Karlov univerzitet

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Univerzita Karlova v Praze
Grb Karlovog univerziteta u Pragu
lat. Universitas Carolina
Tipdržavni
Budžet10,675 milijardi kruna (2017)[1]
RektorMilena Králičková
Akademsko osoblje4.057 (2016)
Administrativno
osoblje		4.026 (2016)
Broj studenata51.438 (2016)
Preddiplomci32.520 (2016)
Postdiplomci9.288 (2016)
Doktorandi7.428 (2016)
Broj fakulteta17
Lokacija Češka
Boje   (crvena i bela)
AfilijacijeCoimbra Group,
EUA,
Europaeum
Veb-sajtwww.cuni.cz

Ulaz u Karlov univerzitet

Karlov univerzitet u Pragu (češ. Univerzita Karlova v Praze; lat. Universitas Carolina) je jedan od najstarijih evropskih univerziteta, najstariji u centralnoj Evropi, i prvi u slovenskim zemljama. Istorijski, to je i prvi nemački univerzitet.[2] To je jedan od najstarijih univerziteta u Evropi u kontinuiranom radu.[3] Danas se univerzitet sastoji od 17 fakulteta koji se nalaze u Pragu, Hradec Kralovu i Plzenju. Karlov univerzitet pripada gropi od tri najbolja univerziteta u centralnoj i istočnoj Evropi.[4][5] On je rangiran oko 200–300 mesta u svetu.[6][7]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Univerzitet je 7. aprila 1348. utemeljio Karlo IV, car Svetog rimskog carstva. Tada je on izdao bulu kojom je garantovao privilegije univerzitetu. Po nekima, bula pape Klementa VI od 26. januara 1347. ima prvenstvo, i označava datum osnivanja. U početku, univerzitet je bio podeljen na sekcije ili „nacije“: bavarsku, češku, saksonsku i poljsku. Godine 1407. univerzitet je osudio teoriju teologa Džona Viklifa. Njegova doktrina je, ipak, dobijala na popularnosti. Rektor Karlovog univerziteta Jan Hus preveo je Viklifov „Trijalog“ na češki. Zbog sukoba sa Husom, nemački profesori su 1409. prešli u Lajpcig gde su osnovali univerzitet. Time je univerzitet ostao bez većine profesora i studenata, i tako je postao institucija manjeg, regionalnog značaja.

Početkom 17. veka dominantan uticaj na univerzitetu preuzimaju jezuiti. Godine 1784. nemački jezik postaje jezik nastave umesto latinskog. U isto vreme dopušteno je da studije pohađaju protestanti i jevreji. Predavanja o češkom jeziku i književnosti su počela 1793. Univerzitet je podeljen na nemački i češki univerzitet 1882. Ova dva univerziteta su paralelno koristila neke od zgrada. Neki od znamenitih studenata nemačkog univerziteta bili su: Ernst Mah, Albert Ajnštajn i Franc Kafka, dok su na češkom univerzitetu studirali: Karel Čapek i Edvard Beneš. Jedan semestar ovde je studirao Nikola Tesla. Međuratni period bio je period gloženja između češkog i nemačkog univerziteta. Posle Drugog svetskog rata preostalo osoblje nemačkog univerziteta preselilo se u Minhen.

Danas je Karlov univerzitet vodeći univerzitet u Češkoj. Sastoji se iz 17 fakulteta sa sedištem u Pragu, 2 sa sedištem u gradu Hradec Kralove i jedan u Plzenju.

Srednjovekovni univerzitet (1349–1419)[uredi | uredi izvor]

Osnivanje srednjovekovnog univerziteta u Pragu inspirisano je svetim rimskim carom Karlom IV.[8] On je zamolio je svog prijatelja i saveznika, papu Klimenta VI, da to učini. Papa je 26. januara 1347. godine izdao bulu o osnivanju univerziteta u Pragu, po uzoru na Pariski univerzitet, sa punim (4) brojem osoblja, uključujući i teološki fakultet. Dana 7. aprila 1348, Karlo, kralj Češke, dao je uspostavljenom univerzitetu privilegije i imunitete od svetovne vlasti Zlatnom bulom,[9] a 14. januara 1349. to je ponovio kao kralj Rimljana. Većina čeških izvora od 19. veka – enciklopedije, opšte istorije, materijali samog univerziteta – radije navode 1348. kao godinu osnivanja univerziteta, a ne 1347. ili 1349. Ovo je uzrokovano antiklerikalnim pomakom u 19. veku, koji dele i Česi i Nemci.

