Krađa

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pol Šorkarne-Moru, Lukavi lopov, 1931

Krađa je prisvajanje tuđeg vlasništva ili usluga bez dozvole vlasnika.[1][2][3][4]‍:1092–3 U pravu se pojam koristi za sve radnje protiv imovine (obijanje, krađe u radnjama, upad, prevara i sl). Ova reč se takođe koristi kao neformalni skraćeni izraz za neka kriminalna dela protiv imovine, kao što su provale, pronevere, pljačke, razbojništvo, krađe u trgovini, krađe u bibliotekama i prevare (dobijanje novca pod lažnim izgovorom).[5][6] U nekim jurisdikcijama, krađa se smatra sinonimom sa razbojništvom;[7] u drugima je to preferentni termin. Osoba koja počinjava krađu ili učestvuje u krađi je poznata kao lopov ili kradljivac.[8]

Krađa je naziv statutornog prekršaja u Kaliforniji, Kanadi, Engleskoj, Velsu, Hongkongu,[9] Severnoj Irskoj, Republici Irskoj,[10], australijskim državama Južna Australija,[11] i Viktorija, kao i nizu drugih država.[12]

Vrste krađa[uredi | uredi izvor]

Krađa spada u krivična dela protiv imovine. [13] je oduzimanje tuđe pokretne stvari od drugog u nameri da njenim prisvajanjem učinilac za sebe ili drugog pribavi protivupravnu imovinsku korist. Subjekt krivičnog dela može biti svako lice koje je počinilo krivično delo. Osnovna obeležja ovog krivičnog dela su:

  • radnja - oduzimanje tuđe pokretne stvari u nameri da se prisvajanjem iste za učinioca ili drugo lice pribavi protivpravna imovinska korist[13]
  • objekt dela – tuđa pokretna stvar
  • namera učinioca – da za sebe ili drugog pribavi, prisvajanjem stvari, protivpravnu imovinsku korist.

Izvršenje krađe može, međutim, biti praćeno i nekim drugim, posebnim okolnostima, kao što su veća ili manja vrednost stvari koja je predmet krađe, način na koji se krađa vrši i okolnosti pod kojima se vrši, vreme izvršenja dela i drugo. Ove okolnosti utiču da se krivično delo krađe može pojaviti u lakšim i težim oblicima. Oni su osnov i za zakonsko razlikovanje krađe na:

  • običnu ili prostu
  • tešku - ako se krađa vrši na način koji se čini opasnom ili ako se pri njenom izvršenju koriste posebna stanja i nevolje drugih ili ako se vrši u odnosu na kulturna dobra. Npr. pod teškom krađom smatra se krađa za vreme poplave, požara[13]
  • sitnu - tretira se kao prekršaj, odnosno lakše kažnjivo delo kao i nepropisno ponašanje ili manje povrede etičkih kodeksa, uglavnom se rešava pojavljivanjem kod sudije za prekršaje umesto u krivičnom postupku, uz kaznu koja je po pravilu novčana ili kraća kazna zatvora.[14]

Predmet krađe[uredi | uredi izvor]

Objekt krađe je tuđa pokretna stvar. Stvar je svaki predmet materijalne prirode, koji zauzima određeni prostor bez obzira u kakvom se agregatnom stanju nalazi. U krivičnopravnom smislu, kao stvar se smatra svaka proizvedena ili skupljena energija za davanje svetlosti, toplote ili kretanja i telefonsi impulsi kao i registrovani podatak koji je rezultat postupka elektronske obrade podataka – kompjuterski podatak i program. Predmet krađe može biti samo ona stvar čijim se oduzimanjem može pribaviti imovinska korist. Ta korist može da proizilazi iz same vrednosti stvari (novac, umetnička slika, predmet opšte upotrebe i sl.). Predmet krađe može biti i ona stvar koja po sebi nema ekonomsku vrednost, ako se njenom upotrebom može ostvariti imovinska korist. Stvari koje se smatraju opštim dobrom, odnosno koje ne mogu biti u svojini fizičkog ili pravnog lica ne mogu biti predet krađe. To važi i za stvari za koje se ne zna čije su, odnosno za stvari koje su napuštene. Oduzimanje tuđe pokretne stvari može se izvršiti na različite načine – otimanjem, odnošenjem iz nekog zatvorenog prostora, upotrebom prinude.

