Kečkemet

Koordinate: 46° 54′ 01″ S; 19° 41′ 30″ I / 46.90037° S; 19.6917° I / 46.90037; 19.6917
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kečkemet
mađ. Kecskemét
Panoramski pogled na središte grada
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Mađarska
RegionRegija velike južne ravnice
ŽupanijaBač-Kiškun
SrezKečkemet
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 109.847
 — gustina341,82 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate46° 54′ 01″ S; 19° 41′ 30″ I / 46.90037° S; 19.6917° I / 46.90037; 19.6917
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina321,36 km2
Kečkemet na karti Mađarske
Kečkemet
Kečkemet
Kečkemet na karti Mađarske
Poštanski broj6000
Pozivni broj76
Veb-sajt
www.kecskemet.hu

Kečkemet (mađ. Kecskemét) je osmi po veličini grad u Mađarskoj, smešten u središnjem delu države. Kečkemet je upravno središte županije Bač-Kiškun.

Grad ima 110.376 stanovnika prema podacima iz 2008. godine.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad Kečkemet se nalazi u središnjem delu Mađarske. Od prestonice Budimpešte grad je udaljen 86 kilometara južno. Sa Budimpeštom je povezan dobrim saobraćajnim vezama (magistralna pruga Budimpešta — Beograd, savremeni auto-put M5).

Grad Kečkemet se nalazi u središnjem delu Panonske nizije i nema reku. Podjednako je udaljen od Dunava i Tise — oko 40 km. Klima u gradu je umereno kontinentalna.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi trag ljudskog naselja na teritoriji Kečkemeta star je pet hiljada godina. Sarmati su naselili oblast Kečkemeta u prvom veku pre Hrista. Sarmatska naselja su bila uništena u mongolskoj najezdi.

Kečkemet je bio smešten na važnom trgovačkom putu i stoga se brže razvijao nego druga naselja, postajući važno trgovište. Naseljen je pre Arpada. Zvanje grada Kečkemet je dobio 1368. godine u vreme vladavine mađarskog kralja Lajoša Velikog.

U 16. veku Kečkemet pada pod Osmanlije, ali izbegava zamiranje kao mnogi srednjovekovni gradovi u Ugarskoj. Grad je zahvaljujući se dobrim odbrambenim bedemima sačuvao od uništenja i vremenom stekao autonomiju od paše u Budimu.

Godine 1693. Leopold I Habzburški oslobađa Kečkemet turske vlasti i grad odmah dobija gradska prava. Sa habzburškom vlašću vraća se i katolička crkva. Grad u 18. veku se brzo razvija i postaje važno kulturno, privredno i upravno središte.

Tokom Revolucije 1848-49. Kečkemet nije imao značajnu ulogu, pa nije značajnije stradao. Posle Revolucije grad se brzo podigao i ubrzo dobio železničku vezu sa Budimpeštom. Takođe, u ovo vreme podignute su mnoge nove građevine, a grad se i brojčano povećavao. U Kečkemetu su održavani godišnji vašari (1847): 12. marta, 10. maja, 16. avgusta, 26. septembra i 25. novembra.[1] Dana 12. maja 1857. godine u Kečkemetu je svečano dočekan austrijski car i carica, i tom prilikom je grad postao "slobodni kraljevski".

Grad Kečkemet je naumio 1861. godine da na obližnjoj pustari Pustaser, podigne spomenik Arpadu na brežuljku Siphalom. Jer tu je pre 1000 godina na pustari držana mašarska narodna skupština. Tu se nalaze još šest brežuljaka, i svi su spomen na postojanje sedam nekadašnjih mađarskih plemena, koja su se ujedinila.[2] Godine 1905. kaže se za Kečkemet da se nalazi na pruzi i ima željezničku stanicu. U mestu rade reformatorska Pravna akademija, rimokatolička gimnazija, državna Realka i varoška ženska Građanska škola.

