIT-u, komentarisao je da je vizija o povezivanju, umrežavanju računara izvorno Liklajderova. Liklajder je imao tu viziju ranih 1960-ih. Nije imao predstavu kako bi se konstruisao takav sistem, ali je znao da je ideja veoma bitna.[8]

Liklajderov opis jedne interaktivne mreže koja povezuje ljude i resurse u jednu cjelinu, takođe je bila viđena kao moguće rješenje za praktični problem s kojim se suočavalo računarstvo 1960-ih, a koji se ticao ograničenih resursa. 1950-ih i 1960-ih, ARPA je zaposlila laboratorije širom zemlje za razvoj raznorodnih projekata u nauci i tehnologiji, obezbjedivši svakoj od njih ogromne i skupe mejnfrejm (centralne, velike) računare koje su proizvele različite američke kompanije. Individualne laboratorije su vršile izmjene na svojim računarima dodajući im različite aplikacije, softverske pakete i hardver, a svaka naredna je tražila računar sa najnaprednijim računarskim kapacitetima koji bi bili dostupni u momentu narudžbe, tako da su inače ogromni troškovi konstruisanja odvojenih računarskih jedinica za svaki projekat posebno, krenuli da rastu vrtoglavom brzinom.

Početkom 1966. godine, Robert Tejlor, direktor Kancelarije za tehnike obrade informacija, računarskog odsjeka ARPA-e, predložio je rješenje za problem sa resursima koji su bili posljedica tadašnjih istraživanja i razvoja događaja. Rješenje se sastojalo u tome da se izgradi sistem elektronskih veza između računara na različitim geografskim lokacijama širom SAD čime bi se omogućilo lako, brzo i jeftino dijeljenje resursa među naučnicima i istraživačima.[3] Ideja umrežavanja je već bila primjenjena u manjem obimu, npr., povezivanje dva računara,[9] ali ništa slično i što bi se približilo skali i složenosti Tejlorovog prijedloga, još uvijek nije bilo pokušano.

Tehnologija vremena je pružila podršku takvoj ideji. Još su skoro deceniju ranije, 1958. godine, inženjeri telekomunikacija u Belovim laboratorijama napravili modulator-demodulator, ili prosto modem.[10] Modem je omogućavao da se podaci iz digitalnog formata pretvore u analogni, pošalju preko već postojećih analognih telefonskih linija i na destinaciji vrate nazad u digitalni računarski format.

Od teorije ka praksi umrežavanja[uredi | uredi izvor]

Iako je Liklajder zamislio šta je to što bi jedna distribuirana interaktivna mreža računara mogla postići, a Tejlor koje bi probleme mogla riješiti, Leonard Klajnrok je 1961. godine teoretisao o novoj komunikacionoj tehnologiji koja bi takvu mrežu učinila mogućom.[3] Dva glavna problema koje je trebalo riješiti prije pokušaja stvaranja jedne takve računarske mreže bili su: (a) sposobnost mreže da podrži primanje i obradu podataka preko postojećih telefonskih linija dovoljno brzo da omogući njihovu efikasnu obradu i u realnom vremenu, i (b) stvaranje mreže koja može da podrži jedinstvene potrebe koje uključuje razmjena podataka generisanih pomoću računara. Još dok je bio student na MIT-u, 1961. godine, Klajnrok je predložio ono što će kasnije dobiti ime tehnologija komutacije paketa, odnosno najefikasniji način za prenos podataka u mreži.[11][12] Dvojica drugih istraživača, Donald[13] Dejvis u Britanskoj nacionalnoj fizičkoj laboratoriji i Pol Baran u korporaciji RAND, takođe su istraživali ideju o komutaciji paketa u nezavisnim istraživačkim projektima ranih 1960-ih.[14][15] Dejvis i njegova grupa istraživača u Britanskoj nacionalnoj fizičkoj laboratoriji, biće prvi koji će testirati komutaciju paketa u jednoj zgradi u Midlseksu u Engleskoj, 1967. godine.[4]

Komutacija paketa[uredi | uredi izvor]