Krađa identiteta[uredi | uredi izvor]

Jedan od najvećih fenomena u zloupotrebi privatnosti u današnje vreme je krađa identiteta,[15][16][17][18][19] odnosno mogućnost da se zloupotrebe tuđi lični podaci, do kojih se dođe usled neodgovornosti, bilo vlasnika ili nekog drugog koji ih je poverio – banke, kadrovske službe, državne administracije, bilo zarad imovinske koristi, bilo da se drugom nanese šteta.[20]

Krađa dece[uredi | uredi izvor]

Zastupljena je i krađa dece, uglavnom novorođenčadi koja bi bila prodavana bogatim porodicama bez dece. U SFRJ se odigravala višedecenijska krađa beba uz podršku kriminalnih elemenata državne obaveštajne službe.[21][22][23] Predspostavlja se da je na ovaj način ukradeno i prodato do 100.000 novorođenčadi.

Psihologija[uredi | uredi izvor]

Osiguranje građevinske opreme od lopova

Mogući uzroci krađe uključuju i ekonomske i neekonomske motive. Na primer, delo krađe može biti odgovor na počiniočevo osećanje besa, tuge, depresije, anksioznosti, prinude, dosade, problema moći i kontrole, niskog samopoštovanja, osećaja da ima pravo, nastojanja da se prilagodi ili uklopi u sa vršnjačkom grupom, ili pobune.[24] Krađa sa posla može se pripisati faktorima koji uključuju pohlepu, percepciju ekonomske potrebe, podršku zavisnosti od droge, odgovor ili osvetu za probleme u vezi sa poslom, racionalizaciju da delo zapravo nije krađa, odgovor na oportunističko iskušenje, ili isti emocionalni problemi koji mogu biti uključeni u bilo koji drugi čin krađe.[24]‍:438 Grocije i Pufendorf su podržavali princip da osoba u krajnjoj i neizbežnoj potrebi, koja je uzela iz viškova vlasnika imovine, nije kriva za za krivično delo krađe.[25]

