Koralno more

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ukoliko ste tražili nešto drugo, pogledajte članak Koralna ostrva.

Koralno more je deo Tihog okeana severoistočno od Australije. U njemu se nalazi lanac nenaseljenih ostrva koji nosi isto ime, među kojima ostrva Vilis, Koringa i Tregose. Ime je dobilo po svojoj glavnoj karakteristici, velikom koralnom grebenu, koji je najveći koralni greben na svetu. Teritorija ostrva Koralnog mora pripada Australiji, i njima upravlja Australijska služba za prirodnu okolinu.

Biljni i životinjski svet[uredi | uredi izvor]

Koralno more naseljavaju brojne vrste sasa, sunđera, crva (poput Spirobranchus giganteus prikazanog na slici), gastropoda, jastoga, rakova, kozica i kraba. Takođe u moru su pronađene zelene alge Halimeda, kao i crvene alge Lithothamnion i Porolithon koje boje mnoge grebene u ljubičasto-crveno.[1][2] Biljaka koje rastu u priobalnom delu ima 30-40 vrsta, a mangrove se javljaju u severnom delu mora. Četiri stotine korala naseljavaju grebene.[3]

Ljudske aktivnosti[uredi | uredi izvor]

Obalska područja Koralnog mora bila su naseljena pre najmanje 40.000 godina praistorijskim ljudima koji su se spuštali kroz severna ostrva. Ta plemena Aboridžina su rasuta i danas samo oko 70 grupa živi u oblasti oko GBR.[4]

Ovo more je bilo mesto za bitku u Koralnom moru, veliku konfrontaciju tokom Drugog svetskog rata između mornarica Japanskog carstva, Sjedinjenih Država i Australije. Primer je olupina USS Leksingtona pronađena 2018.

Plovidba je dugo bila tradicionalna ljudska aktivnost na Koralnom moru, a samo na obali Kvinslenda postoji 10 velikih luka. Više od 3.500 brodova je operisalo na ovom području tokom 2007. godine, koji su obavili preko 9.700 putovanja, i pri tom su prevozili ugalj, šećer, rudu gvožđa, drvnu građu, naftu, hemikalije, stoku i drugu robu.[5] Obilje koralnih grebena ometa pomorski saobraćaj, a samo u GBR-u je prijavljeno oko 50–60 nesreća godišnje između 1990. i 2007. godine.[6]

Ostale ekonomske aktivnosti u moru uključuju ribolov i istraživanje nalazišta nafte u Papuanskom zalivu.[7] Ovo more je takođe popularna turistička destinacija. U periodu 2006–2007, turizam na GBR je doprineo australijskoj ekonomiji od 5,1 milijarde dolara.[8] Turizam je uglavnom strani ili iz udaljenih delova Australije, sa lokalnim doprinosom od oko 153 miliona australijskih dolara. Konkretno, oko 14,6 miliona poseta grebenima Koralnog mora od strane stanovnika Kvinslenda tokom 12 meseci 2008. godine.[9] Rastuća zabrinutost zbog uticaja turizma na životnu sredinu rezultirala je osnivanjem Pomorskog parka Velikog koralnog grebena 1975. godine. Postoje i manji državni i nacionalni parkovi. Godine 1981, Veliki koralni greben je proglašen od strane UNESCO lokacijom svetske baštine.[10] Od sredine 2004. godine, otprilike jedna trećina pomorskog parka GBR zaštićena je od uklanjanja bilo koje vrste, uključujući ribolov, bez pismene dozvole.[11]

Godine 1923, sugerisano je da Veliki koralni greben sadrži veliki rezervoar nafte. Nakon Zakona o subvencijama za traženje nafte Komonvealta iz 1957. godine, istraživanja ugljovodonika su se povećala u Kvinslendu, uključujući i bušotinu na ostrvu Rek u južnom Velikom koraljnom grebenu 1959. godine.[12] Tokom 1960-ih, bušenje nafte i gasa je istraživano širom Velikog koralnog grebena,[13][14] u moreuzu Tores, duž „istočne obale Kejp Jorka do zaliva princeze Šarlot“ i duž obale od Kuktauna do ostrva Frejzer. Krajem 1960-ih, više istražnih naftnih bušotina je izbušeno u blizini ostrva Rek u kanalu Kaprikorn, i blizu ostrva Darnlej u Tores moreuzu, ali bez rezultata.[12] Tokom 1970-ih, reagujući na zabrinutost zbog izlivanja nafte, australijska vlada je zabranila bušenje nafte na GBR.[15][16] Ipak, izlivanje nafte usled brodskih nesreća i dalje predstavlja pretnju po životnu sredinu, sa ukupno 282 izlivanja između 1987. i 2002. godine.[17]

Šen Neng 1 nasukan na Velikom koralnom grebenu 5. aprila 2010.

