Lejf Erikson

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Statue of Leif Erikson in Leif Erikson Park, Duluth, Minnesota
Datum rođenjaoko 970.
Mesto rođenjaIslandski Komonvelt
Datum smrtioko 1020.
Mesto smrtiGrenland
ZanimanjeIstraživač

Lejf Erikson (str. isl. Leifr Eiríksson)[1] (970—1020) je bio skandinavski[2][3][4][5][6][7] istraživač, prvi Evropljanin koji je naselio Severnu Ameriku[8] (Njufaundlend i Labrador u Kanadi).[9][10] Veruje se da se rodio 970. na Islandu[11][12] sin Erika Crvenog (str. isl. Eiríkr rauði), norveškog prognanika koji je bio sin drugog norveškog prognanika Tordvalda Asvaldsona (str. isl. Þorvaldr Ásvaldsson).[13][14][15] Njegova majka se zvala Tjodhild[16] (isl. Þjoðhildr). Njegov otac je osnovao dvije norveške kolonije, Zapadno naselje i Istočno naselje na Grenlandu. Tokom boravka u Norveškoj, Lejf je preobraćen u hrišćanstvo (kao i mnogi Norvežani u tom vremenu). Kada se vratio na Grenland kupio je brod Bjarni Herlofsona i odlučio da istraži ostrvo koje je Bjarni otkrio.

Grenlandska saga kaže da je Lejf odlučio oko 1000. godine da slijedi Bjarnijev put u suprotnom smjeru. Prvo kopno koje je otkrio je bilo pokriveno ravnim stijenama (isl. hellur). Po tome ga je nazvao Helulland (zemlja ravnih stijena), što su vjerovatno današnja Bafinova ostrva. Nakon toga je došao do kopna koje je bilo ravno i šumovito, sa bijelim pješčanim plažama, koje je nazvao Markland (zemlja šume), što je vjerovatno današnji Labrador. Kada je opet naišao na kopno Lejf i njegovi ljudi su se iskrcali i napravili naselje. Otkrili su da je zemlja veoma prijatna sa puno ribe u rijeci i blagom klimom. Lejf je zemlji dao ime Vinland. Na povratku Lejf je spasao norveškog prognanika koji mu je dao nadimak Lajf Sretni (norv. Leifr hinn heppni). Postoje dileme o lokaciji Lajfovog Vinlanda i do danas nije razjašnjeno o kom ostrvu se zapravo radilo.[17][18][19] Druga saga, Saga o Eriku Crvenom, govori da je zapravo Lejf otkrio američko kopno, ali se danas Grenlandska saga smatra za verodostojniju.

Mladost[uredi | uredi izvor]

Lejf je bio sin Erika Crvenog i njegove žene Tjodhild, i unuk Torvalda Asvaldsona, i dalji rođak Nadoda,[20] koji je otkrio Isla[[]]nd.[21] Njegova godina rođenja se najčešće navodi kao oko 970 ili oko 980.[22] Iako se Lejfovo rodno mesto ne spominje u sagama,[23] verovatno je rođen na Islandu,[13] gde su se njegovi roditelji upoznali[22] — verovatno negde na ivici Brejdafjordura, na farmi Haukadal gde se smatra da je Tjodhildova porodica zasnovana.[13] Lejf je imao dva brata, koji su se zvali Torstejn i Torvaldr, i sestru Frejdis.[24]

Torvald Asvaldson je proteran iz Norveške zbog ubistva iz nehata i otišao je u egzil na Island u pratnji mladog Erika. Kada je Erik proteran sa Islanda, otputovao je dalje na zapad u oblast koju je nazvao Grenland, gde je osnovao prvo stalno naselje 986. godine.[23][25] Tirkeru, jednom od Erikovih robova, bilo je posebno povereno da bude zadužen za Erikovu decu, te ga je Lajf kasnije nazvao svojim „hraniteljem“.[26]

Otkrivanje Vinlanda[uredi | uredi izvor]

Lajf Erikson otkriva Ameriku, rad Hansa Dala (1849–1937)
Reči Leifr hinn heppni, „Lejf srećni“, napisane u Knjizi Hauka iz ranog 14. veka, najstarijem rukopisu Eiriks saga rauða
Moderna rekreacija norveškog lokaliteta u L'Anse auk Medovs. Lokacija je prvobitno bila naseljena oko 1021[27] i deklarisana od strane Uneska kao mesto svetske baštine 1968. godine

