Kamčatka

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Kamčatka (višeznačna odrednica).
Kamčatka
Kamčatka
Svetska baština Uneska
Zvanično imeVulkani Kamčatke
MestoKamčatska Pokrajina, Rusija Uredi na Vikipodacima
Koordinate57° S; 160° I / 57° S; 160° I / 57; 160
Površina270.000 km2 (2,9×1012 sq ft)
Uključuje
  • Eastern Range Edit this on Wikidata
KriterijumPrirodno dobro: vii, viii, ix, x
Upis1996. (20. sednica)
Veb-sajthttp://whc.unesco.org/en/list/765
Topografski prikaz poluostrva Kamčatke
Položaj Kamčatke na karti Rusije

Kamčatka (rus. Камча́тка) je poluostrvo koje se nalazi na Dalekom istoku Rusije. Ovo ogromno poluostrvo je dugo 1.250 km i ima površinu od 472.300 km².[1] Leži između Tihog okeana na istoku, Ohotskog mora na zapadu.[2] U blizini njene tihookeanske obale leži džinovski morski rov Kuril-Kamčatka, dubok 10.500 m.[3][4] Na Kamčatki se nalaze i Vulkani Kamčatke, koje je Organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu proglasila svetskom baštinom.

Kamčatka, ostrvo Karaginski i Komandirska ostrva sačinjavaju Kamčatsku Pokrajinu, jedan od osam ruskih pokrajina, koji između ostalih sačinjavaju ruske federalne subjekte. U ovom kraju živi oko 402.500 stanovnika, od čega su većina Rusi, ali ima i oko 13.000 Korjaka.[5] Više od pola stanovništva živi u mestima Petropavlovsk Kamčatski (192.028 stanovnika) i Jeljizovo (41.533).

Geografija i klima[uredi | uredi izvor]

Kamčatka iz svemira
Petropavlovsk Kamčatski iza kojeg se izdiže veliki Korjakski vulkan
Mala dolina gejzira

Kamčatka je obilata rekama i jezerima, ali i brojnim vulkanima i gejzirima. Reka Kamčatka i njena dolina su oivičene veličanstvenim pojasom od oko 160 vulkana, od kojih je 29 još uvek aktivno. Devetnaest njih je uvršteno u Uneskovu svetsku baštinu kao „jedan od najistaknutijih primera vulkanskih regiona u svetu“.[6].

Najviši vulkan je Ključevski vulkan (visok oko 4.750 metara), a verovatno najlepši je Kronotski, zbog čijeg savršenog kupastog oblika su ga Robert i Barbara Deker, poznati vulkanolozi, okarakterisali kao prvog kandidata za svetski najlepši vulkan. Iz Petropavlovska Kamčatskog se mogu golim okom videti vulkani Korjakski, Avačinski i Kozelski.

U samoj sredini poluostrva Kamčatke se nalazi čuvena dolina gejzira, koja je delimično uništena jakim klizanjem zemljišta u junu 2007. godine[7]

Reke[uredi | uredi izvor]

Većina reka Kamčatke izvire u podnožju planina i lednika, čime se objašnjava kvalitet i čistoća vode u njima. U periodu mrešćenja ribe na Kamčatku se sjati mnoštvo turista i ljubitelja ribolova, ali i prirodnih ribolovaca poput mrkih medveda.

Mnoge reke Kamčatke su pogodne za sportsko splavarenje, od kojih su najpopularnije reke Avača i Bistraja. I najveća reka na Kamčatki, Kamčatka, pogodna je za splavarenje u određenim svojim delovima i kanalima.

Ostale reke na Kamčatki:

  • Penžina
  • Županova
  • Opala
  • Šćapina
  • Bjelogalovaja

Jezera[uredi | uredi izvor]

  • Štubelja
  • Goliginsko
  • Kuriljsko
  • Kronocko
  • Načikinsko
  • Sokočinsko

Zahvaljujući rovu Kuril-Kamčatka, cunamiji i zemljotresi nisu retki. 16. oktobra 1737. i 4. novembra 1952. godine su se desila dva zemljotresa usled pomeranja tektonskih ploča, jačine 9-9,3 i 9.0 stepeni Rihterove skale, a najskoriji lakši zemljotres se desio u aprilu 2006[8].