Kvinslend ima nekoliko velikih urbanih centara na obali uključujući Kerns, Taunsvil, Makej, Rokhampton, Bandaberg, Sanšajn Koust i industrijski grad Gledston, koji neizbežno zagađuju more. Tridesetak reka i stotine malih potoka dodaje kontinentalnu vodu, koja sadrži sedimente, pesticide i industrijski otpad..[18] Oticanje je posebno zabrinjavajuće u regionu južno od Kernsa, jer može dobiti do 4200 mm kiše godišnje.[19] Oko 90% kontaminacije mora potiče od poljoprivrednih aktivnosti na kopnu.[20] Područje se kontinuirano urbanizuje, tako da se očekuje da će se populacija povećati za 40% do 2026. Kao rezultat toga, 70–90% obalskih močvara je izgubljeno tokom proteklih decenija, i mnoge preostale vrste flore su ugrožene.[21]

Dana 3. aprila 2010. godine, kineski brod Šen Neng 1 koji je prevozio 950 tona nafte, nasukao se istočno od Rokhmptona u centralnom Kvinslendu, Australija,[22] izazvavši izlivanje nafte na Velikom koralnom grebenu 2010. i nanevši najveću štetu GBR-u i Koralnom moru do sada.[23] Područje sa ožiljcima bilo je otprilike 3 km (1,9 mi) dugačko i 250 m (820 ft) široko,[24] a neki delovi su potpuno lišeni morskog života. Postoji zabrinutost da bi moglo doći do značajne dugoročne štete i da će biti potrebno 10 do 20 godina da se greben oporavi.[25] Do 13. aprila 2010. kugle uljanog katrana su se ispirale na plažama Severozapadnog ostrva, značajnom leglu ptica i mestu gnežđenja kolonije kornjača.[23]

Zaštita[uredi | uredi izvor]

Komonveltov poorski rezervat Koralno more je proglašen u decembru 2013. godine, ali nije viđeno da nudi dovoljnu zaštitu životne sredine.[26] Grupa od 10 ekoloških nevladinih organizacija okupila se kao koalicija pod nazivom kampanje Zaštitite naše Koralno more, tražeći od vlade da stvori veoma veliki visoko zaštićeni morski park Koralnog mora.[27] U novembru 2011. australijska vlada je objavila da je zaštićeno područje od 989.842 km2 (382.180 sq mi) planirano i da se čeka odobrenje.[28]

Istraživanje[uredi | uredi izvor]