Kečkemet je relativno lako prošao kroz Prvi svetski rat i Drugi svetski rat, ali su se u drugoj polovini 20. veka desile značajne promene. Grad je doživeo nagli razvoj i rast stanovništva (sa 60 hiljada posle rata na 105 hiljada početkom 90ih godina). Tokom proteklih godina tranzicije, zbog povoljnog položaja na važnom prometnom pravcu grad je imao manju krizu nego drugi gradovi u državi, pa nije gubio stanovništvo.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 110.813 stanovnika.

Demografija
1949.1960.1970.1980.1990.2001.2011.2017.
61.73071.22679.97892.047102.516107.665111.411110.813

Kečkemet je osmi grad po veličini u državi. Grad poslednjih godina raste zahvaljujući podsticanju ekonomije na sve važnijoj prometnoj vezi Budimpešta — Beograd.

Stanovništvo Kečkemeta mahom čine Mađari. Po veroispovesti većina u gradu su katolici.

Srbi u Kečkemetu[uredi | uredi izvor]

Srbi 1702. godine "porobiše Kečkemet" i "razbiše Mađare" (Rakocijevu vojsku), piše jedan hroničar. Potiski krajišnici u odeljenju generala Globica, pod zapovedništvom nadkapetana Vutina, napadoše Kečkemet. Jurišom oteše "Segedinsku kapiju" i rasprnuše tamošnje kuruce, pod zapovedništvom Pardotija. Sve posekoše koji su pružili otpora, i zapališe to mesto. Kečkemet je opustošen od strane Srba i 1707. godine.[3] Godine 1713. pominje se stanovnik mesta Petraš Vuj(t)in.

Godine 1716. pukovnik Jovan Tekelija je pobedio Šveđane u Kečkemetu. Bila je to vojska koju je poslao švedski kralj Karl XII.[4]

Za vreme božićnih praznika 1768. godine službu je vršio u "kapeli" tamošnjoj pravoslavnoj, jeromonah Dorotej. Bio je to Grk kaluđer iz "alasonskog manastira" kod Arada. A početkom sledeće 1769. godine postavljen je kečkemetskog "grčkog popa" - paroha. Radi potvrde je krenuo kod vladike, ali je u Solnoku kao "sumnjiva ličnost" bio uhapšen i zatvoren u tamnicu u Jegru.[5]

Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj u Kečkemetu je 1846. godine postojala gradska pravoslavna parohija, u okviru Budimske eparhije. Crkvene matrikule se vode od 1778. godine. Postoji pravoslavna crkva, a paroh je bio 1846. godine pop Jovan Milikšić. Popisano je u toj parohiji sa parohijskim filijalama 137 pravoslavnih duša. Pripadajuće parohijske filijale su tada bile: Nađ Koroš, Irsa, Cegled, Solnok, Alpar, Pusta Ladanji i Feleđhaz. Škola postoji, školski direktor je Aleksandar Pap trgovac, dok učitelj Petar Hrisantopul radi sa osam đaka.[6]

Po drugom izvoru, pravoslavna parohija je osnovana i matice se vode od 1777. godine. Pravoslavni hram je izgrađen u vizantijsko-romanskom stilu 1828. godine. Posvećen je Silasku Sv. Duha ili prazniku Duhovi. Zabeležen je kao mesni paroh 1826. godine pop Naum Popović.[7] Pop Gavrilo Boljarić bio je 1874. godine pretplatnik časopisa "Matice".[8] Templo je oslikao Josif Kurbel slikar iz Budimpešte 1903. godine.[9]