Najčešći razlozi za krađu u radnji uključuju učešće u organizovanom lancu krađa u radnji, oportunističku krađu, kompulzivne radnje krađe, traženje uzbuđenja, i krađu zbog potrebe.[26] Studije koje se fokusiraju na krađu u prodavnicama od strane tinejdžera sugerišu da maloletnici kradu iz razloga koji uključuju novost iskustva, pritisak vršnjaka, želju da nabave robu koju maloletnik ne može legalno da kupi, iz ekonomskih razloga, kao i zbog samougađanja i pobune protiv roditelja.[27]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Theft”. Merriam-Webster. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 8. 11. 2021. 
  2. ^ Lehman, Jeffrey; Phelps, Shirelle (2005). West's Encyclopedia of American Law Vol. 10 (2 izd.). Detroit: Thomson/Gale. 
  3. ^ Green, Stuart P.; Kugler, Matthew B. (22. 7. 2010). „Community Perceptions of Theft Seriousness: A Challenge to Model Penal Code and English Theft Act Consolidation: Community Perceptions of Theft Seriousness”. Journal of Empirical Legal Studies. 7 (3): 511—537. S2CID 154850697. doi:10.1111/j.1740-1461.2010.01187.x. 
  4. ^ Criminal Law – Cases and Materials, 7th ed. 2012, Wolters Kluwer Law & Business; John Kaplan, Robert Weisberg, Guyora Binder. ISBN 978-1-4548-0698-1., [1]
  5. ^ Bagby, Glen S. (1969). „Theft in Kentucyy”. Kentucky Law Journal. 57 (3): 539. 
  6. ^ Witus, Morley (2010). „The Paradox of Insurance Coverage for Vandalism but Not Theft”. Wayne Law Journal. 56: 1757. 
  7. ^ Stewart, William J. (2001). Collins Dictionary of Law (2 izd.). Glasgow [Scotland]: Collins. str. 377. ISBN 9780007221653. 
  8. ^ „Thief”. Merriam-Webster. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 8. 11. 2021. 
  9. ^ „Cap. 210 THEFT ORDINANCE”. legislation.gov.hk. 
  10. ^ „Section 4, Criminal Justice (Theft and Fraud Offences) Act, 2001”. Irish Statute Book. 
  11. ^ Criminal Law Consolidation Act 1935 (SA) s 134 Theft (and receiving).
  12. ^ Crimes Act 1958 (Vic) s 74 Theft.
  13. ^ a b v Centar za obuku zaposlenih u Upravi za izvršenje zavodskih sankcija: „Skripta iz Krivičnog prava“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. januar 2013), Pristupljeno 10. 3. 2013.
  14. ^ Biblioteka Narodne skupštine: „Pravna definicija sitne krađe“, Jelena Marković, Ivana Stefanović, 29. 11. 2012., Pristupljeno 10. 3. 2013.
  15. ^ „Oxford English Dictionary online”. Oxford University Press. septembar 2007. Pristupljeno 27. 9. 2010. 
  16. ^ Synthetic ID Theft Cyber Space Times Arhivirano 9 oktobar 2015 na sajtu Wayback Machine
  17. ^ Šablon:Cite ssrn
  18. ^ Drew Armstrong (13. 9. 2017). „My Three Years in Identity Theft Hell”. Bloomberg.com. Bloomberg. Arhivirano iz originala 19. 9. 2017. g. Pristupljeno 20. 9. 2017. 
  19. ^ See, e.g., „Wisconsin Statutes, Sec. 943.201. Unauthorized use of an individual's personal identifying information or documents.”. Wisconsin State Legislature. Pristupljeno 19. 7. 2017. 
  20. ^ Vaseljenska TV: „U Srbiji moguća krađa identiteta“, Rodoljub Šabić, 30. 1. 2012. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. februar 2013), Pristupljeno 10. 3. 2013.
  21. ^ „Krađu beba dokazale 42 DNK analize” (na jeziku: (jezik: srpski)). take-off. Pristupljeno 16. 11. 2014. 
  22. ^ „Krađa beba u Srbiji” (na jeziku: (jezik: srpski)). take-off. Pristupljeno 9. 11. 2017. 
  23. ^ „Otkriveno nakon 40 godina: Šta se stvarno desilo u kruševačkom porodilištu 1981. godine?”. B92. 28. 1. 2022. Pristupljeno 5. 2. 2022. 
  24. ^ a b Cooper, Cary L. (2012). Risky Business: Psychological, Physical and Financial Costs of High Risk. Gower Publishing, Ltd. str. 442. ISBN 978-1409460183. Pristupljeno 17. 2. 2019. 
  25. ^ McGill, E. (2017). Grotius and Law. Taylor & Francis. str. 181. ISBN 978-1-351-56491-5. Pristupljeno 2023-03-13. 
  26. ^ Sali, P.S.; Julka, Tapasya; Sharma, Asha (decembar 2012). „Shoplifting: Leading to High Shrinkage in Retail Industry”. Zenith International Journal of Multidisciplinary Research. 2 (12): 188. ISSN 2231-5780. Pristupljeno 17. 2. 2019. 
  27. ^ Prayag, G.; Juwaheer, T.D. (2. 2. 2019). „Exploring Teenagers Shoplifting Motivations and Perceptions of Deterrence Measures – A Case Study of Mauritius”. University of Mauritius Research Journal. 15: 47. Pristupljeno 17. 2. 2019. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Krađa na Vikimedijinoj ostavi.
theft na Vikiputovanju.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Крађа&oldid=27552002”