Kranj
| Kranj sloven. Kranj | |
|---|---|
 | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Slovenija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2013. | 37.129 |
| — gustina | 250,87 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 46° 14′ 37″ S; 14° 21′ 21″ I / 46.243611° S; 14.355833° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 388 m |
| Površina | 148 km2 |
  Kranj Kranj na karti Slovenije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Damijan Perne |
| Registarska oznaka | KR |
| Veb-sajt | |
| kranj.si | |
Kranj (sloven. Kranj, nem. Krainburg) je jedan od većih gradova u Sloveniji i najvažnije naselje Gorenjske regije. Kranj je i upravno središte istoimene opštine Kranj.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Grad Kranj nalazi se u središnjem delu zemlje, u oblasti Gorenjsko. Od prestonice Ljubljane Kranj je udaljen svega 20 km severozapadno i to je najbliži veći grad prestonici. Smešten je u dvojnoj Kranjsko-ljubljanskoj kotlini, spuštenoj između Julijskih i Kamniških Alpa. Grad leži na obe obale Save, kod ušća Kokre, na nadmorskoj visini od 385 metara. Izgrađen je na šljunkovitoj ravni, usred gusto naseljenog Gorenjskog. Leva pritoka Save, Kokra, usekla je kod Kranja oko 30 metara duboku kanjonsku kotlinu u fluvio-glacijalnom konglomeratu. Po Kranju je cela teritorija sadašnjeg Gorenjskog, Dolenjskog i Notranskog ranije nazivana Kranjska, a Kranj je bio prestonica ove pokrajine.[1]
Kranj se nalazi u dolini reke Save, na mestu gde ona izlazi iz uzanih dolina severozapadne Slovenije u Srednjoslovensku kotlinu. Gradsko jezgro se smestilo na mestu uliva rečice Kokre u Savu. Severno od grada izdižu se Kamniški Alpi, a južno Julijski Alpi.
Grad se, zbog svojeg geografskog položaja, ubrzano razvijao, te je kao bivša prestonica istorijske pokrajine Kranjske, imao veći značaj nego Ljubljana.
Klima[uredi | uredi izvor]
U gradu vlada umereno kontinentalna klima. Mikroklima Kranja je pod velikim uticajem okolnih Slovenskih Alpa. Visoke planine utiču na snižavanje temperatura, pa prosečna januarska temperatura iznosi -2,5 °C, a srednja julska temperatura iznosi 19 °C. Godišnja količina padavina povećana je i iznosi 1.484 milimetra.[1]
Vode[uredi | uredi izvor]
Kroz grad protiče reka Sava, a tu se u nju uliva i rečica Kokra.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kranj je veoma staro naselje. Na mestu današnjeg grada postojalo je naselje još u vreme Ilira i starog Rima. U rimsko doba, na njegovom mestu nalazilo se utvrđenje Carnium.
U 13. veku javlja se današnje naselje, koje će zahvaljujući svom značaju dati ime pokrajini Kranjskoj. U sledećim vekovima Kranj postepeno ustupa prvenstvo obližnjoj Ljubljani, ali zadržava gradski značaj. Iz tog vremena ostalo je danas očuvano staro gradsko jezgro. Prvobitno gradsko jezgro nalazilo se na južnom delu terasaste izbočine i bilo je opasano zidom. Stari Kranj je imao glavnu ulicu koja se proširivala u trg i dve bočne ulice. I pored požara, on je dobro očuvan, i predstavlja značajan spomenik srednjovekovnog urbanizma. Grad se najpre širio (od 16. veka) ka severu, uz put prema Savi (Savsko predgrađe) i na obe kokrine terase (Kokrsko ili Kapucinsko predgrađe).
Kranj je više vekova bio u posedu Habzburgovaca. 1918. godine, on se priključuje Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Jugoslavija, da bi danas bio jedan od vodćih gradova Slovenije. Kada se glasalo o imenu buduće države, pre donošenja Vidovdanskog ustava, stanovnici su velikom većinom glasali (18 prema 3) da jugoslovenska država ponese ime "Srbija". U centru grada podignule su opštinske vlasti veliki Narodni dom, ispred uredili lep park i u tom parku avgusta 1926. godine, osvećen je spomenik srpskom kralju Petru I Karađorđeviću. Posvedočeni pijetet prema počivšem kralju Oslobodiocu je tu bio očekivan[2]
Najveći deo industrije podignut je u ravnici duž Save. U novije vreme Kranj se proširio preko Kokre, pored puta za Jezersko i puta prema Bledu. Pojedina sela sa obe strane Save, koja su uključena u grad, noviji su njegovi delovi, kao i sasvim nove gradske četvrti (Zlato Polje i Huje).[1]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Kranj je 1754. godine imao oko 1.500 stanovnika, a 1910 - 2.850 žitelja. Prema popisu iz 1921. godine u gradu je bilo 2.905 stanovnika, a deset godina kasnije 4.191 stanovnika. Pri prvom posleratnom popisu 1948. godine u gradu je bilo 15.981 stanovnika, 1953 - 17.827 stanovnika, a pri popisu iz 1961. imao je 21.477 stanovnika. Aprila 1971. godine u Kranju je živelo 27.209 ljudi.[1]
Na gradskom području Kranja danas živi oko 70.000 stanovnika, mahom Slovenaca. Uže naselje Kranj ima oko 37.129 stanovnika.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Kranj danas spada u najrazvijenija naselja Slovenije zahvaljući blizini Ljubljane.
Kranj je poznat i kao industrijski centar, prije svega elektrotehničke i mašinske industrije.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Kao i svaki veći grad u državi i Kranj ima razvijenu mrežu osnovnih i srednjih škola. U gradu postoje i visokoškolske ustanove, a kranjska gimnazija je prva gimnazija u Sloveniji u kojoj se slovenčki jezik koristio kao nastavni jezik.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Sa Ljubljanom je povezan auto-putem, a ista saobraćajnica (E61) u suprotnom smeru se nastavlja dalje prema Jesenicama, austrijskoj granici, Filahu i Minhenu.
Kranj je željeznički povezan sa Jesenicama i Ljubljanom, koja predstavlja glavni željeznički čvor Slovenije.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Veća gradska naselja na obalama reke Save | ||
|---|---|---|
Gradovi sa više od 5.000 stanovnika | ||
| Slovenija |  | |
| Hrvatska | ||
| Bosna i Hercegovina | ||
| Srbija | ||
Gradovi sa sa više od 50.000 stanovnika su naznačeni podebljanim slovima, Glavni gradovi su dodatno naznačeni zvezdicom (*) | ||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