Komutacija paketa uključuje sječenje poruka u pakete, davanje broja svakom od njih, slanje individualnih paketa podataka kroz mrežu i njihovo ponovno sklapanje na drugom kraju mreže u odgovarajućem redoslijedu i u jednu čitljivu formu.[3] Paketi bi mogli čekati u redu na čvorovima mreže sve dok ne budu traženi, tako da se na taj način mrežni resursi mogu koristiti po potrebi a ne u zavisnosti od toga da li je komunikaciono kolo otvoreno. Istraživači su smatrali da bi komutacija paketa bila veoma značajan napredak u odnosu na umrežavanje komutacijom kola telefonskih linija pošto bi se time izbjegli nedostaci vezani za problem kontinuiranog držanja linije otvorenom tokom prenosa podataka. Međutim, da bi se teorija o prenosu podataka putem komutacije paketa sprovela u praksu, istraživači ARPANET-a su morali da obrate pažnju na nekoliko ključnih prepreka.

Istraživači koji su radili na planiranju ARPANET-a, bili su svjesni da su računari koje je trebalo priključiti na mrežu, nespojivi. Svaka istraživačka grupa koju je finansirala ARPA, kupila je drugačije mejnfrejm računara i od različitih proizvođača a koji su takođe koristili različite operativne sisteme i različite programske jezike.[2] Štaviše, svaki istraživački tim je bio upoznat samo sa operacijama računara u svojoj laboratoriji. Stoga se nametnulo logično pitanje. Kako povezati sve te mejnfrejm računare da dijele podatke i komuniciraju jedni s drugima sa minimum grešaka? Tim povodom Tejlor je sazvao sastanak istraživača koje je finansirala ARPA na Univerzitetu u Mičigenu, 1967. godine, kako bi se prodiskutovalo o ovom i drugim neriješenim pitanjima u vezi konstruisanja mreže ARPANET.[10]

Oslanjajući se na ideje Veslija Klarka, računarskog naučnika sa Univerziteta Vašington u Sent Luisu, naučnici ARPA-e su osmislili jedan sistem manjih računara pod imenom Interface Message Processors (IMPS), koji bi bili posrednici u komunikacijama između mejnfrejm računara i time riješili probleme nekompatibilnosti među njima.[5] (Današnji ekvivalenti IMP-a su ruteri).[10] Svaki IMP bi djelovao kao interfejs između mreže ARPANET-a i mejnfrejm računara na koji je bio priključen, a svaki mejnfrejm računar je IMPS-u morao da šalje pakete istog formata i postojao je standardni interfejs koji je svaki od njih morao da implementira. Svako istraživačko mjesto gdje su se nalazili mejnfrejm računari bi komuniciralo sa svojim vlastitim IMP-om, a svi IMP sistemi bi bili projektovani tako da komuniciraju jedan s drugim koristeći isti operativni sistem i isti jezik. Roberts je objavio javni konkurs za projektovanje i konstruisanje IMP sistema u julu 1968. godine, dobivši više od 100 prijedloga. Ugovor za ovaj posao je na kraju potpisan sa Frankom Hertom (Frank Heart) i njegovim timom računarskih naučnika (Bolt, Benerak, & Newman - BBN) u Kembridžu, Masačusets, decembra 1968. godine.[10] Završni korak se sastojao u odluci koja istraživačka mjesta će biti povezana na mrežu. Odabrana su četiri, svako sa svojim istraživačkim specifičnostima: Univerzitet Kalifornije (Los Anđeles), Univerzitet u Kaliforniji (Santa Barbara); Stenfordov istraživački institut i Univerzitet u Juti. Rok za pokretanje mreže u Juti, postavljen je, po Hertu, za 1. septembar 1969. godine, samo devet mjeseci nakon početnog prijedloga. Hert i njegov tim su imali milion dolara i manje od godinu dana da sistem iz teorije sprovedu u praksu.[3]