Saga o Eriku Crvenom i Saga o Grenlanđanima, za koje se smatra da su napisane oko 1200. godine,[28] sadrže različite izveštaje o putovanjima do Vinlanda (koji se obično tumače kao obalska Severna Amerika).[29][30] Jedina dva poznata striktno istorijska pomena Vinlanda nalaze se u delu Adama Bremenskog oko 1075 i u Knjizi Islanđana koju je c 1122 sastavio Ari Mudri.[31]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ In modern Icelandic the first name is Leifur and in modern Norwegian Leiv. The patronym is Anglicized in various ways, such as Ericson, Eriksson, Ericsson, Erickson, Erikson and Eiriksson.
  2. ^ „Vísindavefurinn: Shouldn't Leifr Eiríksson ('Leif the Lucky') really be viewed as a Greenlander with family roots in Iceland and Norway?” (na jeziku: (jezik: islandski)). Visindavefur.hi.is. 25. 11. 2005. Pristupljeno 15. 12. 2010. 
  3. ^ Leander 2008, str. 63
  4. ^ „Turning over a new Leif”. Leif Erikson International Foundation. Pristupljeno 23. 3. 2014. 
  5. ^ Leif Erikson Issue. Smithsonian Institution. Arhivirano iz originala 2. 2. 2016. g. Pristupljeno 23. 3. 2014. 
  6. ^ „History”. Sons of Norway. Arhivirano iz originala 26. 12. 2018. g. Pristupljeno 23. 3. 2014. 
  7. ^ Norwegian-American Studies, Volumes 1–3. Norwegian-American Historical Association. 1926. 
  8. ^ Britannica Online Encyclopedia, Pristupljeno 10. 4. 2013.
  9. ^ „Leif Erikson (11th century)”. BBC. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  10. ^ „Why Do We Celebrate Columbus Day and Not Leif Erikson Day?”. National Geographic. 11. 10. 2015. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  11. ^ In both Eiríks saga rauða and Landnáma, Leif's father is said to have met and married Leif's mother Þjóðhildur in Iceland, so Leif was in all likelihood born there. See [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. децембар 2018), Приступљено 10. 4. 2013.
  12. ^ Leiv Eriksson, Norsk biografisk leksikon
  13. ^ а б в Jakobsson, Sverrir (14. 7. 2001). „Shouldn't Leifr Eiríksson ('Leif the Lucky') really be viewed as a Greenlander with family roots in Iceland and Norway?”. Translated by Nicholas Jones, 25 November 2005. The Icelandic Web of Science. Приступљено 3. 1. 2022. 
  14. ^ Leif Eriksson – Encyclopædia Britannica, Inc., 2012. Retrieved 11 April 2012.
  15. ^ „Congressional Record, V. 145, Pt. 21, November 17, 1999 to December 3, 1999”. Government Printing Office — преко Google Books. 
  16. ^ Sanderson 2002, стр. 14.
  17. ^ Nydal, Reidar (1989). „A Critical Review of Radiocarbon Dating of a Norse Settlement at L'Anse Aux Meadows, Newfoundland Canada”. Radiocarbon. 31 (3): 976—985. ISSN 0033-8222. doi:10.1017/S0033822200012613 Слободан приступ. eISSN 1945-5755. „With an assumed total systematic error of 30 ± 20 years, as a mean for various tree rings, the calibrated age range of L'Anse aux Meadows is AD 975–1020. This agrees well with the assumed historical age of ca AD 1000, a result which has also been recently corroborated by high-precision accelerator dating at the University of Toronto.” 
  18. ^ Cordell, Linda S.; Lightfoot, Kent; McManamon, Francis; Milner, George (2009). „L'Anse aux Meadows National Historic Site”. Archaeology in America: An Encyclopedia. ABC-CLIO. стр. 82. ISBN 978-0-313-02189-3. „This is a substantial base for analysis, which yields an entirely credible range of dates between 990 and 1050 and a mean date of 1014 CE, which is popularly rounded off at 1000 CE .” 
  19. ^ Ledger, Paul M.; Girdland-Flink, Linus; Forbes, Véronique (15. 7. 2019). „New horizons at L'Anse aux Meadows”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (31): 15341—15343. ISSN 0027-8424. PMC 6681721 Слободан приступ. PMID 31308231. doi:10.1073/PNAS.1907986116. eISSN 1091-6490. „Modeling results were remarkably consistent, and model A suggests Norse occupation began Cal AD 910–1030..... A weighted mean of twig dates—notwithstanding issues associated with combination of 14C ages from multiple individuals—provided a result of AD 986–1022” 
  20. ^ „Thorvald Asvaldsson | Mediander | Connects”. Mediander. Архивирано из оригинала 28. 8. 2017. г. Приступљено 2015-10-26. 
  21. ^ „The Discovery of Iceland”. www.viking.no. Приступљено 2015-10-26. 
  22. ^ а б Sanderson, Jeanette. (2002) Explorers, Teaching Resources/Scholastic. ISBN 0-439-25181-8. str. 14.
  23. ^ a b „Leiv Eiriksson”. Store norske leksikon (na jeziku: norveški). Pristupljeno 13. 11. 2011. 
  24. ^ Ingstad, Helge; Ingstad, Anne Stine (2000). The Viking discovery of America: the excavation of a Norse settlement in L'Anse aux Meadows, Newfoundland. Breakwater Books. str. 74. ISBN 978-1-55081-158-2. 
  25. ^ Dregni, Eric (2011). Vikings in the attic: in search of Nordic America. U of Minnesota Press. str. 72—73. ISBN 978-0-8166-6744-4. 
  26. ^ Wiesner, Merry E.; Wiesner-Hanks, Merry E.; Wheeler, William Bruce; Doeringer, Franklin; Curtis, Kenneth R. (2011). Discovering the Global Past. Cengage Learning. str. 158. ISBN 978-1-111-34142-8. 
  27. ^ Magazine, Smithsonian; Handwerk, Brian. „New Dating Method Shows Vikings Occupied Newfoundland in 1021 C.E.”. Smithsonian Magazine (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-04-10. 
  28. ^ Lindkvist, Thomas (2003). „Early political organisation”. Ur.: Helle, Knut. The Cambridge History of Scandinavia: Prehistory to 1520. Cambridge University Press. str. 212. ISBN 978-0-521-47299-9. 
  29. ^ Somerville & McDonald 2010, str. 350
  30. ^ Short 2010, str. 203
  31. ^ „Vinland History”. National Museum of Natural History. Smithsonian Institution. Arhivirano iz originala 26. 11. 2011. g. Pristupljeno 23. 11. 2011. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Lejf Erikson na Vikimedijinoj ostavi.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лејф_Ериксон&oldid=27548390”