Крик (delo)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Krik
Vrisak (eng. Scream)
UmetnikEdvard Munk
Godina1893.
Pravacekspresionizam
Tehnikauljane boje, tempera, pastel na kartonu
Dimenzije91 × 73.5 cm
МестоНационална галерија и Мунков музеј у Ослу

Крик или Врисак (норв. Skrik) je naziv za niz najpoznatijih slika Edvarda Munka, norveškog slikara ekspresionizma.[1] Slika prikazuje užasnutu, pomalo demonsku bespolnu figuru kako stoji na mostu nasuprot krvavocrvenog neba. Ova slika je simbol anksioznosti modernog čoveka i duševnog bola, neshvaćenosti, praznine. Pejzaž u pozadini je Oslofjord, gledan s jednog brda nedaleko od Osla. Dimenzije ovog dela su 91 × 73,5 cm.

Postoji pet verzija slike koje se nalaze u raznim muzejima i privatnim zbirkama. Sve su rađene likovnom tehnikom pastelom ili u periodu od 1893. godine do 1910. godine. Originalan naziv slike kakav mu je Munk dao jeste Krik Prirode (Der Schrei der Natur). Slika bi trebalo da simbolizuje čoveka sa nadjačanim osećanjem egzistencijalnog straha i teskobe. Ovo delo spada u najprepoznatljivija svetska dela u umetnosti i smatra se Mona Lizom novog doba.[2]

Sam Munk nastanak ovog dela je opisao sledećim rečima:

Krik je više puta bio na meti lopova. Prva krađa bila je 1994. godine, kada je ukraden original iz Osla, no slika je ubrzo vraćena. Godine 2004. slika je, zajedno s Bogorodicom, ponovo ukradena, ovaj put iz Munkovog muzeja i nađena je tek 2006. godine. Nakon uspešne restauracije, slika se nalazi u stalnoj postavci muzeja od maja 2008. godine, ali je nepovratno oštećena zbog dugog izlaganja vlage od strane lopova. Ova slika zauzima 10. mesto na listi najskuplje prodatih slika, kada je na aukciji 2. maja 2012. godine dostigla vrednost od blizu 120 miliona dolara.[6]

Izvori inspiracije[uredi | uredi izvor]

Edvard Munk, 1921

U svom dnevniku u zapisu pod naslovom „Lepo, 22. januar 1892“, Munk je napisao:

Jedne večeri sam išao stazom, na jednoj strani je bio grad, a ispod fjord. Osećao sam se umorno i bolesno. Zaustavio sam se i pogledao preko fjorda – sunce je zalazilo, a oblaci su postajali krvavo crveni. Osetio sam vrisak koji prolazi kroz prirodu; činilo mi se da sam čuo vrisak. Naslikao sam ovu sliku, naslikao oblake kao pravu krv. Boja je vrisnula. Ovo je postalo Krik.[4]

Među teorijama koje su napredovale da bi se objasnilo crvenkasto nebo u pozadini je umetnikovo sećanje na efekte moćne vulkanske erupcije Krakatae, koja je mesecima tokom 1883. i 1884. godine, otprilike deceniju pre nego što je Munk naslikao ovo delo, duboko zatamnila nebo zalaska sunca u delovima zapadne hemisfere.[7] Naučnici su osporili ovo objašnjenje. Oni primećuju da je Munk bio ekspresionistički slikar i da nije bio prvenstveno zainteresovan za doslovno prikazivanje onoga što je video. Drugo objašnjenje za crveno nebo je da su oni posledica pojave sedefastih oblaka koji se javljaju na geografskoj širini Norveške i koji izgledaju izuzetno slično nebu prikazanom u Kriku.[8][9] Alternativno, sugerisano je da je blizina i klanice i ludnice mestu prikazanom na slici možda ponudila neku inspiraciju.[10] Scena je identifikovana kao pogled sa puta koji gleda na Oslo, na Oslofjord i Hovedeju, sa brda Ekeberg.[11] U vreme slikanja dela, Munkova manično-depresivna sestra Laura Katerin bila je pacijent u mentalnoj ustanovi u podnožju Ekeberga.

Peruanska mumija u La Spekoli, Firenca.