U ljeto 1968., Kancelarija za tehnike obrade podataka (Information Processing Techniques Office - IPTO) organizovala je skup studenata univerziteta koji će prvi biti povezani na ARPANET, kako bi se prodiskutovalo o tehnološkim aspektima predložene mreže. Na njemu je osnovana Radna grupa mreže (Network Working Group - NWG), koja je učvrstila saradničku prirodu projekta ARPANET.[5] Umjesto da jedan istraživač preuzme vođstvo cijele grupe, učesnici skupa su zabilježili svoja razmišljanja i razmatranja o mreži u nizu bilješki koje će Stiv Kroker uskoro nazvati Zahtjev za komentar (Request for Comment - RFC). Kroker je objavio prvi RFC u aprilu 1969. godine, a u njemu su se nalazili detalji o interfejsu između hostova i IMP-a i tražene ideje za riješavanje postojećih problema.[16] RFC je tako postao sredstvo komunikacije informacija i traženje povratnih o pitanjima koja su se ticala umrežavanja, koje su istraživači podržali na svim nivoima. Ovaj otvoreni način razmjene ideja o naučnim problemima je prisutan i danas, a na različite načine je utjecao na poseban duh zajedništva koji je u vezi i sa današnjim internetom.[17]

Bitno je pomenuti da je u tom momentu broj istraživača koji su radili na razvoju ARPANET-a bio relativno mali. U stvari, kako se vijest o predloženoj mreži širila po naučnim krugovima SAD, ideja je nailazila na posebnu vrstu otpora i primljena je sa malo entuzijazma. Većina istraživačkih timova koje je finansirala ARPA, smatrala je ideju o dijeljenju resursa kroz mrežu kao direktno miješanje autsajdera u njihove privatne računarske centre i takođe su argumentovali da će snaga njihovih skupo opremljenih računara i opreme, time biti mnogo oslabljena. Drugi, a koji su se još uvijek nadali da će se ARPA ponuditi da finansira njihove projekte, ovim su shvatili da se možda više neće kupovati novi mejnfrejm računari za nove projekte. Roberts, Tejlor i Liklajder su pokušali da dobiju podršku uveliko nezainteresovanih i skeptičnih istraživača koje je finansirala ARPA, pribjegavši suptilnoj ucjeni[2] i podsjetivši ih da pošto su na budžetu ARPA-e, i pošto im se daje stotine hiljada ako ne i milioni dolara svake godine za njihove istraživačke projekte, trebalo bi da budu zainteresovani za projekat makar onoliko koliko jesu oni sami, njegovi pokretači. Nakon toga, većina istraživača je krenula da podržava ARPANET, iako su se mnogi i dalje potajno nadali neuspjehu čitavog poduhvata.[1]

Pokretanje ARPANET-a[uredi | uredi izvor]

Do početka 1969., istraživači BBN-a su radili danonoćno kako bi razvili IMP sisteme do predviđenog roka, a istraživački timovi na svakom univerzitetu predviđenom za priključivanje mreži, bili su zauzeti razvojem prilagođenog softvera i hardvera koji je trebalo da omogući komunikacije između njihovih mejnfrejm računara i IMP-a. IMP za UCLA-u je bio isporučen na vrijeme a povezivanje IMP-a i računara je bila spremno nekoliko dana kasnije.[4] Prvi test tehnologije komutacije paketa između IMP-a Univerziteta Kalifornije (Los Anđeles) i računara, bio je uspješan, a 2. septembra 1969. godine te mašine su počele da komuniciraju među sobom. Drugi IMP je mjesec dana kasnije, stigao u Stenfordov istraživački institut a prvi zvanični test je obavljen 1. oktobra 1969. godine.[3] Za Svetski dan interneta uzima se 29. oktobar kada je 1969. poslata prva elektronska poruka na Univerzitetu u Kaliforniji.[18]

U planu je bilo ulogovati se iz računara Univerziteta Kalifornije (Los Anđeles) u Stenfordov putem komande LOG IN. U prvom pokušaju sistem je pao nakon otkucanog slova G. Ipak, nekoliko sati kasnije ponovo je bio u funkciji i istraživači su uspješno obavili prvi test. Tako se veza između između Univerziteta Kalifornije (Los Anđeles) i Stenforda pokazala uspješnom a preostala predviđena dva čvora su stavljena u funkciju do kraja godine.[4] Tehnologija ARPANET-a je ovim dokazala da je komutacija paketa računarske mreže moguća. ARPANET je pomogao ARPA-i da smanji budžet za računarska istraživanja za oko 30%, ponudivši skepticima više računarske snage i omogućavajući istraživačima na različitim institutima da lakše razmijenjuju svoje naučne članke, podatke, informacije, ideje i softver.

