Kazandžijsko sokače

Kazandžijsko sokače je jedini očuvani deo stare niške čaršije izgrađen u prvoj polovini 18. veka. Kompleks ove čaršije je pod zaštitom države zbog velike arhitektonske vrednosti.^[1]

Položaj naziv i zaštita[uredi | uredi izvor]

Kazandžijsko sokače se nalazi na jednoj vrlo specifičnoj lokaciji u strogom centru Niša koja se pruža paraleleno sa ulicom Nikole Pašića između Obrenovićeva ulice na zapadu i Trga Republike .na istoku. Kazandžijsko sokače obuhvata 32.000 m² površine. Aleja je pod zaštitom države kao kompleks velike arhitektonske vrednosti.

Na položaj i nastanak Kazandžijske ulice uticao je Prvi urbanistički plan nakon oslobođenja Niša koji je predviđao da se, na što manjem prostoru, okupi veliki broj različitih zanatlija. Kako su među zanatskim radnjama dominirale kazandžijske, otuda i naziv Kazandžijska ulica ili sokače. Krajem 19. i početkom 20. veka nosila je naziv zanatlijska, a posle Prvog svetskog rata dobila je naziv Kopitareva, ali je u narodu ostala zapamćena pod nazivom Kazandžijsko sokače.

Kompleks „Kazandžijskog sokačeta“ je 1983. godine, zaštićen kao specifična prostorna celina a 1987. godine proglašen za kulturnim dobrom od značaja za Grad Niš. Kako profesor Todorović navodi, 1991. godine Kazandžijsko sokače nije bilo na listi zaštićenih kulturno-istorijskih celina na kojoj su se našle i brojne druge ulice u gradu.^[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

U otomansko vreme na mestu Kazandžijskog sokačeta nalazila Sagr Cincar mahala koja je predstavljala tursku zanatlijsku četvrt. Do oslobođenja od Turaka današnja Ulica Nikole Pašića bila je prva teritorija iza šanca koji je delila turski deo grada, od ostalog neturskog stanovništva. Tako je u tom delu Niša posle oslobođenja od Turaka nastala specifičana poslovno trgovačka četvrt, sa mnoštvom srpskih zanatskih radnji, prodavnica i kafana.

U ovoj ulica (sokak) dužine stotinak metara s kraja 19. veka bile koncentrisane pre svega kazandžijse ali i pinterski i mutavdžijske zanatske radnje zajedno sa kućama zantalija koje potiču iz turskog perioda. Kuće u uličici bile su uglavnom prizemne, nekoliko ih je imalo jedan sprat. Arhitektura je bila kombinacija balkanskog i gradsko-eklektičnog stila.^[2]

U prvoj polovini 20 veka tu se nalazilo 13 kazandžijskih radnji, To su bile prodavnice, u kojima su vlasnici tih zanatskih radnji živeli na prvom spratu ili u nekim dodatnim zgradama. a poslednja kazandžijska radnja zatvorena je devedesetih godina 20. veka.

Kako do 1991. godine opštinska vlast nije vodila računa o zaštiti ove ulice, u njoj je ostao sačuvan samo jedan mali broj starih kuća danas zaštićen kao jedinstvena prostorna građevinska celina. Međutim zbog nebrige zauvek su propale tri kuće iz turskog doba sa velikim drvenim terasama koji su krasile ulicu, a ulica je dobila drugojačiji izgled i namenu. ^[2]

Danas[uredi | uredi izvor]

Uređenje ulice krajem devedesetih godina 20. veka uticalo je da se u ulici otvori veći broj kafića i restorana i da ulica postane omiljeno mesto za izlazak mladih i zanimljiva turistička atrakcija.

Ulica je rekonstruisana 2017. godine.