Nastavnik i učenici prikazani u srednjovekovnom rukopisu iz Češke

Univerzitet je otvoren 1349. godine. Univerzitet je podeljen na delove zvane nacije: boemsku, bavarsku, poljsku i saksonsku. Boemska nacija obuhvatala je Boeme, Moravce, južne Slovene i Mađare; Bavarska je uključivala Austrijance, Švabe, starosedeoce Frankonije i Rajnske provincije; Poljska je uključivala Šležane, Poljake, Rusine; Saksonska je uključivala stanovnike Margravata Majsena, Tiringije, Gornje i Donje Saksonije, Danske i Švedske.[10] Etnički češki studenti su činili 16–20% svih učenika.[11] Arhiepiskop pardubički Arnošt je uzeo aktivno učešće u osnivanju tako što je obavezao sveštenstvo da doprinosi i postao rektor univerziteta (tj. direktor ili upravnik).

Prvi diplomac je proglašen 1359. godine. Predavanja su se održavala u koledžima, od kojih je najstariji dobio ime po kralju Karolinumu, a osnovan je 1366. godine. Pravni fakultet je 1372. postao samostalan univerzitet.[12]

Godine 1402, Jeronim Praški u Oksfordu je prepisao Dijalog i Trijalog Džona Viklifa. Dekan filozofskog fakulteta Jan Hus preveo je Trialogus na češki jezik. Godine 1403. univerzitet je zabranio svojim članovima da slede Viklifova učenja, ali je njegova doktrina nastavila da dobija na popularnosti.

U zapadnom raskolu, boemska nacija je stao na stranu kralja Vaclav IV i podržala sabor u Pizi (1409). Ostale nacije univerziteta su izjavili da podržavaju stranu pape Grgura XII, tako da je glasanje bilo 1:3 protiv Boema. Hus i drugi Boemi su, međutim, iskoristili Vaclavovo protivljenje Grguru. Ukazom iz Kutne Hore (nem. Kuttenberg) 18. januara 1409. kralj je potkopao univerzitetski ustav dajući boemskim majstorima tri glasa. Ostao je samo jedan glas za sve ostale tri nacije zajedno, u poređenju sa jednim glasom za svaku naciju ranije. Rezultat ovog prevrata bila je emigracija stranih (uglavnom nemačkih) profesora i studenata, osnivajući Univerzitet u Lajpcigu maja 1409. Pre toga, 1408. godine, univerzitet je imao oko 200 doktora i magistara, 500 prvostupnika i 30.000 studenata; sada je izgubila veliki deo ovog broja, a podaci o gubitku variraju od 5000 do 20,000 uključujući 46 profesora.[10]

Protestantska akademija (1419–1622)[uredi | uredi izvor]

Karolinum – najstarija zgrada Karlovog univerziteta izgrađena u 14. veku

Fakultet umetnosti postao je centar husitskog pokreta i glavni doktrinarni autoritet utrakvista. U godinama 1417–30. nisu dodeljene diplome; ponekad je bilo samo osam ili devet profesora.[10] Car Sigismund, sin Karla IV, uzeo je ono što je preostalo u svoju ličnu imovinu i napravljen je određeni napredak. Car Ferdinand I je pozvao jezuite u Prag i oni su 1562. godine otvorili akademiju — Klementinum. Od 1541. do 1558. češki humanista Mateus Kolinus (1516–1566) bio je profesor grčkog jezika.[13] Određeni napredak je ponovo postignut kada se car Rudolf II nastanio u Pragu. Godine 1609. ukinut je obavezan celibat profesora.[14] Jezuitska akademija je 1616. postala univerzitet. (Mogao je da dodeljuje akademske diplome.)[14]

Poznati predavači i studenti[uredi | uredi izvor]

Počasni doktor ovog univerziteta je i Jovan Cvijić.