Početkom 19. veka u Kečkemetu je navodno bilo samo dve srpske kuće, a Grci su imali 18 kućnih "numera", od kojih bogatih trgovaca, kao Trandafil sa 7 dućana u gradu.[10] Grčki trgovci organizovani u "trgovačku kompaniju" su podigli svoju pravoslavnu crkvu u Kečkemetu, koju su pohađali i Srbi, ali su se vremenom pomađarili. Grčki paroh u Kečkemetu je 1761. godine bio jeromonah Pajsije "ot Jelason". Kada su se Rumuni kanonski odvajali od srpske mitropolije, i Grci su se podelili. Crkvena opština u Kečkemetu je ostala sa Srbima, ali to je bilo po njima privremeno rešenje. Srbin paroh javlja se 1794. godine - bio je to kupac srpske istorijske knjige, pop Antonije Dobrojević.[11]

Prvi poznati Srbin prenumerant - čitalac knjiga bio je 1794. godine tamošnji kupec Lazar Popović.[11] Kečkemetski Srbin, trgovac Georgije Marković bavio se 1820. godine u Segedinu gde je kupio jednu knjigu. Bilo je prenumeranata za Vukovu zbirku narodnih srpskih pesama i u Kečkemetu 1823. godine. Bili su to: Trandafil Paču, Sofronije Paču i Vasilije Dragojlović - sve trgovci tamošnji.[12] Knjiga o lečenju bolesti imala je 1830. godine pretplatnički punkt u Kečkemetu. Oformio ga je mesni trgovac Konstantin Merče, a tu su još čitaoci: Nikola Demetrović trgovac, Konstantin Gavrilović (iz Vršca), Jovan Čokrljan, Ilija Petrović i Lazar Lazarević - trgovačke kalfe, te učenici njih četvoro sa strane.[13] Kupac knjige Stamatovićeve, jedini u Kečkemetu bio je 1834. godine pop Jefrem Jakovljević administrator parohije.[14] Prenumerantski punkt za srpsku knjigu formirao je u Kečkemetu 1837. godine Uroš Vučerić "prve godine prava slušatelj". Student je zapisao meštane, pop Vasilija Jankovića paroha i Georga Papa mlađeg, trgovca; ostalo su bili "slušatelji" u mestu. Navodi se tridesetak mladića koji su bili: slušatelji prava oba razreda, zatim mudroljublja, poezije i krasnorečija.[15] Bila su tu (1839) dva prenumeranta Pavlovićevog "Srpskog narodnog lista".[16] Izdanje stihova Lukijana Mušickog koje je priredio njegov brat Đorđe 1840. godine kupio je u Kečkemetu samo pop Vasilije Janković.

Crkveni popis iz 1865. godine oslikava žalosno stanje srpskog naroda u gornjoj Ugarskoj. U jednoj parohiji u Kečkemetu - one šeste klase, u koju su ušli stanovnici više mesta (Cigled, Nađ Kereš i Solnok), bilo je ukupno 128 pravoslavnih Srba.[17] U Kečkemetu je radila reformatovska gimnazija na mađarskom jeziku (od 1861), na kojoj je bilo mnogo mladih Srba, sa svih strana, naročito iz Temišvara. Tamošnji pravoslavni paroh i katiheta gimnazijski Petar Mirković nije smatrao da je Sv. Sava važan srpski pravoslavni praznik, i nije liturgiju održao jer je bio ponedeljak, radni dan. Sprečio je srpske gimnazijalce da proslave Savindan. Učenici su bili često stipendisti više dobrotvornih fondova koji su delovali pri Matici srpskoj. Tako 1872. godine sedmi razred je pohađao Dušan Dimitrijević, stipendista iz Fonda Nestora Dimitrijevića (inače rođak osnivača). Dve godine kasnije tu uči još jedan Dimitrijevićev stipendista, Svetozar Stanković. Pri gradskoj gimnaziji je delovala srpska Omladinska družina "Bratstvo" (pominje se i pod imenom "Zastava" 1868[18]-1869) od 1867. godine.[19]

Po Vitkovićevom izveštaju u Kečkemetu je 1867. godine bilo 91 srpska pravoslavna duša.[20] Boljarić Gavrilo kečkemetski učitelj i katiheta[21] je 1874. godine izdao knjigu iz oblasti crkvenog prava, u Pančevu.[22]

