Komensalizam
Komensalizam (izvedeno od lat. cum=zajedno, i lat. mensa=sto, trpeza) je oblik ekoloških interakcija između vrsta koja na jednu vrstu (zvanu komensal) utiče pozitivno, dok za drugu vrstu ne postoje ni pozitivne ni negativne posledice interakcije. Često se ovo označava kao efekat (+ / 0 ) ili (0 / + ), odnosno govori se da je ovaj ekološki odnos pozitivan za komensala, a neutralan po drugu vrstu. Trajanje komensalizma može varirati od kratkotrajne interakcije vrsta (poput odnosa predator—lešinar), do duže i mnogo intimnije simbioze.
Komensalizam se može posmatrati i kao najprimitivniji oblik simbioze shvaćene u širem smislu, jer je jednostran — samo jedna vrsta-partner ima koristi od interakcije[1].
Oblici komensalizma[uredi | uredi izvor]
U početku se termin komensalizam koristio samo za objašnjavanje iskorišćavanja ostataka plena od strane ne-predatora, ali je kasnije opisano još nekoliko oblika komensalizma.
Forezija je oblik komensalizma u kome se jedna vrsta prikači za drugu isključivo radi transporta. Forezija može biti fakultativna ili obligatna, a uočava se kod velikog broja zglavkara — grinje na insektima letačima, pseudoskorpije na tvrdokrilcima i sisarima[2], stonoge na pticama[3]. Prisutna je i kao odnos među kičmenjacima (gde su komensali vrste riba iz familije Echeneidae na drugim morskim kičmenjacima). Rasejavanje velikog broja kopnenih biljaka odigrava se forezijom, nazvanom zoohorija — spore, plodovi ili semena se zakače za životinju-prenosioca i tako budu rasejana (primer su semena čička).
Inkvilinizam je takav oblik interakcija gde jedna vrsta koristi drugu kao stanište. Poznati primeri su ptice koje se nastanjuju u šupljinama stabala drveća, kao i epifitske i epifilske biljke.
Metabioza je odnos korišćenja produkata ili delova tela jednog organizma, posle njegove smrti, od strane drugog organizma. Primer za ovaj ekološki odnos su rakovi samci koji koriste ljušture uginulih puževa.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Milorad Janković. 1973. Komensalizam. U: Enciklopedijski leksikon Mozaik znanja — Biologija. Interpres: Beograd.
- ^ Lance A. D. 2001. Pseudoscorpions Associated With Mammals in Papua New Guinea. Biotropica 23(2): 204–206.
- ^ Karel T., Mock A., Krumpal M. 2001. Millipedes (Diplopoda) in birds’ nests. European Journal of Soil Biology 37: 321–323.