Srpski istoričar književnosti i književni kritičar Goran Maksimović bio je predavač na Odseku za istočnoevropske jezike Filozofskog fakulteta Karlovog univerziteta u Pragu, u zimskom semestru školske 2004/2005. godine.

Među studentima ovog univerziteta bio je i veći broj Jugoslovena i Srba, npr. pedagog prof. dr Jovan Đorđević.

Drugi univerziteti u Pragu[uredi | uredi izvor]

Pored ovog, najpoznatijeg i najvećeg, u Pragu postoji čitav niz drugih visokoškolskih ustanova, univerziteta, tehničkih visokoškolskih ustanova i akademija:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Facts and figures（sourced from Annual Report 2016 and Annual Financial Report 2016)”. Charles University. Pristupljeno 2018-04-07. 
  2. ^ Joachim W. Stieber: "Pope Eugenius IV, the Council of Basel and the secular and ecclesiastical authorities in the Empire: the conflict over supreme authority and power in the church", Studies in the history of Christian thought, Vol. 13, Brill. 1978. ISBN 90-04-05240-2. str. 82.; Gustav Stolper: "German Realities", Read Books. 2007. ISBN 1-4067-0839-9. str. 228.; George Henry Danton: "Germany ten years after", Ayer Publishing. 1928. ISBN 0-8369-5693-1. str. 210.; Vejas Gabriel Liulevicius: "The German Myth of the East: 1800 to the Present", Oxford Studies in Modern European History Series, Oxford University Press. 2009. ISBN 0-19-954631-2. str. 109.; Levi Seeley: "History of Education", BiblioBazaar, ISBN 1-103-39196-8. str. 141.
  3. ^ „30 of the Oldest Universities in the World”. Arhivirano iz originala 2015-07-10. g. Pristupljeno 2015-08-15. 
  4. ^ Chau, Abby (2011-09-20). „QS Intelligence Unit | Eastern Europe and Central Asia in the 2011 QS World University Rankings”. Iu.qs.com. Arhivirano iz originala 31. 05. 2017. g. Pristupljeno 2014-08-12. 
  5. ^ „Central & Eastern Europe | Ranking Web of Universities”. Webometrics.info. Pristupljeno 2014-08-12. 
  6. ^ „Academic Ranking of World Universities 2020”. Arhivirano iz originala 2018-08-16. g. Pristupljeno 2018-10-26. 
  7. ^ „QS World University Rankings 2019”. 2018-05-29. 
  8. ^ Charles was since 11 July 1346 antiking of Romans, since 26 August 1346 king of Bohemia, since 17 June 1349 lawful king of Romans as Charles IV and from 5 April 1355 Holy Roman Emperor.
  9. ^ „Littera fundationis Universitatis Carolinae Pragensis” (na jeziku: latinski). 7. 4. 1348. 
  10. ^ a b v  Herbermann, Charles, ur. (1913). „University of Prague”. Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 
  11. ^ Chyský, Václav (mart 2005). „Sedmdesátileté výročí insigniády z jiného pohledu”. CS Magazin (na jeziku: češki). Arhivirano iz originala 28. 02. 2019. g. Pristupljeno 21. 6. 2009. 
  12. ^ Prague; Universität, Bohemia (1834). Album, seu Matricula Facultatis juridicae, 1372–1418, e codice membranaceo illius aetatis nunc primum luce donatum: Codex diplomaticus universitatis ejusdem (na jeziku: latinski). 
  13. ^ „KOLÍN (Kalina) z CHOTĚŘINY Matouš (Mattheus Collinus a Choterina)”. KDO BYL KDO v našich dějinách do roku 1918 (na jeziku: češki). Arhivirano iz originala 29. 08. 2016. g. Pristupljeno 29. 07. 2022. 
  14. ^ a b „Timeline of Charles University in Prague”. Charles University. 12. 6. 2006. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Karlov univerzitet na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карлов_универзитет&oldid=27552496”