Godine 1978, Munk naučnik Robert Rozenblum sugerisao je da je čudno, skeletno stvorenje u prvom planu slike inspirisano peruanskom mumijom, koju je Munk mogao da vidi na Universelskoj izložbi 1889. u Parizu. Ova mumija, koja je bila sahranjena u fetalnom položaju sa rukama uz lice, takođe je pogodila maštu Pola Gogena: stajala je kao model za figure na više od dvadeset Gogenovih slika, među kojima je centralna figura na njegovoj slici Ljudska bed. (Berba grožđa u Arlu) i za staricu levo na njegovoj slici Odakle dolazimo? Ko smo? Kuda idemo?.[12] Godine 2004, jedan italijanski antropolog je spekulisao da je Mank možda video mumiju u Muzeju prirodne istorije u Firenci, koja još više podseća na sliku.[13] Međutim, kasnije studije su osporile italijansku teoriju, pošto Munk nije posetio Firencu sve dok nije naslikao Krik.[14]

Prizor Krika je bio upoređen sa onim što doživljava pojedinac koji pati od poremećaja depersonalizacije, osećaja izobličenja okoline i samog sebe.[15]

Artur Lubou je opisao Krik kao „ikonu moderne umetnosti, Mona Lizu za naše vreme.“[16] Široko se tumači kao da predstavlja univerzalnu anksioznost modernog čovečanstva.[1]

Verzije[uredi | uredi izvor]

Munk je stvorio četiri verzije, dve u boji i dve u pastelu. Prva slikana verzija bila je prva izložena, a debitovala je 1893. Nalazi se u kolekciji Nacionalne galerije Norveške u Oslu. Ovo je verzija koja ima jedva vidljiv natpis olovkom „Kan kun være malet af en gal Mand!” („mogao je da naslika samo ludak“). Pastelna verzija iz te godine, koja je možda bila preliminarna studija, nalazi se u kolekciji Munkovog muzeja, takođe u Oslu. Druga pastelna verzija, iz 1895. godine, bila je u vlasništvu nemačkog jevrejskog kolekcionara umetnosti Huga Simona[17] koji ju je prodao norveškom brodovlasniku Tomasu Olsenu „oko 1937“.[18] Prodata je za 119.922.600 dolara na aukciji Sotebi's impresionističke i moderne umetnosti 2. maja 2012. finansijeru Leonu Bleku.[19][20] Aukciju su osporili naslednici Huga Simona.[21][22][23] Druga slikana verzija datira iz 1910. godine, tokom perioda kada je Munk ponovo pregledao neke od svojih prethodnih kompozicija.[24] Takođe se nalazi u kolekciji Munkovog muzeja. Ove verzije su retko putovale, iako je pastel iz 1895. bio izložen u Muzeju moderne umetnosti u Njujorku od oktobra 2012. do aprila 2013,[25][26] a pastel iz 1893. je bio izložen u Muzeju Van Gog u Amsterdamu 2015.[27]

Pored toga, Munk je napravio litografski kamen kompozicije 1895. od kojeg je sačuvano nekoliko otisaka koje je Munk napravio.[28] Samo oko četiri desetine otisaka je napravljeno pre nego što je štampač ponovo izglačao originalnu kamenu površinu u Munkovom odsustvu.[29]

