Istorija književnosti

Istorija književnosti je deo nauke o književnosti koji se bavi proučavanjem književnih dela u njihovom istorijskom redosledu. S obzirom na područja proučavanja istorija književnosti se deli na: istoriju pojedine književnosti, komparativnu istoriju književnosti i opštu istoriju književnosti.

Početak književnosti

Glavni članak: Antička književnost

Književnost i pisanje, iako povezani, nisu sinonimi. Prvi spisi iz drevnog Sumera po bilo kojoj razumnoj definiciji ne predstavljaju literaturu — isto važi i za neke od ranih egipatskih hijeroglifa ili hiljade dnevnika iz drevnih kineskih režima. Naučnici se često ne slažu oko toga kada je pisana evidencija postala više kao „književnost“ nego bilo šta drugo; definicija je uglavnom subjektivna. Štaviše, imajući u vidu značaj distance kao kulturnog izolatora u ranijim vekovima, istorijski razvoj književnosti širom sveta nije se odvijao ravnomernim tempom. Problemi stvaranja jednoobrazne globalne istorije književnosti otežani su činjenicom da su mnogi tekstovi izgubljeni tokom milenijuma, bilo namerno, slučajno, bilo potpunim nestankom kulture porekla. Mnogo je pisano, na primer, o uništenju Aleksandrijske biblioteke u 1. veku pre nove ere, i o bezbrojnim ključnim tekstovima za koje se veruje da su zauvek izgubljeni u plamenu. Namerno potiskivanje tekstova (a često i njihovih autora ) od strane organizacija duhovne ili vremenske prirode dodatno zaklanja ovu temu. Određeni primarni tekstovi, međutim, mogu biti izolovani koji imaju kvalifikacionu ulogu kao prva pomeranja književnosti. Veoma rani primeri uključuju Ep o Gilgamešu , u njegovoj sumerskoj verziji koja prethodi 2000. p. n. e., i egipatsku knjigu mrtvih , koja je zapisana u Anijevom papirusu oko 1250. godine pre nove ere, ali verovatno datira iz 18. veka pre nove ere. Staroegipatska književnost nije bila uključena u rane studije istorije književnosti jer spisi starog Egipta nisu prevedeni na evropske jezike sve dok kamen iz Rozete nije dešifrovan početkom 19. veka.

Homerova dela Ilijada i Odiseja označavaju početak klasične antike.

Antika

Glavni članak: Antička književnost

Kina

Knjiga pesama (ili Šiđing) je najstarija zbirka kineske poezije, koji se sastoji od 305 dela anonimnih autora koji datiraju od 11. do 7. veka pre nove ere. Ći Juen je prvi autor stihova u Kini čije ime je povezano sa njegovim radom i takođe se smatra jednom od najistaknutijih ličnosti romantizma u kineskoj klasičnoj književnosti.

Prvi veliki autor o vojnoj taktici i strategiji bio je Sun Cu, čije Umeće ratovanja se nalazi na policama mnogih savremenih vojnih oficira (a njeni saveti su primenjeni i na korporativni svet). Čuang Ce se sastoji od velike zbirke kreativnih anegdota, alegorija, parabola i basni; remek delo i filozofske i književne veštine, značajno je uticalo na pisce i pesnike više od 2000 godina od dinastije Han do danas.

Među najranijim kineskim delima narativne istorije, Zu Džuan je dragulj klasične kineske proze. Ovo delo i Šidži ili Zapisi Velikog istoričara , mnoge generacije proznih stilista u drevnoj Kini su smatrale vrhunskim uzorima.

Hebrejska književnost

Knjige koje čine hebrejsku Bibliju razvijale su se tokom otprilike jednog milenijuma. Čini se da najstariji tekstovi potiču iz jedanaestog ili desetog veka pre nove ere, dok je većina ostalih tekstova nešto kasnija. To su uređena dela, zbirke različitih izvora zamršeno i pažljivo isprepletenih zajedno.

Stari zavet su sastavljali i uređivali različiti autori tokom vekova, pri čemu su mnogi naučnici zaključili da je hebrejski kanon učvršćen oko 3. veka pre nove ere. Dela su bila predmet raznih književnih ocena (i svetovnih i verskih). Fridrih Niče je napisao: „U jevrejskom Starom zavetu postoje ljudi, stvari i govori u toliko velikom stilu da grčka i indijska književnost nemaju šta da se uporede sa njom. Čovek stoji sa strahopoštovanjem i poštovanjem pred ovim ogromnim ostacima onoga što je čovek nekada bio. Stari zavet je kamen probne vrednosti 'veličine' i 'malosti'."