Srpski izvor iz 1905. godine navodi za Kečkemet, municipalnu varoš da ima 61.243 stanovnika sa 9577 domova. grčkih domova bilo je 12, a zajedno Srba i Grka beše 103 pravoslavne duše. Po prethodnom državnom popisu iz 1900. godine, Srba je bilo 17 osoba, od kojih devet vojnika kadrovaca. Od javnih zdanja pominje se samo grčka pravoslavna crkva. Srpske škole nije bilo, a dvoje učenika je išlo u strane škole. Parohijske filijale bile su 1905. godine: Nađkereš, Cegled, Solnok, Feleđhaza, Irša, Alpar i Pustaladanj. Crkvena opština je organizovana, predsednik je pop Stevan Čamprag, perovođa Đorđe Pap, staratelj Dimitrije Kozma. Sve je bilo uređeno, arhiva novija a biblioteka - samo sa grčkim knjigama. Postoji parohijski dom i srpsko pravoslavno groblje a najstariji spomenik je iz 1796. godine. Paroh parohije šeste klase je bio kao administrator, pop Stevan Čamprag rodom iz Riđice u Bačkoj. Službovao je do tad osam godina u mestu.[23]

Početkom 21. veka u Kečkemetu o starim Srbima svedoče pojedinačni kameni spomenici na opštem gradskom groblju. Kada je sanirano srpsko pravoslavno groblje preneto je šest nadgrobnih spomenika na drugo mesto; deo na centralno groblje a deo u portu pravoslavnog Sv. trojičkog hrama u mestu (grčkog). Svi epitafi su na mađarskom jeziku, a odnose se na porodice: Dragolović, Kozma i Paču. U crkvenoj porti tog hrama nalaze se tu pripadajući spomenici (4) porodica Paču i Hariš. To je ostatak od popisanih pedeset spomenika u Kečkemetu, koliko ih je evidentirano 1925. godine.[24]

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Zimzelen", kalendar, Segedin 1847. godine
  2. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1861. godine
  3. ^ Aleksandar Stojačković: "Čerte života naroda srpskog u ungarskim oblastima...", Beč 1849. godine
  4. ^ "Serbski letopisi", Budim 1833.
  5. ^ "Srpski sion", Karlovci 1898. godine
  6. ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
  7. ^ "Serbski letopisi", Budim 1826. godine
  8. ^ "Matica", Novi Sad 1874. godine
  9. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
  10. ^ "Mlada Srbadija", Beč 1876. godine
  11. ^ a b Jovan Rajić: "Istorija raznih slavnih slovenskih narodov...", Beč 1794. godine
  12. ^ Vuk St. Karadžić: "Narodne srpske pesme", drugi deo, Lajpcig 1823. godine
  13. ^ Vasilij Čokrljan: "Hudožestvo", Budim 1830. godine
  14. ^ Pavle Stamatović: "Mladi Srbljin u vsemirnom carstvu", Budim 1834. godine
  15. ^ "Opominjanja Fenelonova materama radi vaspitanja svojih malih devojčica...", prevod, Pešta 1837. godine
  16. ^ "Srbski narodni list", Budim 1839. godine
  17. ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
  18. ^ "Zastava", Novi Sad 1868.
  19. ^ "Matica", Novi Sad 1867. godine
  20. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
  21. ^ "Školski list", Sombor 1907. godine
  22. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1875. godine
  23. ^ Mata Kosovac, navedeno delo
  24. ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Katolička crkva
    Katolička crkva
  • "Velika crkva" (Nagytemplom)
    "Velika crkva" (Nagytemplom)
  • Kuća nauke i umetnosti (Tudomány és Művészetek Háza)
    Kuća nauke i umetnosti (Tudomány és Művészetek Háza)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Kečkemet na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Кечкемет&oldid=26058728”