Pre 2020. godine, mapirani su samo plitki delovi grebena Koralnog mora. Tokom 2020. neki od najdubljih delova mora su mapirani pomoću naprednog sistema sonara sa više zraka na istraživačkom brodu u vlasništvu Šmitovog okeanskog instituta, nakon što je zbog pandemije preusmeren sa rasporeda na Papui Novoj Gvineji. Robotska podmornica poslala je prvi snimak visoke rezolucije i mapiranje morskog dna vitalnog zaštićenog morskog područja koje povezuje Veliki koralni greben sa Tihim okeanom. Područje od 35,554 km2 (13,727 sq mi) je mapirano tokom 14 zarona podmornice, koja se spustila do 1.600 m (5.200 ft) u dubinu i provela skoro 100 sati u moru. Geonaučnik Džodi Vebster sa Univerziteta u Sidneju, i morski geolog Robin Biman sa Univerziteta Džejms Kuk predvodili su ekspediciju, pri čemu su ovi saradnici daljinski kontrolisali ronjenje i mapiranje. Retki morski život identifikovan je nakon što su slike podeljene sa drugim naučnicima na društvenim medijima, ali istraživači smatraju da bi neke vrste snimljene na filmu mogle biti potpuno nove za nauku. Značajni nalazi uključuju vrstu šiljaste ribe pod nazivom Hollardia goslinei, koja je ranije viđena samo na Havajima, i Tosanoides bennetti, prvi put opisana 2019. godine i nikada nije viđena živa.[29]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Crv božićno drvo, (Spirobranchus giganteus) iz roda Porites, na grebenu Ospri.
    Crv božićno drvo, (Spirobranchus giganteus) iz roda Porites, na grebenu Ospri.
  • Korali na jednom grebenu blizu Kernsa.
    Korali na jednom grebenu blizu Kernsa.
  • Tropski ciklon Lari iz marta 2006.
    Tropski ciklon Lari iz marta 2006.
  • Toplotna mapa istočne australijske struje.
    Toplotna mapa istočne australijske struje.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Sauer, Jonathan D. (1982). Cayman Islands Seashore Vegetation: A Study in Comparative Biogeography. University of California Press. str. 47, 53. ISBN 0520096568. 
  2. ^ Longhurst, Alan R. (1998). Ecological Geography of the Sea. Academic Press. str. 331—332. ISBN 0-12-455559-4. 
  3. ^ Great Barrier Reef Marine Park Authority (2005). „Environmental Status: Seagrasses”. The State of the Great Barrier Reef Report – latest updates. Arhivirano iz originala 23. 3. 2010. g. Pristupljeno 23. 5. 2007. 
  4. ^ Traditional Use, Great Barrier Reef Outlook Report 2009
  5. ^ Ports and shipping, Great Barrier Reef Outlook Report 2009
  6. ^ Great Barrier Reef Marine Park Authority. „Shipping incidents in the Great Barrier Reef Marine Park”. Arhivirano iz originala 7. 10. 2009. g. 
  7. ^ "Coral Sea", Encyclopædia Britannica on-line
  8. ^ Tourism, Great Barrier Reef Outlook Report 2009
  9. ^ Recreation, Great Barrier Reef Outlook Report 2009
  10. ^ Great Barrier Reef, Encyclopædia Britannica on-line
  11. ^ Great Barrier Reef Marine Park Authority. „Marine Park Zoning”. Arhivirano iz originala 19. 7. 2006. g. Pristupljeno 8. 8. 2006. 
  12. ^ a b Bowen, James; Bowen, Margarita (2002). The Great Barrier Reef : history, science, heritage. Cambridge : Cambridge University Press. str. 319. ISBN 0-521-82430-3. 
  13. ^ „Great Barrier Reef Marine Park Authority – Annual Report 1976-77” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 8. 6. 2011. g. 
  14. ^ Australian Institute of Marine Science (1996). „AIMS Science for Management of the Great Barrier Reef – The Great Barrier Reef at a Glance”. Arhivirano iz originala 25. 8. 2006. g. Pristupljeno 2006-11-10. 
  15. ^ Department of the Environment and Heritage. „Review of the Great Barrier Reef Marine Park Act 1975”. Arhivirano iz originala 18. 10. 2006. g. Pristupljeno 2006-11-02. 
  16. ^ Parliament of Australia (2006). „Royal Commissions and Commissions of Inquiry”. Arhivirano iz originala 7. 1. 2011. g. Pristupljeno 2006-10-22. 
  17. ^ Great Barrier Reef Marine Park Authority (2006). „Principal water quality influences on Great Barrier Reef ecosystems”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2006. g. Pristupljeno 2006-10-22. 
  18. ^ Henderson, Fiona; Kroon, Frederike (2009). „Overview of CSIRO Water Quality Research in the Great Barrier Reef, 2003–2008” (PDF). CSIRO. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 10. 2009. g. Pristupljeno 25. 9. 2010. 
  19. ^ Climate Data Online, Australian Bureau of Meteorology
  20. ^ „Coastal water quality” (PDF). The State of the Environment Report Queensland 2003. Environment Protection Agency Queensland. 2003. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 3. 2009. g. Pristupljeno 2007-06-07. 
  21. ^ Coastal development, Great Barrier Reef Outlook Report 2009
  22. ^ „Ship leaking oil 'way off course'”. ABC News. 4. 4. 2010. Pristupljeno 4. 4. 2010. 
  23. ^ a b „Oil found on beach near damaged reef”. ABC News Online. Australian Broadcasting Corporation. 13. 4. 2010. Pristupljeno 13. 4. 2010. 
  24. ^ AAP (15. 4. 2010). „Two men in court over coal carrier grounding on Great Barrier Reef”. The Australian. Pristupljeno 15. 4. 2010. 
  25. ^ AAP; Fraser, Andrew (14. 4. 2010). „Great Barrier Reef island oil spill clean-up starts”. The Australian. Pristupljeno 15. 4. 2010. 
  26. ^ Director of National Parks (2018). Coral Sea Marine Park Management Plan 2018 (PDF). Parks Australia. Director of National Parks. ISBN 978-0-9876152-1-3. Pristupljeno 18. 6. 2020. 
  27. ^ „Coral Sea – Protect Our Coral Sea”. Protect Our Coral Sea – Australian Bioregion. 20. 7. 2017. Arhivirano iz originala 07. 03. 2020. g. Pristupljeno 18. 6. 2020. 
  28. ^ „Australia plans huge marine reserve in Coral Sea”. BBC News. 25. 11. 2011. Pristupljeno 25. 11. 2011. 
  29. ^ Slezak, Michael (18. 6. 2020). „Coral Sea's deep-water reef secrets revealed as pandemic sees research ship redeployed”. ABC. Australian Broadcasting Corporation. Pristupljeno 18. 6. 2020. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Koralno more na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Корално_море&oldid=27551283”