Klasična antika

Grčka književnost

Glavni članak: Starogrčka književnost

Drevno grčko društvo stavljalo je značajan naglasak na književnost. Mnogi autori smatraju da je zapadna književna tradicija započela epskim pesmama Ilijada i Odiseja, koje su ostale divovi u književnom kanonu zbog svojih veštih i živopisnih prikaza rata i mira, časti i sramote, ljubavi i mržnje. Među kasnijim grčkim pesnicima istaknuta je bila Safo, koja je na mnogo načina definisala lirsku poeziju kao žanr.

Literatura

• Beye, Charles Rowan (1987). Ancient Greek Literature and Society. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-1874-7. 
• Easterling, P.E.; Knox, B.M.W., ur. (1985). The Cambridge History of Classical Literature: Volume 1: Greek literature. Cambridge [Cambridgeshire]; New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-21042-9. 
• Flacelière, Robert (1964). A Literary History of Greece. (Translated by Douglas Garman). Chicago: Aldine Pub. 
• Gutzwiller, Kathryn (2007). A Guide to Hellenistic Literature. Blackwell. ISBN 978-0-631-23322-0. 
• Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature. New York, NY: Columbia University Press. 
• Lesky, Albin (1966). A History of Greek Literature. Prevod: James Willis; Cornelis de Heer. Indianapolis / Cambridge: Hackett Publishing Company. ISBN 0-87220-350-6. 
• Schmidt, Michael (2004). The First Poets: Lives of the Ancient Greek Poets. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-64394-0. 
• C. A. Trypanis (1981). Greek Poetry from Homer to Seferis. University of Chicago Press. 
• Whitmarsh, Tim (2004). Ancient Greek Literature. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2792-7. 
• Allen, James P. (2000), Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-65312-6 
• Bard, Katherine A.; Shubert, Steven Blake (1999), Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt, New York and London: Routledge, ISBN 0-415-18589-0 
• Breasted, James Henry (1962), Ancient Records of Egypt: Vol. I, The First to the Seventeenth Dynasties, & Vol. II, the Eighteenth Dynasty, New York: Russell & Russell, ISBN 0-8462-0134-8 
• Brewer, Douglas J.; Teeter, Emily (1999), Egypt and the Egyptians, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-44518-3 
• Budge, E. A. Wallis (1972), The Dwellers on the Nile: Chapters on the Life, History, Religion, and Literature of the Ancient Egyptians, New York: Benjamin Blom 
• Erman, Adolf (2005), Ancient Egyptian Literature: A Collection of Poems, Narratives and Manuals of Instructions from the Third and Second Millennia BC, translated by Aylward M. Blackman, New York: Kegan Paul, ISBN 0-7103-0964-3 
• Fischer-Elfert, Hans-W. (2003), „Representations of the Past in the New Kingdom Literature”, Ur.: Tait, John W., 'Never Had the Like Occurred': Egypt's View of Its Past, London: University College London, Institute of Archaeology, an imprint of Cavendish Publishing Limited, str. 119–138, ISBN 1-84472-007-1 
• Forman, Werner; Quirke, Stephen (1996), Hieroglyphs and the Afterlife in Ancient Egypt, Norman: University of Oklahoma Press, ISBN 0-8061-2751-1 
• Foster, John Lawrence (2001), Ancient Egyptian Literature: An Anthology, Austin: University of Texas Press, ISBN 0-292-72527-2 
• Gardiner, Alan H. (1915), „The Nature and Development of the Egyptian Hieroglyphic Writing”, The Journal of Egyptian Archaeology, 2 (2): 61—75, JSTOR 3853896, doi:10.2307/3853896 
• Gozzoli, Roberto B. (2006), The Writings of History in Ancient Egypt during the First Millennium BC (ca. 1070–180 BC): Trends and Perspectives, London: Golden House Publications, ISBN 0-9550256-3-X 
• Greenstein, Edward L. (1995), „Autobiographies in Ancient Western Asia”, Civilizations of the Ancient Near East, New York: Scribner, str. 2421—2432 