Količina padavina koje padnu na Kamčatku je oko 2.700 milimetara godišnje. Leta su umereno hladna, a zime obiluju olujama sa retkom grmljavinom.

Najjužnija tačka Kamčatke je rt Lopatka.

Vulkani[uredi | uredi izvor]

Kamčatka je dom mnogih vulkana, uključujući i Avačinski
Luka Petropavlovsk-Kamčatski i vulkan Korjakski u pozadini
Glavni članak: Vulkani Kamčatke

Reku Kamčatku i središnju dolinu kojom ona teče natkriljuju veliki vulkanski pojasevi s oko 160 vulkana, od kojih su 29 aktivni. Poluostrvo je gusto posuto vulkanima i vulkanskim pojavama, a 19 aktivnih vulkana su uključeni u 6 lokacija pod zaštitom Uneska.[9]

Najviši vulkan je Ključevskaja Sopka (4,750 m), najveći aktivni vulkan na severnoj hemisferi[10], dok je najupečatljiviji Korjakski, čija je kupa gotovo savršenog oblika i što ga po nekima čini možda najlepšim vulkanom na svetu. Nešto dostupniji su 3 vulkana koji se vide iz grada Petropavlovsk-Kamčatskija: Korjakski, Avačinski i Kozelski. U središtu Kamčatke je poznata Dolina gejzira, koja je delom uništena ogromnim lavinama blata u junu 2007.[11]

Zahvaljujući Kurilsko-kamčatskoj brazdi, duboki seizmički događaji i cunamiji su česti. Par izuzetno jakih potresa, poznatih pod imenom Potresi na Kamčatki, dogodili su se 16. oktobra 1737. i 4. novembra 1952. ispred obale Kamčatke. Magnituda ovih potresa bila je ~9,3 odnosno 8,2 Ms.[12] Niz plićih potresa dogodio se i relativno nedavno, u aprilu 2006.[13]

Kopneni i vodeni životinjski svet[uredi | uredi izvor]

Velika kamčatska kraba

Kamčatka obiluje vrlo raznovrsnim životinjskim svetom. Za ovo se može zahvaliti velikom broju divljih reka, blizini voda severozapadnih delova Tihog okeana, Beringovog mora i Ohotskog mora, malom broju ljudi i niskom nivou industrijalizacije, svežoj klimi koja se kreće od umerene do subarktičke, kao i raznolikom reljefu.

Kamčatski trilijum

Pored ostalih kopnenih sisara, Kamčatka je najpoznatija po staništima mrkih medveda. U zaštićenom prirodnom kraju Kronotski se procenjuje da ih ima tri do četiri jedinke na svakih 100 km²[14]. Pored mrkih medveda, tu su vukovi, arktičke i druge lisice, zatim sobolj, ris i žderavac, nekoliko vrsta lasica, hermelina i rečnih vidri. Na Kamčatki žive i glodari poput zečeva, mrmota, leminga i nekoliko vrsta veverica. Nekoliko velikih kopitara poput muflona, irvasa i loseva, takođe žive na ovim područjima.

Na Kamčatki se legu veliki štekavci[15], koji predstavljaju jednu od najvećih vrsta orlova, skupa sa zlatnim orlom i norveškim sokolom.

Što se tiče morskog životinjskog sveta, Kamčatka sadrži verovatno najveći broj vrsta lososa, uključujući svih šest pacifičkih lososa (čaviču, ketu, čižuča, simu, gorbušu i njerku). Biolozi procjenjuju da od jedne šestine do jedne četvrtine lososa Tihog okeana izrodi upravo Kamčatka[14]. Kurilsko jezero je najveće mrestilište njerke evroazijskih prostora. Kao odgovor na ogromnu potražnju lososa u svetu, oko 24.000 km² duž lososom najbogatijih kamčatskih reka je u procesu proglašavanja zaštićenom prirodnom sredinom.

Od kitova koji se često mogu naći u severozapadnim delovima Tihog okeana i Ohotskog mora, tu su kitovi ubice, morske svinje, grbavi kitovi, ulješure, kitovi perajari, sivi kitovi, kljunasti kitovi, minke i Dalovi kitovi. Leti se tu hrane i plavi kitovi.