Razvoj mreže[uredi | uredi izvor]

Peti čvor ARPANET-a je instaliran u BBN-u, marta 1970. godine, a u narednih nekoliko godina, Vint Serf i Stive Kroker na Univerzitetu Kalifornije (Los Anđeles), i Frenk Hert i Bob Kan na BBN-u, svi skupa su radili na testiranju mreže, ponekad je namjerno obarajući kako bi ispitali njene slabosti. Oni su takođe osnovali Internacionalnu mrežnu radnu grupu, 1972. godine, kako bi se koordinirala njena standardizacija. Kako je broj mjesta koji su se povezivali na ARPANET rastao, javljale su se nove tehnološke inovacije, neke od njih očekivane a druge pak iznenađujuće.

Elektronska pošta[uredi | uredi izvor]

Godine 1971, Rej Tomlinson, računarski inženjer na BBN-u, osmislio je jedan eksperimentalni program za slanje datoteka među računarima i nazvao ga CPYNET. Ubrzo mu je dodao jedan dodatni program za slanje i primanje poruka, koji je nazvao SNDMSG i READMAIL.[4] U roku od nekoliko mjeseci Tomlinsonova aplikacija se počela koristiti za razmjenu poruka među računarima kroz mrežu, na različitim geografskim lokacijama. Tomlinson je povezao ime svakog korisnika sa identifikatorom njegove mašine koristeći simbol @ (u značenju »at«), ne zamišljajući da time uspostavlja univerzalni simbol u uskoro umreženom svijetu.[3] Rezultatna aplikacija, elektronska pošta, skraćeno e-pošta, ubrzo je postala najkorišćenija na mreži u njenim ranim godinama. Klejnrok je primjetio da kada se pojavila, vrlo brzo je preuzela glavnu ulogu na mreži, izazvavši jedan društveni fenomen.[2] Izvorni cilj mreže je bio da se dijeli računarski potencijal i snaga, među udaljenim geografskim lokacijama, međutim e-pošta je učinila da glavna namjena ARPANET-a bude komunikacija. Stoga je nagla popularnost e-pošte među naučnicima u to vrijeme, bila iznenađenje za pokretače projekta, pošto je ideja koja je vodila stvaranje mreže, bila dijeljenje pristupa računarima a ne olakšavanje komunikacije među ljudima.[5] Ubrzo su razvijene i druge aplikacije koje su olakšale nastajanje virtuelnih radnih i grupa vijesti, čime se mreža čvrsto uspostavila kao jedna virtuelna zajednica.[1]

ARPANET se zvanično predstavlja javnosti[uredi | uredi izvor]

U ovo vrijeme, korišćenje ARPANET-a je bilo rezervisano za računarsku naučnu zajednicu, a javnost čak nije ni znala za njeno postojanje. Roberts je odlučio da je vrijeme da se ARPANET predstavi javnosti. Kan i mala grupa glavnih istraživača računarskog odsjeka ARPA-e, zamoljeni su da osmisle način na koji će se javnosti predstaviti mogućnosti mreže.[1] U julu 1972. godine, Leri Roberts je napisao program za upravljanje elektronskom poštom koji je imao slične funkcije kao i današnji, a u oktobru iste godine, ARPANET je zvanično predstavljen javnosti na Međunarodnoj konferenciji za računarske komunikacije (International Conference on Computer Communications - ICCC) u Vašingtonu.[4] U to vrijeme, ARPANET je već bio proširen na 15 čvorova, povezujući 23 istraživačka mjesta.