Materijalni sastav slikane verzije iz 1893. godine ispitan je 2010. godine.[30] Analiza pigmenta je otkrila upotrebu kadmijum žutog, vermiliona, ultramarina i viridijana, između ostalih pigmenata u upotrebi u 19. veku.[31]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Eggum, Arne (1984). Munch, Edvard, ur. Edvard Munch: Paintings, Sketches, and Studies. New York, NY: C.N. Potter. str. 10. ISBN 0-517-55617-0. Arhivirano iz originala 4. 6. 2021. g. Pristupljeno 20. 8. 2019. 
  2. ^ „Edvard Munk - Krik“, ARTNIT, 3. decembar 2012. Pristupljeno 21. marta 2014.
  3. ^ „Edvard Munk - Krik“, Jasna Petrović, magazin P.U.L.S.E , 14. mart 2012. Pristupljeno 21. marta 2014.
  4. ^ a b Stanska, Zuzanna (12. 12. 2016). „The Mysterious Road From Edvard Munch's The Scream”. Daily Art Magazine. Pristupljeno 23. 10. 2019. 
  5. ^ Peter Aspden (21. 4. 2012). „So, what does 'The Scream' mean?”. Financial Times. 
  6. ^ „Google Translate”. 
  7. ^ Olson, Donald W.; Russell L. Doescher; Marilynn S. Olson (maj 2005). „The Blood-Red Sky of the Scream”. APS News. American Physical Society. 13 (5). Pristupljeno 22. 12. 2007. 
  8. ^ Svein Fikke (2017). „Screaming Clouds”. Weather. 72 (5): 115—121. Bibcode:2017Wthr...72..115F. S2CID 125733901. doi:10.1002/wea.2786. 
  9. ^ The Sky in Edvard Munch's The Scream
  10. ^ "Existential Superstar: Another look at Edvard Munch's The Scream" Slate.com Slate (22 November 2005). Retrieved 10 November 2008.
  11. ^ Egan, Bob. „"The Scream" (various media 1893–1910) – Edvard Munch – Painting Location: Oslo, Norway”. PopSpots. Arhivirano iz originala 11. 8. 2014. g. 
  12. ^ „La momia de un sarcófago de la cultura Chachapoyas en la obra de Paul Gauguin”. ResearchGate. Pristupljeno 12. 1. 2016. 
  13. ^ „Italian Mummy Source of 'Scream'?”. Discovery Channel. 7. 9. 2004. Arhivirano iz originala 11. 10. 2004. g. Pristupljeno 12. 12. 2006.  (waybacked mirror).
  14. ^ „Edvard Munch y la Momia de un sarcófago de la Cultura Chachapoyas”. ResearchGate. Pristupljeno 12. 1. 2016. 
  15. ^ Simeon, Daphne; Abugel, Jeffrey (2006). Feeling Unreal: Depersonalization Disorder and the Loss of the Self. New York: Oxford University Press. str. 127. ISBN 0-19-517022-9. 
  16. ^ Arthur Lubow, Edvard Munch: Beyond The Scream, Smithsonian magazine, March 2006, (retrieved 29 March 2013)
  17. ^ Noce, Vincent. „Le "Cri" de Munch à la criée”. Libération (na jeziku: francuski). Pristupljeno 2021-04-17. „Ce Cri appartenait aux descendants d'un richissime armateur norvégien, Petter Olsen, qui l'avait acheté au galeriste Hugo Simon en 1937.” 
  18. ^ Finkel, Yori (2012-05-02). „Edvard Munch's 'The Scream' goes for $119.9 million at Sotheby's”. Los Angeles Times (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 2020-02-08. g. Pristupljeno 2021-04-17. „The first owner of the work sold at Sotheby’s was German chicory and coffee mogul Arthur von Franquet, a patron who also owned Munch’s 1892 painting “Girl by the Window,” now at the Art Institute of Chicago. Its second owner was the Berlin banker and art collector Hugo Simon, who sold it through an art dealer around 1937 to Norwegian ship owner Thomas Olsen.” 
  19. ^ Vogel, Carol (2. 5. 2012). „'The Scream' Is Auctioned for a Record $119.9 Million”. The New York Times. Pristupljeno 3. 5. 2012. 
  20. ^ Crow, Kelly (11. 7. 2012). „Munch's "The Scream" Sold to Financier Leon Black”. The Wall Street Journal. Pristupljeno 22. 8. 2012. (potrebna pretplata)
  21. ^ JTA (15. 10. 2012). „Jewish Family Wants 'The Scream' History Explained”. The Forward (na jeziku: engleski). The Forward. Arhivirano iz originala 2013-01-25. g. Pristupljeno 2021-04-17. „Hugo Simon owned the painting in the 1920s and 1930s, but the banker and top art collector was to forced sell it and flee Germany after the Nazis came to power in 1933. His heirs contested the sale before the auction in the spring, but now say it is a moral issue and are calling on MoMA to explain in its display the painting’s “tragic history,” the Post reported, citing Rafael Cardoso, a Brazilian curator and Simon’s great-grandson.” 
  22. ^ „News in Brief”. Haaretz (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 2020-02-08. g. Pristupljeno 2021-04-17. 
  23. ^ Chung, Jen (2012-10-14). „Man Says MoMA's Loaned "Scream" Has A Nazi Past”. Gothamist (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-17. „Cardoso tried to contest sale ahead of the auction earlier this year, saying, "It is obvious that Hugo Simon has sold the painting under duress, probably under value." He said that the seller's owner, Petter Olsen, offered to donate $250,000 to a charity of his choice” 
  24. ^ Ydstie, Ingebjørg (2008). „Introduction”. The Scream. Munch Museum. str. 10. ISBN 978-82-419-0532-2. „...has since been generally dated 1893. This date has been intensely disputed since the 1970s, however, and based on the general consensus on the professional field, the Munch Museum has now decided to correct its official standpoint, and presumes that 1910 is a more probable date of origin.” 
  25. ^ Carol Vogel (17. 9. 2012). „'Scream' to Go on View at MoMA”. The New York Times. Pristupljeno 18. 9. 2012. 
  26. ^ „Edvard Munch: The Scream”. Museum of Modern Art. Pristupljeno 17. 11. 2017. 
  27. ^ Jonathan Jones (23. 9. 2015). „Side by side, Edvard Munch and Vincent van Gogh scream the birth of expressionism”. The Guardian. Pristupljeno 14. 4. 2018. 
  28. ^ „The Scream”. Becoming Edvard Munch – Influence, Anxiety, and Myth. Art Institute of Chicago. Pristupljeno 6. 5. 2012. 
  29. ^ Alan Parker (2. 5. 2012). „Will The Real Scream Please Stand Up”. Arhivirano iz originala 7. 7. 2012. g. Pristupljeno 6. 5. 2012. 
  30. ^ Brian Singer, Trond Aslaksby, Biljana Topalova-Casadiego and Eva Storevik Tveit, Investigation of Materials Used by Edvard Munch, Studies in Conservation 55, 2010, pp. 1–19. Available also on issuu.com
  31. ^ Edvard Munch, 'The Scream', ColourLex

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Крик_(дело)&oldid=27614356”