Na Kamčatki, u većem delu ostrva, mogu se naći severne krznate foke, morski lavovi, pegave i obične foke. bradate foke i morževi se mogu naći na pacifičkoj obali, a foke iz vrste Histriophoca fasciata se razmnožavaju u Karaginskom zalivu. Morske vidre se većim delom nalaze na južnom kraju Kamčatke.

Kamčatka ostvaruje zaradu od prodaje rakova poput ogromnih kamčatskih kraba i kapica, zatim lignji, a od riba haringe, bakalara, kao i raznih vrsta ribe lista poput plovca.

Od morskih ptica, ovde možemo naći severnog galeba, morskog galeba, morskog papagaja, crvenoglavog kormorana i druge.

Istorija i istraživanje poluostrva[uredi | uredi izvor]

Moskovska Rusija je zauzela i proglasila Kamčatku svojom teritorijom u 17. veku. Ivan Kamčatij, Semjon Dežnjov, Kozak Ivan Rubec i drugi ruski istraživači su istraživali ove oblasti tokom vladavine cara Alekseja Mihajloviča Romanova. Nakon obilaska ovih oblasti, vratili su se sa pričama o „zemlji vatre“, bogatoj ribom i krznenim životinjama.

Godine 1697. Vladimir Atlasov, osnivač naseobine Anadir, poveo je grupu od 65 kozaka i 60 Jukagirskih domorodaca da istraže ovo poluostrvo. Sagradio je dve tvrđave duž reke Kamčatke, koje su ruski lovci na krzno koristili da prodaju svoj ulov.

Od 1704. do 1706. godine, nastale su kozačke kolonije Gornji i Donji Kamčatski. Daleko od očiju cara, Kozaci su ovde bili neprikosnoveni vladari oblasti. Istupi protiv cara su u jednom trenutku porasli do tog stepena da je severozapadna administracija u Jakutsku poslala Atlasova sa ovlašćenjem da povrati red u toj oblasti, ali je tada bilo kasno. Lokalne kozačke vođe su imale veliku moć u svojim rukama da su uspele da ubiju Atlasova 1711. godine, iako je u svom pohodu dobio na raspolaganje vojsku i teško naoružanje. Od tog trenutka, Kamčatka je postala samoupravna oblast, sa jako malo miješanja jakutskih vlasti.

Ilustracija Kamčatke u detaljnom opisu poluostrva Stjepana Krašenjinikova pod nazivom „Opis zemlje Kamčatke“ 1755. godine

Do 1713. godine, u toj oblasti je živelo oko pet stotina Kozaka. Ustanci su bili česti, a najveći ustanak je bio 1731. godine, kada su stanovnici Donjeg Kamčatskog podigli bunu, nakon čega je uslijedio masakr nad njima. Ostali Kozaci su se pregrupisali i, imajući na raspolaganju topove i vatreno oružje, krvavo smirili bunu.

Drugi pohod na Kamčatku, pod vođstvom danskog istraživača Vitusa Beringa, je otpočeo fazu većeg otvaranja Kamčatke ka unutrašnjosti Rusije. To je bilo potpomognuto i činjenicom da je ruska vlast iskoristila tu oblast za progon svojih osuđenika. 1755. godine, Stjepan Krašenjinikov je objavio prvi detaljni opis poluostrva pod nazivom „Opis zemlje Kamčatke“. Ruska vlada je podsticala komercijalne aktivnosti Rusko-američke kompanije poklanjajući novopridošlicama posjede na poluostrvu. Do 1812. godine, domorodačka populacija se smanjila na oko 3.200 ljudi, a ruska popela na oko 2.500.

Poštanska marka Sovjetskog Saveza sa slikom Kamčatke, iz 1966. godine

Godine 1854. Francuzi i Britanci, koji su se borili protiv ruskih snaga na poluostrvu Krim, napali su Petropavlovsk Kamčatski. Tokom opsade Petropavlovska, 988 ljudi sa svega 68 topova su uspeli da odbrane odstupnicu protiv 6 brodova sa 206 topova i 2.540 francuskih i britanskih vojnika. Uprkos herojskoj odbrani, Petropavlovsk Kamčatski je u ime taktike posle povlačenja francuske i britanske vojske napušten. Naredne godine, kada je novi talas neprijateljskih snaga napao grad, grad je zatečen napušten i opustošen. Frustrirani, brodovi su bombardovali grad i povukli se.