• Koosed, Jennifer L. (2006), (Per)mutations of Qohelet: Reading the Body in the Book, New York and London: T & T Clark International (Continuum imprint), ISBN 0-567-02632-9 
• Lichtheim, Miriam (1980), Ancient Egyptian Literature: Volume III: The Late Period, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 0-520-04020-1 
• Lichtheim, Miriam (2006), Ancient Egyptian Literature: Volume II: The New Kingdom, with a new foreword by Hans-W. Fischer-Elfert, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 0-520-24843-0 
• Loprieno, Antonio (1996), „Defining Egyptian Literature: Ancient Texts and Modern Literary Theory”, Ur.: Cooper, Jerrold S.; Schwartz, Glenn M., The Study of the Ancient Near East in the 21st Century, The William Foxwell Albright Centennial Conference, Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, str. 209—250, ISBN 0-931464-96-X 
• Mokhtar, G. (1990), General History of Africa II: Ancient Civilizations of Africa (Abridged izd.), Berkeley: University of California Press, ISBN 92-3-102585-6 
• Morenz, Ludwid D. (2003), „Literature as a Construction of the Past in the Middle Kingdom”, Ur.: Tait, John W., 'Never Had the Like Occurred': Egypt's View of Its Past, translated by Martin Worthington, London: University College London, Institute of Archaeology, an imprint of Cavendish Publishing Limited, str. 101–118, ISBN 1-84472-007-1 
• Parke, Catherine Neal (2002), Biography: Writing Lives, New York and London: Routledge, ISBN 0-415-93892-9 
• Parkinson, R. B. (2002), Poetry and Culture in Middle Kingdom Egypt: A Dark Side to Perfection, London: Continuum, ISBN 0-8264-5637-5 
• Quirke, S. (2004), Egyptian Literature 1800 BC, questions and readings, London: Golden House Publications, ISBN 0-9547218-6-1 
• Perdu, Olivier (1995), „Ancient Egyptian Autobiographies”, Ur.: Sasson, Jack, Civilizations of the Ancient Near East, New York: Scribner, str. 2243—2254 
• Seters, John Van (1997), In Search of History: Historiography in the Ancient World and the Origins of Biblical History, New Haven: Yale University Press, ISBN 1-57506-013-2 
• Simpson, William Kelly (1972), Simpson, William Kelly, ur., The Literature of Ancient Egypt: An Anthology of Stories, Instructions, and Poetry, translations by R.O. Faulkner, Edward F. Wente, Jr., and William Kelly Simpson, New Haven and London: Yale University Press, ISBN 0-300-01482-1 
• Spalinger, Anthony (1990), „The Rhind Mathematical Papyrus as a Historical Document”, Studien zur Altägyptischen Kultur, 17: 295—337 
• Tait, John W. (2003), „Introduction—'...Since the Time of the Gods'”, Ur.: Tait, John, 'Never Had the Like Occurred': Egypt's View of Its Past, London: University College London, Institute of Archaeology, an imprint of Cavendish Publishing Limited, str. 1–14, ISBN 1-84472-007-1 
• Wente, Edward F. (1990), Meltzer, Edmund S., ur., Letters from Ancient Egypt, translated by Edward F. Wente, Atlanta: Scholars Press, Society of Biblical Literature, ISBN 1-55540-472-3 
• Wildung, Dietrich (2003), „Looking Back into the Future: The Middle Kingdom as a Bridge to the Past”, Ur.: Tait, John, 'Never Had the Like Occurred': Egypt's View of Its Past, London: University College London, Institute of Archaeology, an imprint of Cavendish Publishing Limited, str. 61–78, ISBN 1-84472-007-1 
• Wilkinson, Toby A. H. (2000), „What a King Is This: Narmer and the Concept of the Ruler”, The Journal of Egyptian Archaeology, 86: 23—32, JSTOR 3822303, doi:10.2307/3822303 
• Wilson, Penelope (2003), Sacred Signs: Hieroglyphs in Ancient Egypt, Oxford and New York: Oxford University Press, ISBN 0-19-280299-2 
• Wilson, Penelope (2004), Hieroglyphs: A Very Short Introduction, Oxford and New York: Oxford University Press, ISBN 0-19-280502-9 

Spoljašnje veze

• Književna enciklopedija