Predstavljanje ARPANET-a javnosti, posebno računarskim proizvođačima, predstavnicima univerziteta, vladinim zvaničnicima, naučnicima različitih disciplina i štampi, pokazalo se vrlo uspješnim. Tokom vikenda održavanja konferencije, sistem je pao samo jednom, što su Kan i njegove kolege učinili prilikom da prisutnima demonstriraju kako su svi problemi mreže riješivi.[3] Učesnici konferencije su izrazili različite emocije, zapanjenost, radoznalost i želju da postanu dio ARPANET-a. Iako je pristup mreži još uvijek bio pod strogom kontrolom ARPA-e i američkog Ministarstva odbrane, ova demonstracija na Međunarodnoj konferenciji o računarskim komunikacijama je podstakla radoznalost i vjeru u mogućnost novih projekata umrežavanja. Rane 1970e su bile intenzivan period eksperimentisanja umrežavanja. U roku od tri godine nakon što je ARPANET-om obavljen prvi prenos podataka putem telefonskih linija, pojavile su se i druge mreže koji se koristile tehnologiju komutacije paketa. ARPANET je ostao pod kontrolom američkog Ministarstva odbrane a umjesto njegovog daljeg širenja, stvorene su druge mreže. Tako su se pojavile mreže koje su povezivale računare putem radio veza, kao što je bio ALOHAnet na Univerzitetu na Havajima i druge koje su koristile satelite u istu svrhu, kao što je bio slučaj sa SATnet-om.[2]

Mreža ili internet[uredi | uredi izvor]

Uspjeh Međunarodne konferencije o računarskim komunikacijama, učinio je da se redovi naučnika zainteresovanih za mreže na bazi komutacije paketa značajno prošire. Međutim, konferencija je takođe pokazala da još uvijek postoje značajne prepreke za ostvarenje Liklajderove vizije o ...mislećoj centrali koja bi imala funkcije današnjih biblioteka ujedno sa anticipiranim naprecima u tehnologijama skladištenja, preuzimanja i razmjeni informacija… Iako su se sada umreženi računari mogli koristiti za dijeljenje elektronskih komunikacija, razmjenu datoteka i sl., te iste opcije nisu bile dostupne između različitih mreža. Drugim riječima, računarski naučnici koji su radili na Univerzitetu u Juti, iz mreže ARPANET, nisu mogli razmijenjivati komunikaciju i datoteke sa svojim kolegama na Univerzitetu u Mičigenu, iz mreže MERIT. Tako da, kako bi se ostvarilo povezivanje različitih računarskih mreža, bilo je potrebno kreirati novi protokol koji bi to učinio mogućim.

Robert Kan, u ARPA-i, je 1973. godine počeo istraživanje za riješavanje problema u vezi povezivanja računara iz različitih mreža.[4] Na više načina, problem je bio sličan ranijem problemu komunikacije među računarima u istoj mreži, koji je riješen upotrebom IMP-a. Drugim riječima, i ovdje su različite mreže koristile različite jezike za kontrolu komutacije paketa, spriječavajući tako računare iz različitih mreža da se povežu i komuniciraju jedni s drugima. Kan je odlučio da je mreži mreža ili internetu, potrebna jedna otvorena arhitektura koja bi omogućila inovaciju u samim mrežama ne zahtijevajući od njih da napuste korišćenje svog softvera. Sadašnji problem umrežavanja mreža, riješen je na sličan način kao i raniji u vezi umrežavanja računara u istoj mreži. Kanov glavni saradnik, Vinton Serf, predložio je ideju o mrežnim prolazima (gateways) među mrežama, koji bi koristili zajednički jezik ili protokol. Ti mrežni prolazi bi omogućili mrežama da se povezuju slično kao što je bio slučaj sa IMP-om koji je omogućio povezivenja računara u istoj mreži. Kan i njegov tim su postavili četiri uslova koje je mreža (internet) trebalo da ispuni:

  • Svaka zasebna mreža je morala da ostane nezavisna bez zahtjeva za unutrašnjim promjenama da bi se povezala na internet.
  • Komunikacije među njima bi se zasnivale na osnovi najboljeg pokušaja (best effort), tj. ako paket ne bi stigao do krajnjeg odredišta, ubrzo nakon toga bi bivao poslat nanovo iz svoga izvora.
  • Crne kutije (kasnije su dobile ime mrežni prolazi i mrežni usmjerivači, odnosno ruteri) bi se koristile za povezivanje mreža. Mrežni prolazi ne bi zadržavali informacije o individualnim tokovima paketa koji kroz njih prolaze, tako da bi bili jednostavni i ne bi bile potrebna komplikovana prilagođavanja niti komplikovane procedure osposobljavanja u slučaju njihovog otkazivanja.
  • Konačno, ne bi postojala globalna kontrola nad njima na operacionom nivou.