Narednih pedeset godina su predstavljale težak period za Kamčatku. Vojna mornarica je premeštena u Ust-Amur, a 1867. godine Rusija je prodala Aljasku Sjedinjenim Američkim Državama, što je značilo da Petropavlovsk Kamčatski više nije mesto prolaska trgovaca u američku zonu. 1860. godine je osnovan Primorski region, a Kamčatka je stavljena pod njegovu upravu. Godine 1875. ostrvo Sahalin je pripalo Rusiji, a Japanu su zauzvrat predata Kurilska ostrva. Broj Rusa na Kamčatki je ostao oko 2.500 pred kraj 19. veka, a broj domorodaca je porastao na oko 5.000.

Drugi svetski rat nije imao preteranog uticaja na Kamčatku, osim što je poslužila kao lansirna lokacija za invaziju na Kurilska ostrva pred kraj 1945. godine. Nakon rata, Kamčatka je proglašena vojnom zonom. Zbog toga, Rusi nisu imali pristup Kamčatki do 1989. godine, a stranci do 1990.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Bыkasov V. E. Ošibka v geografii // Izvestiя Vsesoюznogo Geografičeskogo Obщestva. — 1991. — № 6. (in Russian)
  2. ^ „Kamchatka Peninsula”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 20. 2. 2008. 
  3. ^ Rhea, S., et al., 2010, Seismicity of the Earth 1900–2007, Kuril-Kamchatka arc and vicinity, U.S. Geological Survey Open-File Report 2010-1083-C, 1 map sheet, scale 1:5,000,000 http://pubs.usgs.gov/of/2010/1083/c/
  4. ^ „M8.3 – Sea of Okhotsk”. USGS. 25. 5. 2013. Pristupljeno 25. 5. 2013. 
  5. ^ „Kamchatka Peninsula”. Government of Kamchatskiy Kray. Arhivirano iz originala 13. 10. 2010. g. Pristupljeno 17. 10. 2014. 
  6. ^ UNESKO: Vulkani Kamčatke (jezik: engleski)
  7. ^ „Prirodno svetsko čudo izmenilo oblik u roku od nekoliko sati“ Arhivirano 2012-07-30 na sajtu Archive.today. earthtimes.org., Pristupljeno 20. 2. 2008.
  8. ^ Program za zaštitu od zemljotresa (2006). Jačina zemljotresa 7.6 Rihterove skale Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. mart 2008), Korjakija, Rusija. Geološki nalaz Sjedinjenih Američkih Država., Pristupljeno 20. 2. 2008.
  9. ^ Heritage, World (1996). „Volcanoes of Kamchatka”. UNESCO. Pristupljeno 20. 2. 2008. 
  10. ^ Press Releases - Public Affairs Office - The University of Nottingham
  11. ^ The World Wildlife Fund (2007). „Natural Wonder of the World Transformed within Hours, says World Wildlife Fund”. earthtimes.org. Arhivirano iz originala 30. 07. 2012. g. Pristupljeno 20. 2. 2008. 
  12. ^ „The 4 November 1952 Kamchatka Earthquake and Tsunami”. Australian Government Bureau of Meterology. Arhivirano iz originala 21. 7. 2012. g. Pristupljeno 20. 2. 2008. 
  13. ^ Earthquake Hazards Program (2006). „Magnitude 7.6 - Koryakia, Russia”. US Geological Survey. Arhivirano iz originala 02. 03. 2008. g. Pristupljeno 20. 2. 2008. 
  14. ^ a b Turistički vodič kroz Kamčatku, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  15. ^ Haliaeetus pelagicus, detaljni podaci na crvenoj listi svetskog udruženja za zaštitu životinja., Pristupljeno 20. 2. 2008.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Gleadhill, Diana (2007). Kamchatka: A Journal & Guide to Russia's Land of Ice and Fire. Hong Kong: Odyssey Books. ISBN 978-962-217-780-2. .

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Kamčatka na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Камчатка&oldid=27554318”