Bio je potreban zajednički jezik da bi računari iz različitih mreža mogli međusobno da komuniciraju. Protokol kontrole mreže (Network Control Protocol - NCP), softver koji je korišćen za kontrolu komutacije paketa u ARPANET-u, nije nudio podršku za kontrolu end-to-end nad greškama između računara domaćina, pošto paketi nikada nisu isporučivani izvan ARPANET-a. Serf i Kan su stoga napisali protokol za kontrolu prenosa paketa (TCP/IP) kako bi se komutacija paketa implementirala u mrežne prolaze (gateways). Bilo je potrebno da se napišu četiri verzije prije finalne verzije protokola TCP/IP, odnosno da bi se softver smatrao spremnim za rad. TCP je bio odgovoran za servisne funkcije koje uključuju kontrolu procesa komutacije paketa i kontrolu protoka i oporavljanje izgubljenih paketa, dok je IP korišćen za adresiranje i proslijeđivanje individualnih paketa. Standardizovane 32-bitne IP adrese su dodijeljene svakom računara na internetu, gdje je prvih 8 bitova bilo identifikator mreže, a drugih 24 je definisalo koji računar je domaćin (host) u toj mreži. U početku, TCP/IP protokol je korišćen za povezivanje ARPANET-ovih (50 kbps) zemljanih linija, mreže radio paketa (PRNET na 400/100 kbps) i satelitske mreže paketa (SATNET na 64 kbps). 1. januara 1983. godine ARPANET je sa protokola NCP prešla na TCP/IP, usvojivši ga kao standardni protokol. Sada je bilo moguće povezati sve te mreže i internet je tako postao stvarnost.

Standardizacija TCP/IP softvera je dovela do komercijalizacije mrežnih prolaza i rutera za industrijske računare ili radne stanice, miniračunare i mejnfrejm računare. Kako je broj lokalnih mreža (LAN) rastao, tako su rasli i potencijalni inženjerski problemi u vezi njihove nekompatibilnosti, što je dovelo do stvaranja Odbora za aktivnosti na internetu (Internet Activities Board - IAB), 1983. godine, koji se bavio nadgledanjem standardizacije mreža. IAB je klasifikovao mreže u tri klase: klasa A ili velike nacionalne mreže; klasa B ili regionalne mreže; i klasa C ili lokalne mreže. Pojavom novih mreža i umrežavanja pojavili su se nove poteškoće i problemi vezani za pronalaženje informacija na internetu. IP adrese svih računara domaćina nalazile su se u datoteci HOSTS.TXT, koja se distribuirala kroz internet. Kako je održavanje te datoteke bivalo sve teže, Pol Mokapetris je osmislio DNS, tj. sistem domena imena s ciljem da se problem prevaziđe. DNS dodijeljuje i prati lako pamtiva imena (tipa wikipedia.org), koja prikrivaju teško pamtive brojčane IP adrese.

Razdvajanje ARPANET-a[uredi | uredi izvor]

Do 1984. godine, računarska arhitektura za internet je bila na svom mjestu, i stvoren je veći broj računarskih mreža, vladinih i komercijalnih. U roku od nekoliko godina, postojalo je više mreža koje su povezivale geografski bliske univerzitete.

Širenje interneta za akademske i komercijalne interese dovelo je do zabrinutosti u vezi bezbjednosti informacija američkog Ministarstva odbrane na internetu. Zbog toga je vojna komponenta interneta izdvojena iz njega, što je kao rezultat dalo dvije mreže ARPANET i MILNET (novi vojni dio interneta). Računari iz mreže MILNET su i dalje mogli da komuniciraju sa računarima u ARPANET-u, međutim arhitektura sistema je projektovan tako da MILNET može lako biti isključen iz ARPANET-a u slučaju bezbjedonosne prijetnje.

NSFNET (NSFnet)[uredi | uredi izvor]

Osjetivši prednosti interneta za naučna istraživanja, američka Nacionalna fondacija za nauku (National Science Foundation - NSF), odlučila je da proširi upotrebu interneta izvan ograničenog broja naučnika i preduzeća koja su radila za Ministarstvo odbrane, i učini ga dostupnim za sve istraživačke oblasti i obrazovni sistem. Denis Dženings je bio odgovoran za početnu odluku da se koristi protokol TCP/IP za konstruisanje mreže koja je u početku trebalo da poveže mjesta na kojima su se nalazili superračunari NSF-a. Godine 1986. na čelo projekta konstruisanja takve računarske mreže NSF je postavio Stivena Vulfa. Vulf je bio zadužen za razvoj računarske mreže koja bi olakšala saradnju među istraživačima a koja bi kasnije prevazišla potrebu da bude finansirana iz budžeta NSF-a. Kako bi to izveo, Vulf je kreirao smjernice koje je trebalo da podstiču korišćenja interneta i ohrabruju stvaranje odvojenih i nezavisnih komercijalnih mreža velikog dometa. NSF je tražio univerzitete kojima je bila potrebna finansijska podrška za povezivanje s internetom kako bi povezao sve kvalifikovane korisnike na univerzitetu. Pored toga, NSF je podržao stvaranje regionalnih univerzitetskih mreža pozivajući univerzitete da traže komercijalne i neakademske klijente u cilju širenja korišćenja interneta da bi se uvećao obim njegove upotrebe i na kraju smanjili troškovi pretplate. U NSF-u je takođe nastala Politika prihvatljivog korišćenja (Acceptable Use Policy), putem čega se nastojalo ograničiti korišćenje mreže na akademski i istraživački svijet. Vjerovalo se da ako se komercijalnim korisnicima uskrati pristup nacionalnoj mreži, da će to podstaći stvaranje komercijalnih mreža širom SAD. Ovakva strategija je na kraju dala svoje rezultate, pošto su se ubrzo pojavile komercijalne mreže velikog dometa tipa UUNET i PSI.

Godine 1986, NSF je pokrenuo mrežu NSFNET od 56 kbps, za tadašnje prilike velike brzine, koja je povezala tadašnjih šest centara superračunara razmještenih na različitim lokacijama SAD. Njeno konstruisanje su izveli MCI, IBM i MERIT (inženjeri mreže Univerziteta u Mičigenu). Centri superračunara su se nalazili u Prinstonu, Kornelu, Karnedži-Melonu, Univerzitetu Ilinoisa, Univerzitetu u Koloradu i Univerzitetu Kalifornije u San Dijegu. Za manje od devet godina, mreža NFSNET je porasla sa šest osnovnih čvorova brzine 56 kbps na 21 čvor brzine 45 mbs i povezala 50.000 mreža na svih sedam kontinenata.

Globalizacija interneta[uredi | uredi izvor]

Mreža širine i dometa interneta, ubrzo je prevazišla sposobnosti njenih korisnika da prate sve moguće lokacije informacija. U preko 50.000 poveznih mreža, praćenje lokacija datoteka i IP adresa je postalo prosto nemoguće. Uvidjeviši problem, računarski naučnici su krenuli da pišu softver koji bi pomogao korisnicima da pronađu i razmijenjuju datoteke. Jedan od najpopularnijih je bio Gopher, koji su 1991. godine napisali Pol Lajnder i Mark P. Makejl iz Univerziteta u Minesoti. Gopher i njegovi nasljednici su omogućili korisnicima da pretražuju datoteke koje bi mogli preuzeti na svoje računare putem protokola za razmjenu datoteka (File Transfer Protocol - FTP). Gopher je bio jedan protokol interneta koji je nudio tekstualni ili komandni interfejs za preuzimanje datoteka i podataka sa računara servera. Sajtovi bazirani na Gopher-u su organizovali datoteke tako da su korisnici mogli da ih pretražuju. Ova rane verzije softvera za pretraživanje interneta, donekle su riješile problem i umnogome olakšale pronalaženje datoteka na internetu.

Sve ovo će se ubrzo promijeniti. Lični računari su postali lakši za korišćenje uvođenjem grafičkog korisničkog interfejsa koji je razvijen u Ziroksovom istraživačkom centru u Palo Altu (Xerox Palo Alto Research Center - PARC), i koji će biti implementiran u operativni sistem računara Epl Makintoš, 1984. godine. Godinu dana kasnije, Majkrosoft je objavio svoj operativni sistem na bazi korisničkog grafičkog interfejsa, Windows 1, pokušavajući da zamijeni svoj MS-DOS koji se bazirao na tekstualnom komandnom interfjesu. Međutim, Microsoft Windows neće postati naročito popularan sve do verzije 3.0 objavljene 1990. godine. Snaga računara o kojoj su rani stvaraoci interneta samo mogli da sanjaju, sada je bila dostupna širokom spektru korisnika (na poslu, kući, u školama, bibliotekama, itd). Pristup internetu je bio sve lakši kroz komercijalne mreže, a javni i slobodni pristup su obezbjeđivale mreže tipa MERIT u Mičigenu i Frinet u Klivlendu. Ipak, uskoro je trebalo da stignu još drastičnije promjene.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Moschovitis, C. J. P., Poole, H., Schuyler, T., & Senft, T. M. (1999). History of the Internet: A chronology, 1843 to present. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.
  2. ^ a b v g d Segaller, S. (1998). Nerds 2.0.1: A brief histroy of the Internet. New York: TV Books.
  3. ^ a b v g d đ e ž z Hafner, K.; Lyon, M. (1996). Where wizards stay up late: The origins of the Internet. New York: Simon & Schuster. 
  4. ^ a b v g d đ e Zakon, R. H. (1993—2011). Hobbes Internet timeline v. 10.2, Pristupljeno 22. 3. 2012.
  5. ^ a b v g Abbate, J. (1999). Inventing the Internet. Cambridge, MA: MIT Press.
  6. ^ a b Licklider, J. C. R. (1960). Man-computer symbiosis. IRE Transactions on Human Factors in Electronics, HFE-1, 4–11, 15
  7. ^ Licklider, J. C. R., & Clark, W. E. (1962). On-line man-computer communication. Proceedings of the AFIPS SJCC, 21, 113–128.
  8. ^ Segaller, S. (1998). Nerds 2.0.1: A brief histroy of the Internet. New York: TV Books. str. 40.
  9. ^ Marill, T., & Roberts, L. G. (1966). Toward a cooperative network of timeshared computers. AFIPS Conference Proceedings FJCC, 29, 425–432.
  10. ^ a b v g Anderberg, A. (1997—2007). History of the Internet and Web, Pristupljeno 22. 3. 2012.
  11. ^ Kleinrock, L. (1961). Information flow in large communication nets. Unpublished doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology.
  12. ^ Kleinrock, L. (1964). Communication nets: Stochastic message flow and delay. New York: McGraw–Hill.
  13. ^ Donald Davies (na jeziku: engleski), 2022-06-23, Pristupljeno 2022-08-16 
  14. ^ Baran, P. (1964). On distributed communications networks.
  15. ^ Davies, D. W., Bartlett, K., Cantlebury, R., & Wilkinson, P. (1967). A digital communications network for computers giving rapid response at remote terminals. Paper presented at the Association for Computing Machinery Symposium on Operating Systems Principles, Gatlinburg, Tennessee, October 1967.
  16. ^ Crocker, S. (1969, April 7). Host software: Network working group request for comment 1.
  17. ^ Internet Society (1999). Request for comments 2555: 30 years of RFCs.
  18. ^ „Danas je Svetski dan interneta: Prva elektronska poruka poslata 1969. godine”. B92. 29. 10. 2022. Pristupljeno 31. 10. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Istorija interneta na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_интернета&oldid=26892189”